Marceli Cerklewicz

Marceli Cerklewicz

Bończa, Paszota

major piechoty
Data i miejsce urodzenia	8 maja 1889 Bar
Data i miejsce śmierci	1942 KL Auschwitz
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Polska Organizacja Wojskowa Wojsko Polskie „Grunwald” Komenda Obrońców Polski
Stanowiska	komendant organizacji konspiracyjnej Grunwald
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa powstanie wielkopolskie wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Marceli Cerklewicz (ur. 8 maja^[a] 1889 w Barze na Podolu, zm. 1942 (?) w KL Auschwitz) – major piechoty Wojska Polskiego, komendant pomorskiej organizacji konspiracyjnej „Grunwald” (1939–1941).

Życiorys

Był synem Franciszka, powstańca styczniowego, i Antoniny z Radziejowskich. Uczęszczał do szkoły realnej w Płoskirowie, którą ukończył w 1907 r. Następnie do 1909 był uczniem szkoły wojskowej w Gregorjewsku. Prawdopodobnie z powodów politycznych został jednak pozbawiony stopnia oficera i odesłany do służby wojskowej w armii rosyjskiej. W 1911 rozpoczął studia na politechnice w Kijowie na Wydziale Mechanicznym. Zostały one przerwane z powodu wybuchu I wojny światowej, w wyniku czego został zmobilizowany do lotnictwa. Już 28 września 1914 został ranny podczas walki powietrznej z Niemcami nad Krasnostowcami.

Od października 1915 służył w polskim Legionie Puławskim. Po przejściu kursu oficerskiego, przeszedł w stopniu chorążego do I Brygady formowanej w rejonie Bobrujska. Następnie od lutego 1916 był dowódcą kompanii w Polskiej Organizacji Wojskowej w Kijowie. Na początku listopada 1918 brał udział w akcji rozbrajania Niemców w Warszawie.

Następnie wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego, obejmując funkcję dowódcy kompanii w 21 pułku piechoty „Dzieci Warszawy”. Od marca 1919 uczestniczył w powstaniu wielkopolskim jako dowódca I batalionu w 5 pułku Strzelców Wielkopolskich (17 stycznia 1920 przemianowany na 59 pułk piechoty wielkopolskiej). Od 7 sierpnia do 26 września 1920, w przełomowym momencie wojny z bolszewikami dowodził swoim pułkiem. Za udział w walkach pod Warszawą 16-18 sierpnia otrzymał Order Virtuti Militari. 15 listopada został bezpodstawnie zawieszony w czynnościach i sądzony. 8 sierpnia 1921 Wojskowy Sąd Okręgowy w Poznaniu uniewinnił go i przywrócił do służby wojskowej.

Po zakończeniu wojny zweryfikowany został w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1919 (w 1924 zajmował 20, a w 1928 – 27 lokatę w korpusie oficerów zawodowych piechoty). Sprawował różne stanowiska dowódcze kolejno w 59 pp, 67 pułku piechoty wielkopolskiej (1924), 7 batalionie granicznym KOP i 66 pułku piechoty w Chełmnie. 27 stycznia 1930 awansowany został na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 i 99. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W marcu tego roku został przeniesiony do 5 pułku strzelców podhalańskich w Przemyślu na stanowisko obwodowego komendanta Przysposobienia Wojskowego^[2][3], a w czerwcu 1933 przeniesiony na takie samo stanowisko do 67 pp^[4]. Latem 1934 został oddelegowany na stanowisko komendanta zgrupowania obozów letnich w Cetniewie. Z dniem 31 sierpnia 1935 przeniesiony został w stan spoczynku^[5].

Początkowo zamieszkał w Brodnicy, a od 1938 w Toruniu. Tam jako działacz Konfederacji Związków Obrońców Ojczyzny został zaangażowany w tworzenie pomorskiej siatki dywersji pozafrontowej o kryptonimie „Grunwald”. Prawdopodobnie został inspektorem obszarowym Tajnej Organizacji Wojskowej „Grunwald” na teren Pomorza z ramienia dowództwa Dowództwa Okręgu Korpusu nr VII.

Podczas wojny obronnej 1939 walczył w obronie Modlina. Po wydostaniu się z twierdzy 7 października, powrócił do Torunia, gdzie został aresztowany przez Niemców i osadzony w Forcie VIII. Dzięki pomocy żony przyjaciela został przeniesiony do szpitala, skąd udało mu się wydostać. 5 listopada 1939 na tajnym spotkaniu utworzył na bazie dywersji pozafrontowej, którą wcześniej organizował, organizację konspiracyjną „Grunwald”. Następnie wyjechał do Warszawy, gdzie założył struktury swojej organizacji, m.in. komórkę legalizacji. Prawdopodobnie z powodu braku możliwości samodzielnej działalności pod koniec kwietnia 1940 przystąpił do ogólnokrajowej Komendy Obrońców Polski; został szefem wydziału wojskowego i kierownikiem grup szturmowych Komendy Głównej KOP. W 1941 został aresztowany w Warszawie przez Gestapo, a następnie zesłany do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie zginął prawdopodobnie w 1942.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 13 maja 1921^[6]
• Krzyż Niepodległości – 9 października 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[7][8]
• Srebrny Krzyż Zasługi^[9]
• Państwowa Odznaka Sportowa (1931)^[10]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.