Owocnik

Typy askokarpów: Od lewej: apotecjum, perytecjum, klejstotecjum, gymnotecjum

Typy bazydiokarpów
1 – kapeluszowy blaszkowaty, 2 – kapeluszowy rurkowaty, 3 – polyporoidalny, 4 – kapeluszowy kolczasty, 5 – zamknięty, 6,7 – hubiasty blaszkowy, 8 – hubiasty polyporoidalny, 9 – hubiasty kolczasty, 10 – cyfelloidalny, 11 – klawarioidalny, 12 – kantarelloidalny, 13 – rozpostarty, 14 – rozpostarto-odgięty

Owocnik, karpofor, sporofor, sporokarp^[1] – zbita część grzybni, w której na zewnątrz lub wewnątrz powstają zarodniki płciowe (mejospory). Owocniki występują głównie u grzybów wyższych; workowców i podstawczaków. Ich budowa jest charakterystyczna dla różnych grup grzybów. Wyróżnia się w nich dwa rodzaje grzybni: płonną – hamatecjum, stanowiącą rusztowanie – i zarodnionośną – hymenium (obłocznię), w której wytwarzane są zarodniki^[2].

Funkcje owocników

• wytwarzanie zarodników,
• odstraszanie mykofagów poprzez tworzenie substancji odstraszających, odstraszającą barwę, występujące na ich powierzchni twarde włoski, łuski, cystydy, szczecinki,
• u gatunków rozsiewanych przez mykofagów zwabianie ich zapachem, barwą (np. u trufli),
• różnego rodzaju inne przystosowania ułatwiające rozprzestrzenianie się zarodników (np. geotropizm, mechaniczne wyrzucanie zarodników i inne)^[3]

Typy owocników

Owocniki grzybów workowych noszą nazwę askokarpu. Wyróżnia się następujące ich typy:

• apotecjum (miseczka)
• chasmotecjum
• gymnotecjum
• klejstotecjum
• perytecjum (otocznia)
• pseudotecjum.

Owocniki grzybów podstawkowych to bazydiokarpy. Istnieje ogromna różnorodność ich kształtów. Ważniejsze typy budowy bazydiokarpów to^[4][5]:

• rozpostarty, zwany też kortycjoidalnym, skorupiastym lub resupinowatym – całą powierzchnią przylegający do podłoża,
• rozpostarto-odgięty – częściowo przylegający, częściowo odstający od podłoża,
• klawarioidalny – pałeczkowaty, maczugowaty lub krzaczasto rozgałęziony,
• cyfelloidalny – tarczkowaty, rurkowaty, kubkowaty lub miseczkowaty,
• owocnik hubiasty – występuje np. u grzybów nadrzewnych, zwanych popularnie hubami. Są to owocniki półeczkowate, konsolowate i kopytkowate, do podłoża przylegające bokiem,
• grzyb kapeluszowy – zbudowany z kapelusza lub główki z hymenoforem i trzonu (na ogół bez hymenoforu)^[6]. Wyróżnia się wśród nich:
  • owocniki rurkowate,
  • owocniki blaszkowate,
  • owocniki kantarelloidalne
  • owocniki kolczaste (hydnoidalne),
• owocnik zamknięty (angiokarpiczny) – płodna gleba, w której powstają zarodniki znajduje się wewnątrz zamkniętego owocnika. U niektórych gatunków (np. u kurzawek) gleba i włośnia wypełnia całe wnętrze owocnika, u niektórych (np. u purchawek) oprócz płodnej gleby znajduje się jeszcze w dolnej części owocnika płonne podglebie. Podglebie jest gąbczaste i ma liczne komory powietrzne, u niektórych gatunków od gleby oddzielone jest błoniastą diafragmą. Cały owocnik otoczony jest okrywą – perydium^[7].

Twory grzybniowe, w których powstają zarodniki bezpłciowe (mitospory) to konidiomy^[2].

Czas życia owocników

Niektóre są bardzo krótkotrwałe, ich czas życia nie przekracza jednej doby, niektóre mogą istnieć i wytwarzać zarodniki przez wiele lat. Pod względem trwałości owocniki dzieli się na dwie grupy^[4]:

• owocniki jednoroczne, których czas życia wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy. Przed zimą giną, niektóre jednak mogą przetrwać zimę (gdy jest łagodna) i rosnąć w następnym sezonie wegetacyjnym,
• owocniki wieloletnie, które na tym samym podłożu rozwijają się przez wiele lat.

• 

  Owocniki grzyba kapeluszowego (suchogrzybek złotopory)

• 

  Owocniki hubiaste (żagwiak łuskowaty)

• 

  Owocniki zamknięte (purchawka chropowata)

• 

  Owocniki klawarioidalne goździeńczyka grzebieniastego

• 

  Owocniki cyffeloidalne fałdówki kędzierzawej

• 

  Owocnik kortycjoidalny powłocznicy wierzbowej

Przypisy