Boraks rodzimy

Boraks rodzimy

Kryształy boraksu
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	Na2[B4O5(OH)4] x 8 H2O
Twardość w skali Mohsa	2-2,5
Przełam	muszlowy
Łupliwość	wyraźna
Pokrój kryształu	tabliczkowy, słupkowy
Układ krystalograficzny	jednoskośny
Gęstość minerału	1,72 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	biała, żółtawa, szara, niekiedy niebieskawa lub zielonkawa, może być bezbarwny
Rysa	Biała
Połysk	szklisty, czasami tłusty

Boraks naturalny

Boraks rodzimy (tinkal) – minerał z gromady boranów, zbudowany głównie z uwodnionego boranu sodu.

Najczęściej tworzy skupienia ziemiste, zbite i naskorupienia. Kryształy mają pokrój tabliczkowy, słupkowy – czasami widać wyraźne pionowe prążkowanie. Jest kruchy, przezroczysty, charakteryzuje się słodkawo-cierpkim smakiem, jest rozpuszczalny w wodzie. Na powietrzu mętnieje, traci wodę i przechodzi stopniowo w tynkalkonit [Na₂(B₄O₅(OH) ₄ x 3 H₂O)], który otacza go coraz to grubszą warstwą i niszczy kryształy.

Występowanie

Występuje wyłącznie w skałach osadowych. Krystalizuje z wód słonych jezior boranowych jako produkt ich odparowania. Tworzy się w klimacie pustynnym (gorącym i suchym). Współwystępuje z halitem, natronem = sodą rodzimą, uleksytem.

Miejsca występowania: Stany Zjednoczone (Boron, Searles Lake, Clear Lake w Kalifornii, także Dolina Śmierci), Tybet (okolice Lhasy, rejon jezior Lob-nor i Nam Co), Kaszmir, Włochy (w fumarolach w Larderello), Chile (na pustyni Atacama), Kazachstan, Iran.

Zastosowanie

• w kolekcjonerstwie
• w ceramice (szkliwo borowo-węglanowe)
• w farbiarstwie (zaprawa)
• w garbarstwie
• w kosmetyce
• w lecznictwie (np. przeciw kandydozie)
• jako surowiec do otrzymywania innych związków boru
• w przemyśle szklarskim
• jako topnik do lutowania, spawania i kucia metali (zwłaszcza żelaza i stali)
• ze względu na dużą zawartość boru i łatwość otrzymania jest używany jako składnik osłon przeciwko promieniowaniu neutronowemu (bor ma duży przekrój czynny na pochłanianie neutronów)
• w analizie chemicznej stosuje się go do otrzymywania pereł boranowych, zbudowanych z metaboranu sodowego (NaBO₂), które umożliwiają szybkie wykrywanie niektórych kationów metali.

Bibliografia

• Minerały i kamienie szlachetne – podręczny leksykon przyrodniczy. Warszawa: Horyzont – Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002. ISBN 83-7311-317-7.
• Walter Schumann: Minerały świata z systemem szybkiego oznaczania. Warszawa: Alma-Press, 2003. ISBN 83-7020-313-2.
• Jaroslav Bauer: Przewodnik Skały i minerały. Warszawa: Multico, 1997. ISBN 978-83-7073-050-5. OCLC 69557360.