Kałdus
| Artykuł | 53°19′19″N 18°23′56″E |
|---|---|
| - błąd | 38 m |
| WD | 53°19'19"N, 18°23'59"E |
| - błąd | 38 m |
| Odległość | 53 m |
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) | 255[1] |
| Strefa numeracyjna | 56 |
| Kod pocztowy | 86-200[2] |
| Tablice rejestracyjne | CCH |
| SIMC | 0841567 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Chełmno _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy wiejskiej Chełmno") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 | |
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego  | |
 53°19′19″N 18°23′56″E/53,321944 18,398889 | |
Kałdus – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Chełmno, na południowy zachód od Chełmna, na granicy Doliny Dolnej Wisły i Pojezierza Chełmińskiego.
Podział administracyjny
W latach 1920–1950 miejscowość należała do województwa pomorskiego, następnie do bydgoskiego, a w latach 1975–1998 do województwa toruńskiego.
Demografia
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 255 mieszkańców[1]. Jest jedenastą co do wielkości miejscowością gminy Chełmno.
Krótki opis
Wieś ma charakter rolniczy. Atrakcją jest Góra Świętego Wawrzyńca – wzniesienie będące pozostałością po wczesnośredniowiecznym grodzie i jednocześnie rezerwat roślinności ciepłolubnej noszący tę samą nazwę. Liczne punkty widokowe na dolinę Wisły.
Historia
W Kałdusie odkryto wczesnośredniowieczny zespół osadniczy, który może być uznany za jeden z najważniejszych ośrodków administracyjno – gospodarczych Polski czasów Mieszka I i Bolesława Chrobrego.
Wykopaliska doprowadziły do odkrycia pozostałości przedlokacyjnego Chełmna (obecne miasto znajduje się bardziej na północ) które powstało na miejscu prehistorycznego grodziska kultury łużyckiej (VII-V w. p.n.e.), bezpośrednio przy wzniesieniu zwanym dzisiaj Górą św. Wawrzyńca. U schyłku okresu plemiennego (X wiek) góra stanowiła miejsce kultu pogańskiego. Od przełomu X i XI wieku jeden z głównych grodów administracji państwa pierwszych Piastów, ważny węzeł komunikacyjny, ośrodek produkcji i wymiany dalekosiężnej. Na początku XI wieku u stóp wzniesienia rozpoczęto budowę kamiennego jednonawowego kościoła z trzema absydami. Kościół ten miał wymiary 37 x 17 m. Odkryte w roku 1996 relikty bazyliki, które zachowały się w południowej części grodziska, zostały zabezpieczone i udostępnione. Pod pozostałościami fundamentów kościoła chrześcijańskiego znaleziono kamienny stos ofiarny przykryty szczątkami zbóż i zwierząt, wśród nich znajdowała się uszkodzona czaszka mężczyzny.
Pierwsza wzmianka o wykopaliskach w Kałdusie pochodzi z roku 1871, wtedy znaleziono przypadkiem kilka zabytków, które następnie trafiły do muzeum w Schwerinie. Następnie prace prowadzono z przerwami aż do czasów dzisiejszych. Współcześnie prace wykopaliskowe prowadzone były przez naukowców z toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. W pięciu grobach komorowych poza szkieletami znaleziono fragmenty luksusowych tkanin, ozdoby ze srebra, kamieni półszlachetnych oraz kryształu górskiego, a także miecz inkrustowany srebrem. Zawartość grobów świadczy o wysokim statusie pochowanych osób, a sam sposób pochówku wskazuje na ich skandynawskie pochodzenie.
W XII wieku Kałdus był własnością Hugona Butyra, rycerza Bolesława IV Kędzierzawego[3], dlatego miejscowość nazywano Mons Butyri lub Potterberg. W latach 1253-1257 wielki mistrz Poppo von Osterna założył gród krzyżacki, przeniesiony następnie w 1280 r. do Gniewu.
Na przełomie XVI i XVII wieku należał do dóbr stołowych biskupów chełmińskich[4].
Turystyka
Ze względu na rezerwat Góra św. Wawrzyńca i punkty widokowe na Dolinę Dolnej Wisły przez Kałdus przebiegają trzy znakowane szlaki turystyczne (dwa piesze i jeden rowerowy):
Szlak żółty „Rezerwatów Chełmińskich”: Bydgoszcz Fordon – most przez Wisłę – rezerwat „Wielka Kępa Ostromecka” – Ostromecko – Reptowo – Gzin – Unisław – Płutowo – Starogród – Kałdus – Chełmno (48 km)
Szlak zielony „Starego Chełmna”: Chełmno (Rynek) – Jez. Starogrodzkie – Starogród – Kałdus – Chełmno (dworzec autobusowy) (17 km)
Szlak rowerowy czarny po Dolinie Dolnej Wisły: Cierpice – Solec Kujawski – Bydgoszcz – Świecie – Nowe – Gniew – Tczew – Kwidzyn – Grudziądz – Chełmno – Kałdus – Ostromecko – Zamek Bierzgłowski (447 km)
Zobacz też
- szlaki turystyczne Torunia i okolic
- trasy turystyczne Bydgoszczy i okolic
- Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego
Przypisy
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 420 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ J. Powierski, Hugo Butyr. Fragment stosunków polsko-niderlandzkich w XII wieku, „Zapiski Historyczne”, t. 37 (Zeszyt 2), 1972
- ↑ Inwentarz dóbr biskupstwa chełmińskiego z r. 1614 : z uwzględniem późniejszych do r. 1759 inwentarzy, Toruń 1927, s. IV.
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona Sołectwa Kałdus
- Więcej informacji i galeria zdjęć
- Oddział Miejski PTTK w Toruniu
- Kałdus, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 718.
| Wsie | |
|---|---|
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.83 N
- S: 52.28 N
- W: 17.16 E
- E: 19.88 E
Żółty szlak turystyczny.
Zielony szlak turystyczny.
Czarny szlak rowerowy
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Chełmno County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 53.45 N
- S: 53.16 N
- W: 18.26 E
- E: 18.75 E
herb gminy Chełmno
Autor:
Mapa gminy Chełmno, Polska