Nieświszczuk
| Cynomys[1] | |||
| Rafinesque, 1817[2] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – nieświszczuk czarnoogonowy (C. ludovicianus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | nieświszczuk | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
Cynomys socialis Rafinesque, 1817 (= Arctomys ludoviciana Ord, 1815) | |||
| Synonimy | |||
| Gatunki | |||
| |||
Nieświszczuk[7] (Cynomys) – rodzaj ssaka z podrodziny afrowiórek (Xerinae) w rodzinie wiewiórkowatych (Sciuridae). Nieświszczuki zostały po raz pierwszy naukowo opisane w 1805 roku podczas ekspedycji Lewisa i Clarka.
Rozmieszczenie geograficzne
Występują w Ameryce Północnej i Środkowej. W Stanach Zjednoczonych nieświszczuki głównie występują na zachód od rzeki Missisipi, choć można je spotkać w kilku rejonach na wschodzie[8][9][10]. Zostały wytępione w pewnych rejonach Wielkich Równin, ponieważ farmerzy uważali je za szkodniki.
Opis
Są to nieduże, o zwartej budowie, kopiące obszerne nory gryzonie z krótką szczęką. Długość ciała (bez ogona) 290–440 mm, długość ogona samic 46–100 mm, samców 40–105 mm; masa ciała samic 460–930 g, samców 460–1300 g[9]. Nazywane są „pieskami”, ponieważ w chwili zagrożenia lub zainteresowania wydają odgłosy podobne do szczekania. Są roślinożerne. Na wolności mieszkają w licznych koloniach nazywanych potocznie „miastami”, które podzielone są na rodziny, zwane też koteriami. Sieć płytkich tuneli i komór zamieszkiwana przez jedną kolonię zajmuje zwykle ok. 100 ha powierzchni, jednak największa odkryta kolonia obejmowała obszar 65 tys. km2 i mieszkało w niej 400 mln osobników[11].
Zagrożenia i udomawianie
W wielu rejonach rolniczych powodują poważne straty finansowe – kolonia skupiająca 25 tys. nieświszczuków zjada tyle pożywienia, co 100 krów lub 800 owiec, przez co od wielu lat są ofiarą zarówno masowego trucia i zatapiania całych kolonii, jak i niekontrolowanego odstrzału zwierząt. Szacuje się, że w porównaniu z rokiem 1800, pod koniec lat 90. XX wieku w USA przetrwało tylko 5% populacji zwierząt. Takie zmniejszenie liczebności doprowadziło do zagrożenia wymarciem tchórza czarnonogiego, który poluje na te zwierzęta.
Z uwagi na ukształtowane podczas życia w koloniach duże umiejętności społeczne oraz czytelną mowę ciała, od początku lat 90. XX wieku coraz częściej są udomawiane – najpierw w USA, a potem również w Europie. Udomawianie tych gryzoni przyczynia się do coraz większego nacisku opinii publicznej na wprowadzenie prawnej ochrony nieświszczuków. W USA stwierdzono też, iż coraz częściej nieświszczuki potrafią się adaptować do życia w wielkich miastach, budując mniejsze kolonie na niezabudowanych obszarach miast. Również w USA farmerzy coraz częściej zachowują „miasta” nieświszczuków, traktując je jako atrakcję turystyczną, pokazywaną odpłatnie przyjezdnym.
Nieświszczuki w kulturze masowej
- Nieświszczuki są pokazywane w pierwszych scenach filmu Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki
- „Dramatic Prairie Dog” i „Dramatic Chipmunk” to tytuły przeróbek filmu pokazującego zaskoczonego nieświszczuka, umieszczane przez ich autorów na YouTube
Systematyka
Etymologia
- Cynomys (Cynomomus): gr. κυων kuōn, κυνος kunos „pies”; μυς mus, μυός muos „mysz”[12].
- Monax: łac. monax „samotny”[13]. Gatunek typowy: Monax missouriensis Warden, 1819 (= Arctomys ludoviciana Ord, 1815).
- Mamcynomiscus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)[14].
- Leucocrossuromys: gr. λευκος leukos „biały”[15]; κροσσοι krossoi „frędzel”[16]; ουρα oura „ogon”[17]; μυς mus, μυός muos „mysz”[18]. Gatunek typowy: Spermophilus gunnisoni S.F. Baird, 1855.
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące gatunki[8][7]:
- Cynomys parvidens J.A. Allen, 1905 – nieświszczuk mały
- Cynomys gunnisoni (S.F. Baird, 1855) – nieświszczuk płowy
- Cynomys leucurus Merriam, 1890 – nieświszczuk białoogonowy
- Cynomys ludovicianus (Ord, 1815) – nieświszczuk czarnoogonowy
- Cynomys mexicanus Merriam, 1892 – nieświszczuk meksykański
Przypisy
- ↑ Cynomys, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ C.S. Rafinesque. Descriptions of seven new genera of North American Quadrupeds. „The American Monthly Magazine and Critical Review”. 2 (1), s. 45, 1817. (ang.).
- ↑ D.B. Warden: A statistical, political, and historical account of the United States of North America: from the period of their first colonization to the present day. Cz. 1. Philadelphia: A. Constable and co., 1819, s. 226. (ang.).
- ↑ H.F. Osborn. Notes on Geomys bursarius, the pockt-gopher. „Science”. 23 (577), s. 103 (przypis), 1894. (ang.).
- ↑ A. L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan'a de Foment, 1899, s. 22. (hiszp.).
- ↑ N. Hollister. A systematic account of the prairie-dogs. „North American Fauna”. 40, s. 23, 1916. (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 208. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 618. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b J. Koprowski, E. Goldstein, K. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 822–824. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Cynomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-23].
- ↑ prairie dog, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2016-09-08] (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 212.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 430.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 25.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 123.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 63.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 45.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 141.
Bibliografia
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.).
- Pat Stroer (1996) Prairie Dog Pets. A Guide to Their Proper Care and Enjoyment. Wydane nakładem autorki ISBN 1-888144-04-1
- Dorothy Hinshaw Patent (2006) Prairie Dogs. New York, Clarion Books ISBN 0-395-52601-9
- Sharon L. Vanderlip. (2002) Prairie Dogs. New York, Barron's ISBN 0-7641-2103-0
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Schwarzschwanz-Präriehunde
Autor: Wing-Chi Poon, Licencja: CC BY-SA 2.5
An alerted prairie dog sitting at the entrance of its hole, looking straight at the camera. (Cynomys ludovicianus)
