Helmer Hanssen

Helmer Hanssen
Ilustracja
Hanssen podczas ekspedycji Amundsena.
Data i miejsce urodzenia24 września 1870
Bjørnskinn
Data i miejsce śmierci2 sierpnia 1956
Tromsø
Zawód, zajęciepolarnik, marynarz
NarodowośćNorweg
RodziceHans Andreas Jacobsen
Pauline Jørgine Olsdatter[1]
MałżeństwoKristine Augusta Josefine Berg
Odznaczenia
Kawaler Królewskiego Norweskiego Orderu Świętego Olafa
Amundsen i Hansen na biegunie południowym

Helmer Hanssen (ur. 24 września 1870 roku w Bjørnskinn, zm. 2 sierpnia 1956 roku w Tromsø) – norweski marynarz i polarnik, uczestnik ekspedycji Roalda Amundsena na biegun południowy z lat 1910–1912, członek pięcioosobowej grupy, która jako pierwsza zdobyła biegun południowy.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 24 września 1870 roku w Bjørnskinn (dzisiejsze Andøy), w archipelagu Vesterålen, w północnej Norwegii. Jego ojciec, Hans Andreas Jacobsen, był rolnikiem i rybakiem[1]. Od 11. roku życia Helmer zajmował się pracami polowymi. Wraz z ojcem łowił także ryby na Lofotach i Finnmarku[2]. W latach 1894–1897 polował na małe walenie i foki. W 1897 roku ożenił się z Kristiną Augustą Josefiną Berg. W tym samym roku zaciągnął się na statek „Laura”, by wziąć udział w brytyjskiej ekspedycji na Nową Ziemię, dowodzonej przez Henry'ego Johna Pearsona (1850–1913)[2]. Gdy wraz z resztą załogi przygotowywał się w Sandefjord do wypłynięcia na północ, spotkał Roalda Amundsena (1872–1928), wyruszającego na statku „Belgica” na Belgijską Wyprawę Antarktyczną. W 1898 roku służył jako szyper na statku „Elida”, przeznaczonym do łowienia fok. W latach 1898–1902 pracował dla kompanii Vesteraalens Dampskibsselskab[2].

Współpraca z Amundsenem

W 1903 roku podjął po raz pierwszy współpracę z Roaldem Amundsenem. Dzięki rekomendacji Fritza Zapffego (1869–1956), przyjaciela Amundsena, dołączył do załogi statku Gjøa, wypływającego na poszukiwanie Przejścia Północno-Zachodniego[2]. Podczas wyprawy tej nauczył się od Inuitów manewrowania psimi zaprzęgami. Po powrocie do Norwegii pracował dla urzędu celnego w Tromsø. Z pracy tej później zrezygnował, by móc wziąć udział w kolejnej wyprawie Amundsena jako nawigator[2].

Początkowo wyprawa Amundsena z lat 1910–1912 miała być skierowana na biegun północny, a Helmer Hanssen – podobnie jak większość załogi – o zmianie planów dowiedział się dopiero na kilka dni przed wypłynięciem z Madery. Zapytany wówczas przez Amundsena, czy nadal chce uczestniczyć w ekspedycji, odparł twierdząco[3]. Po dotarciu na Antarktydę uczestniczył w trzech ekspedycjach przygotowawczych do wyprawy na biegun południowy[3]. W październiku 1911 roku wyruszył na biegun wraz z czterema towarzyszami: Amundsenem, Olavem Bjaalandem (1873–1961), Oscarem Wistingem (1871–1936) oraz Sverre Hasselem (1876–1928)[2]. Grupa ta dotarła na biegun 14 grudnia 1911 roku, a 25 stycznia 1911 roku powróciła do bazy[3].

Hanssen powrócił do Norwegii przez Hobart na Tasmanii i Buenos Aires. Podjął na nowo pracę dla urzędu celnego. W 1918 roku został zaproszony przez Amundsena do uczestnictwa w ekspedycji statku „Maud”, której celem był Archipelag Arktyczny[2]. Zimą przełomu 1918 i 1919 roku uratował Amundsena przed utonięciem[4]. 1 grudnia 1919 roku, po tym, jak „Maud” zaklinował się w lodzie w pobliżu wyspy Ajon, Hanssen i Wisting udali się psim zaprzęgiem na wschodnie wybrzeże, aby spróbować przeprawić się przez Cieśninę Beringa i dotrzeć do Nome na Alasce[5]. Cieśnina nie była żeglowna, lecz Hanssenowi udało się nadać telegramy z Anadyru[5]. Hanssen i Wisting wrócili po ponad sześciu miesiącach nieobecności i pokonaniu 1500 km psim zaprzęgiem[5].

Podczas ekspedycji statku Maud relacje Hanssena z Amundsenem uległy pogorszeniu. W 1920 roku, po zawinięciu do Nome, został zdymisjonowany[2]. Zgodnie z listem Amundsena do jego brata, Leona, miało to związek z niesubordynacją Hanssena. Po opuszczeniu załogi statku Hanssen musiał pracować w Nome przez kilka tygodni jako poszukiwacz złota, by zarobić na powrót do Norwegii[2].

Dalsza działalność

W 1920 roku ponownie podjął pracę dla urzędu celnego. W 1924 roku podróżował wraz z organizowaną przez Uniwersytet Oksfordzki ekspedycją na Spitsbergen, dowodzoną przez George'a Binneyego (1900–1972). Wspólnie z Binneyem przemierzył wówczas przy pomocy psich zaprzęgów Ziemię Północno-Wschodnią ze wschodu na zachód[2]. W 1926 roku towarzyszył przedstawicielom niemieckiej wytwórni filmowej Universum Film AG w podróży na Svalbard i Grenlandię. Spotkał wówczas amerykańskiego polarnika Richarda Byrda (1888–1957), lecz odrzucił jego propozycję uczestnictwa w wyprawie na Antarktydę[2]. W latach 1928–1940 pracował w Tromsø jako kontroler statków. Zmarł w 1956 roku w Tromsø[2].

Odznaczenia i upamiętnienie

Po powrocie z ekspedycji statku Gjøa został kawalerem Orderu Świętego Olafa, najwyższego odznaczenia Królestwa Norwegii[2]. W 1912 roku otrzymał Złoty Medal Bieguna Południowego (norw. nynorsk Sydpolsmedaljen), ustanowiony przez króla Haakona VII z okazji zdobycia przez wyprawę Amundsena bieguna południowego[6].

Po jego śmierci państwo opłaciło wykonanie dla niego nagrobka w katedrze w Tromsø. W Andøy wzniesiono pomnik upamiętniający podróżnika. W 2011 roku Uniwersytet w Tromsø zmienił nazwę statku badawczego „Jan Mayen” na „Helmer Hanssen”[2]. Na Antarktydzie znajduje się natomiast nazwana na jego cześć Mount Hanssen[7].

Przypisy

  1. a b Helmer Hanssen (norw. nynorsk). Norsk Biografisk Leksikon. [dostęp 2016-05-01].
  2. a b c d e f g h i j k l m n Helmer Julius Hanssen (1870–1956) (ang.). The Fram Museum. [dostęp 2019-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-09)].
  3. a b c Tor Bomann-Larsen: Roald Amundsen. The History Press, 2011. ISBN 978-0-7524-6682-8.
  4. The Maud (1918–1925) (ang.). The Fram Museum. [dostęp 2019-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-04)].
  5. a b c I Norsk biografisk leksikon 2014 ↓.
  6. Helmer Hanssen (norw.). www.polarhistorie.no. [dostęp 2016-05-01].
  7. Mount Hanssen. W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR) Gazetteer [on-line]. [dostęp 2019-08-09].

Bibliografia

  • Susan Barr: Roald Amundsen. W: I Norsk biografisk leksikon. 2014-09-29. (norw.)

Media użyte na tej stronie

Roald Amundsen and Helmer Hanssen make observations at the South Pole, 1911 (6890566753, restored version).jpg
Positive glassplate. Amundsen takes the solar altitude and Hanssen controls the artificial horizon at the South Pole. The Norwegians stayed on the spot for several days and made various observations.
Portrett av Helmer Hanssen, 1911 (7602019058).jpg
Autor: Nasjonalbiblioteket from Norway, Licencja: CC BY 2.0

Tittel / Title: Portrett av Helmer Hanssen (1870-1956) Motiv / Motif: Negativ glassplate. Reinskinnsdraktene som ble brukt var ikke sydd etter mål, og enhver gjorde de forandringer han mente var nødvendig. Dato / Date: 1911 Fotograf / Photographer: ukjent / unknown Sted / Place: Antarktis, Hvalbukta, Framheim Eier / Owner Institution: Nasjonalbiblioteket / National Library of Norway Lenke / Link: nabo.nb.no/trip?_t=0&_b=AMUNDSEN&_q=10&_f=WWW...

Bildesignatur / Image Number: bldsa_NPRA1127
Order Sint Olaf 5 kl.png
Baretka Orderu św. Olafa 5 kl.