Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Wsi

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Wsi

A-363/78 z dnia 17 października 1978[1]
kościół parafialny
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Państwo	Polska
Miejscowość	Stara Wieś
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Wsi
Historia Data rozpoczęcia budowy 1522 Data poświęcenia 1530 Fundator Krzysztof Biberstein-Starowiejski
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • drewno
Położenie na mapie gminy Wilamowice Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Wsi
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Wsi
Położenie na mapie województwa śląskiego Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Wsi
Położenie na mapie powiatu bielskiego Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Wsi
49°54′30,3″N 19°06′50,2″E/49,908417 19,113944

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Wsi – zabytkowy^[1] drewniany kościół parafialny parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w centrum Starej Wsi, w otoczeniu cmentarza na niewielkim wzgórzu, na które prowadzą kamienne schody. Wzniesiony w 1522, wieżę dobudowano w XVII wieku, kolejne przeróbki nastąpiły w XVIII i XX wieku, co zatarło jego pierwotny śląsko-małopolski styl.

Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego w pętli pszczyńskiej.

Historia

Już w 1326 leżąca wówczas w księstwie oświęcimskim Stara Wieś posiadała parafię i kościół. Drugi kościół parafialny zaczęto wznosić w 1522 z fundacji Krzystofa Bibersteina-Starowiejskiego, konsekrowano go w 1530. W XVII wieku dokonano pierwszej przeróbki i dostawiono wieżę. W 1787 wymieniono pokrywę dachową, na której pojawiła się sygnaturka, przebudowano również wieżę i przekształcono wnętrze. Ostateczny kształt wieży nadano w 1883. W 1926 wycięto ścianę pomiędzy nawą a wieżą.

W latach 1913 i 1939 dach pokryto eternitem, wymienionym na powrót podczas ostatniego remontu na gonty. W latach 2009-2012 odsłonięto i zakonserwowano polichromie w prezbiterium pochodzące z XVI, XVIII i XIX wieku, a także zakonserwowano malowidła na balustradzie chóru muzycznego oraz w przestrzeni pod wieżą. Konserwowano wówczas też ołtarze boczne i główny, chrzcielnicę i ambonę. W 2014 przeprowadzono remont elewacji, wymianę dachu gontowego (częściowo), a także pokrycie wieży i sygnaturki^[2].

Architektura

Kościół jest orientowany. Nawa oraz węższe i niższe prezbiterium trójbocznie zamknięte są konstrukcji zrębowej i przykryte są gontowym dachem, a na wschodnim skraju dachu nad nawą znajduje się ażurowa sygnaturka zwieńczona cebulastą kopułą. Połacie dachowe nad nawą są rozwarte szerzej co charakteryzuje śląski typ budownictwa drewnianego kościołów. Wieża jest konstrukcji słupowej, pod dachem z pozorną latarnią rysuje się szeroka izbica. Do ścian kościoła przylegają dookolne soboty ze stacjami Drogi Krzyżowej. Pod nimi widoczne są również najniższe belki w konstrukcji, tzw. podwaliny, ustawione niepoziomo. Tę nierówność skorygowano w wyższych rzędach belek. Od strony północnej pod sobotami znajdują się piaskowcowe płyty nagrobne, pierwotnie znajdujące się wewnątrz świątyni. Obramienia okienne, portale wejściowe i ganek przed głównym wejściem ozdobione białymi detalami snycerskimi.

Wnętrze

Wnętrze przykrywa płaski strop. W 1926 ścianę pomiędzy nawą a wieżą wycięto ostrołukowo, wysokość pomiędzy ich przyziemiami zniwelowano, a powyżej wystawiono chór muzyczny z nowymi organami, z trójczęściowym prospektem organowym, zajmującym również część ścian bocznych. W 1787 ściany nawy i prezbiterium ozdobił wymalowanymi na podobieństwo marmuru gzymsami niejaki Foryciński. Stwarzają one iluzję polichromii i lisic w kształcie pilastrów. Z tego samego roku pochodzą również dwa barokowe ołtarze boczne. W ołtarzu głównym znajduje się pozostały po XVI-wiecznym tryptyku późnogotycki obraz Matki Bożej ze śś. Katarzyną i Barbarą, a nad nim malowidło przedstawiające Ukrzyżowanie z jego nasady. Również późnogotyckie są drewniane portale łączące zakrystię z prezbiterium oraz w wejściu do nawy od południa, wyprofilowane w kształcie oślego grzbietu.

Przypisy

Bibliografia

• Irena Adamczyk, Ewa Janoszek, Mariusz Makowski, Jaromír Polášek, Janusz Spyra, Henryk Wawreczka: Dřevěné kostely a kaple v Beskydech a okolí. Drewniane kościoły i kaplice w Beskidach i okolicy.. Český Těšín: Wart, 2009, s. 206–209. ISBN 978-80-254-5500-5. (pol. • cz. • ang.)
• Magdalena Michniewska, Artur Michniewski, Marta Duda, Sebastian Wypych: Kościoły drewniane Karpat. Polska i Słowacja. Wyd. 2. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2006, s. 39–40. ISBN 83-89188-43-0.
• Grzegorz Sztoler: Kościół. Zabytkowa świątynia w centrum wioski. W: www.starawies.ovh.org [on-line]. [dostęp 2011-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-26)].