Polonia – Rok 1863

Polonia – Rok 1863
Ilustracja
Autor

Jan Matejko

Data powstania

1864

Medium

Olej na płótnie

Wymiary

158 × 232 cm

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Kraków

Lokalizacja

Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie

Polonia – Rok 1863 albo Zakuwana Polska – jedno z wcześniejszych dzieł Jana Matejki, powstałe w 1864.

Opis

Jan Matejko malował obraz pod wpływem świeżych przeżyć i wspomnień artysty z czasów powstania styczniowego, lecz nie został dokończony. Matejko nie widział żadnych szans na wystawienie obrazu i jego publiczną prezentację. Obawiając się o bezpieczeństwo swoje i swojej rodziny oraz ewentualnych represji postanowił schować płótno za piecem w domu, gdzie przeleżało kilkanaście lat. Później obraz trafił w ręce rodziny Czartoryskich. Obecnie jest wystawiany w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie[1].

Polonia jest płótnem utrzymanym w brunatnoczarnej tonacji, o cechach szkicowości. Polska to zakuwana w kajdany młoda kobieta, ubrana w czarną, potarganą na ramionach, suknię, a odrywana od niej przemocą kobieta w bieli to Ruś. Leżące w kałuży krwi, u stóp carskich oficerów, zwłoki częściowo obnażonej kobiety to Litwa. Stojący ponad nimi oficer, Michaił Murawjow, zwany Wieszatielem, stłumił powstanie na Litwie, a towarzyszący mu generał Fiodor Berg dokonał tego samego w Królestwie Polskim. Na ścianie na wprost widoczny jest manifest proklamujący wybuch powstania w styczniu 1863, a nad nim herb Imperium Rosyjskiego z umieszczonym na jego piersi herbem Królestwa Polskiego. Scena rozgrywa się w kościele sprofanowanym przez wojsko rosyjskie przybrane w liturgiczne szaty i pijące wino z mszalnych kielichów, a dodatkowo zakuwanie Polski odbywa się nad nagrobną płytą w posadzce, więc na grobach przodków. Po prawej stronie widoczna jest grupa ludzi będąca pod nadzorem uzbrojonych żołnierzy, najprawdopodobniej oczekująca zesłania na Syberię. W tej grupie wyróżnia się ranny powstaniec, z ręką na temblaku, którego zaciśniętą gniewnie pięść powstrzymuje łagodnym gestem zakonnik kapucyn. Inne szczegóły widoczne na obrazie Matejki to szabla Murawjowa dotykającą trupa kobiety, karabin, którego kolbą żołnierz uderza kogoś w pierś, dźgający bagnetem wiszącego na krzyżu Chrystusa i młodą osobę ze skrzyżowanymi w geście rozpaczy rękami, odwracającą się od krucyfiksu[1].

Przypisy

  1. a b Cyfrowe Dziedzictwo Kulturowe w regionie Małopolski: Zakuwana Polska (Polonia, Rok 1863) (pol.). [dostęp 2018-10-11].

Media użyte na tej stronie