Gazela

Gazela
Gazella[1]
de Blainville, 1816[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – gazela indyjska (G. bennettii)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

Cetartiodactyla

Podrząd

przeżuwacze

Infrarząd

Pecora

Rodzina

wołowate

Podrodzina

antylopy

Plemię

Antilopini

Rodzaj

gazela

Typ nomenklatoryczny

Capra dorcas Linnaeus, 1758

Synonimy
Gatunki

zobacz opis w tekście

Gazela[13] (Gazella) – rodzaj ssaka z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).

Zasięg występowania

Gazele zamieszkują północne i wschodnie tereny Afryki, zachodnią i środkową Azję oraz część Półwyspu Indyjskiego[14][15][16]. Zamieszkują przeważnie tereny bezleśne, stepy oraz pustynie. Żyją na wysokości do 6000 m n.p.m. Żyją w stadach, w zależności od gatunku liczących od kilku do kilkuset osobników. Przeważnie jednak stada liczą 5–10 sztuk. Największe wspólnoty międzygatunkowe obserwuje się jesienią, gdy małe stada łączą się ze sobą w celu odnalezienia nowych żerowisk.

Charakterystyka

Budowa

Są antylopami średniej wielkości. Długość ciała 90–126 cm, długość ogona 8–23 cm, wysokość w kłębie 50–80 cm; długość rogów samic 6–38 cm, samców 15–43 cm; masa ciała 14–40 kg (samce są większe i cięższe od samic)[15]. Mają różnorodne ubarwienie boków i grzbietu, od brązowego, poprzez popielate i szare do białego. U wielu gatunków wzdłuż boków występują dwa pasy: ciemny i biały, tuż nad biało ubarwionym brzuchem. Rogi występują zarówno u samic jak i u samców. Rogi samic są mniejsze i cieńsze. Rogi mają około 35 cm długości od nasady do czubka zaopatrzone są w zachodzące na siebie pierścieniowate zgrubienia. Kształt rogów przypomina lirę, ale może się zmieniać u różnych gatunków.

Ciąża i poród

Samice rodzą przeważnie jedno, czasem dwa młode późną wiosną, od kwietnia do czerwca. Ciąża trwa około 6 miesięcy. Tydzień po urodzeniu młode są na tyle sprawne, że mogą biegać tak szybko jak osobnik dorosły.

Systematyka

Etymologia

  • Gazella (Gacella): fr. gazelle, wł. gazella „gazela”, od arab. ‏غزال‎ ghazāl „dziki kozioł, gazela”[17].
  • Dorcas: gr. δορκας dorkas „gazela”[18]. Gatunek typowy: Capra dorcas Linnaeus, 1758.
  • Leptoceros: gr. λεπτος leptos „delikatny, drobny”; κερας keras, κερατος keratos „róg”[19]. Gatunek typowy: Antilope leptoceros F. Cuvier, 1842.
  • Tragops: gr. τραγος tragos „kozioł”; ωψ ōps, ωπος ōpos „wygląd, oblicze”[20]. Gatunek typowy: Antilope bennettii Sykes, 1831; młodszy homonim Tragops Wagler, 1830 (Sauropsida).
  • Tragopsis: gr. τραγος tragos „kozioł”; ωψ ōps, ωπος ōpos „wygląd, oblicze”[20]. Gatunek typowy: Antilope bennettii Sykes, 1931.
  • Trachelocele: gr. τραχηλος trakhēlos „szyja”; κηλη kēlē „guz, obrzęk”[10]. Gatunek typowy: Antilope subgutturosa Güldenstädt, 1780.
  • Rhinodorcas: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos, pysk”[21]; δορκας dorkas „gazela”[22]. Gatunek typowy: Gazella spekei Blyth, 1863.
  • Deprezia: Déprez, dawna nazwa kamieniołomu Ahl al Oughlam, Casablanca, Maroko[12]. Gatunek typowy: †Gazella (Deprezia) psolea Geraads & Amani, 1998.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące w czasach współczesnych gatunki[14][13]:

  • Gazella leptoceros (F. Cuvier, 1842) – gazela piaskowa
  • Gazella cuvieri (Ogilby, 1841) – gazela berberyjska
  • Gazella marica O. Thomas, 1907 – gazela emiracka
  • Gazella subgutturosa (Güldenstädt, 1780) – gazela czarnoogonowa
  • Gazella gracilicornis Stroganov, 1956
  • Gazella yarkandensis Blanford, 1875 – gazela ujgurska
  • Gazella dorcas (Linnaeus, 1758) – gazela pustynna
  • Gazella pelzelnii Kohl, 1886 – gazela północnosomalijska
  • Gazella gazella (Pallas, 1766) – gazela górska
  • Gazella acaciae Mendelssohn, Groves & Shalmon, 1997 – gazela akacjowa
  • Gazella cora (C.H. Smith, 1827) – gazela stokowa
  • Gazella erlangeri Neumann, 1906 – gazela adeńska
  • Gazella arabica (Lichtenstein, 1827) – gazela arabska – takson wymarły
  • Gazella bilkis Groves & Lay, 1985 – gazela jemeńska – takson wymarły
  • Gazella saudiya Carruthers & Schwarz, 1935 – gazela saudyjska – takson wymarły
  • Gazella muscatensis Brooke, 1874 – gazela omańska
  • Gazella darehshourii Karami & Groves, 1993 – gazela zatokowa
  • Gazella spekei Blyth, 1863 – gazela mała
  • Gazella karamii Groves, 1993
  • Gazella shikarii Groves, 1993
  • Gazella fuscifrons Blanford, 1873
  • Gazella bennettii (Sykes, 1831) – gazela indyjska
  • Gazella christii Blyth, 1842
  • Gazella salinarum Groves, 2003

Opisano również szereg gatunków wymarłych w czasach prehistorycznych:

  • Gazella aegaea Athanassiou, 2002[23] (pliocen)
  • Gazella anglica Newton, 1884[24] (pliocen)
  • Gazella arista Bate, 1940[25] (plejstocen)
  • Gazella atlantica Bourguignat, 1870[26] (plejstocen)
  • Gazella colberti Sonakia & Biswas, 2011[27] (plejstocen)
  • Gazella daviesii Hinton, 1906[28] (plejstocen)
  • Gazella decora Bate, 1940[29] (holocen)
  • Gazella dorcadoides Schlosser, 1903[30] (miocen)
  • Gazella dracula Geraads, 1981[31] (plejstocen)
  • Gazella emilii Bouvrain, 1998[32] (pliocen)
  • Gazella esdraelonia Bate, 1940[33] (plejstocen)
  • Gazella pomeli Arambourg, 1979[34] (plejstocen)
  • Gazella praethomsoni Arambourg, 1947[35] (plejstocen)
  • Gazella psolea Geraads & Amani, 1998[12] (pliocen)
  • Gazella schreuderae Hooijer, 1945[36] (pliocen)
  • Gazella setifensis (Pomel, 1895)[37] (pliocen)
  • Gazella thomasii (Pomel, 1895)[38] (pliocen)
  • Gazella tingitana Arambourg, 1957[39] (plejstocen)
  • Gazella vanhoepeni (Wells & Cooke, 1956)[40] (pliocen)

Uwagi

  1. ↑ Nazwa niedostępna, stłumiona decyzją ICZN[3].
  2. ↑ Nomen nudum.

Przypisy

  1. ↑ Gazella, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ H.M.D. de Blainville. Sur plusieurs espèces d animaux mammifères, de Tordre des ruminans. „Bulletin des Scences par la Société Philomathique de Paris”. Année 1816, s. 75, 1816. (fr.). 
  3. ↑ F. Hemming. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55–72, 1954. (ang.). 
  4. ↑ J.L. Frisch: Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. tab. gen.. (niem.).
  5. ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 56. (fr.).
  6. ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 307, 1821. (ang.). 
  7. ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 422. (niem.).
  8. ↑ B.H. Hodgson. On Various Genera of the Ruminants. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 16 (2), s. 695, 1847. (ang.). 
  9. ↑ L. Fitzinger. Die Gattungen der Familie der Antilopen (Antilopae), nach ihrer natürlichen Verwandtschaft. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 59, s. 157, 1869. Wien. (niem.). 
  10. ↑ a b J.R. Ellerman & T.C.S. Morrison-Scott: Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946. London: Trustees of the British Museum (Natural History), 1951, s. 389. (ang.).
  11. ↑ H. von Boetticher. Gedanken über eine natürliche systematische Gruppierung der Gazellen (Gazellae). „Zeitschrift für Säugetierkunde”. 17, s. 89, 1953. (niem.). 
  12. ↑ a b c D. Geraads & F. Amani. Bovidae (Mammalia) du Pliocène final d'Ahl al Oughlam, Casablanca, Maroc. „Paläontologische Zeitschrift”. 72 (1–2), s. 200, 1998. DOI: 10.1007/BF02987826. (niem.). 
  13. ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 178. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  14. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 338–340. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  15. ↑ a b C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 637–648. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
  16. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Gazella. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-30]. (ang.).
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 292.
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 243.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 371.
  20. ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 685.
  21. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 197.
  22. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 175.
  23. ↑ A. Athanassiou. A new gazelle species (Artiodactyla, Bovidae) from the Late Pliocene of Greece. „Annales Géologiques des Pays Helléniques”. 39 (A), s. 299, 2002. (ang.). 
  24. ↑ E.T. Newton. On the occurrence of antelope remains in newer Pliocene beds in Britain, with the description of a new species, Gazella anglica. „The Quarterly journal of the Geological Society of London”. 40 (1–4), s. 284, 1884. (ang.). 
  25. ↑ Bate 1940 ↓, s. 429.
  26. ↑ J.R. Bourguignat: Histoire du Djebel-Thaya et des ossiments fossiles recueillis dans la grande caverne de la mosquée. Paris: 1870, s. 84. (fr.).
  27. ↑ A. Sonakia & S. Biswas. Fossil mammals including early man from the Quaternary deposits of the Narmada and Son Basins of Madhya Pradesh, India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. New series. 53, s. 24, 2011. (ang.). 
  28. ↑ M.A.C. Hinton. Gazella daviesii, a new antelope from the Norwich Crag of Bramerton. „Proceedings of the Geologists’ Association”. 19 (6), s. 251, 1906. DOI: 10.1016/S0016-7878(06)80063-5. (ang.). 
  29. ↑ Bate 1940 ↓, s. 419.
  30. ↑ M. Schlosser. Die fossilen Säugetiere Chinas nebst einer Odontographie der rezenten Antilopen. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 22 (1), s. 129, 1903. (niem.). 
  31. ↑ D. Geraads. Bovidae et Giraffidae (Artiodactyla, Mammalia) du Pléistocène de Ternifine (Algérie). „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 4e série, section C. 3 (1), s. 75, 1981. (fr.). 
  32. ↑ G. Bouvrain. Pliocene vertebrate locality of Çalta, Ankara, Turkey. 10. „Geodiversitas”. 20 (3), s. 468, 1998. (ang.). 
  33. ↑ Bate 1940 ↓, s. 425.
  34. ↑ C. Arambourg: Vertébrés villafranchiens d’Afrique du Nord (artiodactyles, carnivores, primates, reptiles, oiseaux). Paris: Fondation Singer-Polignac, 1979, s. 62. ISBN 978-29-00-92704-5. (fr.).
  35. ↑ C. Arambourg: Mission scientifique de l'Omo, 1932-1933. T. 1: Géologie - Anthropologie. Paris: P. Lechevalier, 1947, s. 387. (fr.).
  36. ↑ D.A. Hooijer. A fossil gazelle (Gazella schreuderae nov. spec.) from the Netherlands. „Zoologische Mededelingen”. 25, s. 56, 1945. (fr.). 
  37. ↑ Pomel 1895 ↓, s. 15.
  38. ↑ Pomel 1895 ↓, s. 18.
  39. ↑ C. Arambourg. Observation sur les gazelles fossiles du Pléistocène supérieur de l’Afrique du Nord. „Bulletin de la Société d'Histoire Naturelle de l’Afrique du Nord”. 48, s. 68, 1957. (fr.). 
  40. ↑ L.H. Wells & H.B.S. Cooke. Fossil Bovidae from the limeworks Quarry, Makap Ansgat, Potgietersrus. „Palaeontologia africana”. 3, s. 43, 1956. (ang.). 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Chinkara.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5