Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Pakistanie

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Pakistanie – lista miejsc w Pakistanie wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972^[1] i ratyfikowanej przez Pakistan 23 lipca 1976 roku^[2].

Obecnie (stan w 2019 roku) na liście znajduje się sześć obiektów dziedzictwa kulturowego^[2].

Na pakistańskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Pakistan zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajduje się 26 obiektów (stan w roku 2019)^[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de

Mohendżo Daro

Takht-i Bahi

Taksila

Thatta

Lahaur Kila

Ogrody Szalimar

Rohtas Kila

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Poniższa tabela przedstawia pakistańskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem^[2];

Położenie – miasto, prowincja; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok wpisu – roku wpisu na listę;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
138	Archeologiczne ruiny Mohendżo Daro Archaeological Ruins at Moenjodaro		PkSindh 27°19′45″N 68°08′20″E/27,329167 68,138889	KYeShi (ii)(iii)	1980	Ruiny miasta Mohendżo Daro w dolinie Indusu, wzniesionego wyłącznie z suszonej cegły w III w. p.n.e., przykład początków planowania urbanistycznego[4].
139	Taksila Taxila		PkPendżab 33°46′45″N 72°53′15″E/33,779167 72,887500	KPk (iii)(vi)	1980	Świadectwo rozwoju urbanistycznego miasta cywilizacji doliny Indusu od czasów neolitycznych do II w. n.e.; zachowały się tu m.in. kopiec neolityczny Saraikala, mury obronne Sirkap z II w. p.n.e., miasto Sirsukh z I w. n.e.[5]
140	Ruiny buddyjskie Takht-i Bahi oraz pozostałości miasta Szahr-i Bahlol Buddhist Ruins of Takht-i-Bahi and Neighbouring City Remains at Sahr-i-Bahlol		PkChajber Pasztunchwa 34°19′15″N 71°56′45″E/34,320833 71,945833	KPk (iv)	1980	Buddyjski zespół klasztorny Takht-i Bahi z początku I w. oraz ruiny pobliskiego warownego miasteczka Szahr-i Bahlol z tego samego okresu[6].
143	Zespół zabytkowy Thatta Historical Monuments at Makli, Thatta	(c) Mwaqas z angielskojęzycznej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0	PkSindh 24°46′00″N 67°54′00″E/24,766667 67,900000	KPk (iii)	1981	Nekropolia i ruiny dawnej stolicy trzech kolejnych dynastii regionu Sindh a później w posiadaniu władców mogolskich Delhi[7].
171	Lahaur Kila i ogrody Szalimar w Lahaurze Fort and Shalamar Gardens in Lahore			KPk (i)(ii)(iii)	1981
	Lahaur Kila		PkLahaur Pendżab 31°35′25″N 74°18′35″E/31,590278 74,309722			Fort z pałacami i marmurowymi meczetami zdobionymi mozaikami i złoceniami wzniesiony za panowania władcy Imperium Mogołów Szahdżahana[8].
	Ogrody Szalimar		PkLahaur Pendżab 31°35′09″N 74°22′55″E/31,585833 74,381944			Kompleks ogrodowy w stylu perskim z czasów panowania władcy Imperium Mogołów Szahdżahana[8].
586	Rohtas Kila Rohtas Fort		PkPendżab 32°57′45″N 73°35′20″E/32,962500 73,588889	KPk (ii)(iv)	1997	Fort wzniesiony przez Szera Szaha Suriego w 1541 roku po zwycięstwie nad władcą mogolskim Humajunem, nigdy nie zdobyty, zachował się w nienaruszonym stanie[9]. Masywny mur obronny z bastionami i monumentalnymi bramami ma długość ponad 4 km[9].

Obiekty na pakistańskiej Liście Informacyjnej UNESCO

(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de

1

Hiran Minar

Śah Rukn-e Alam ka Makbara

Rani Kot

Meczet Szahdżahana

Grobowce w Ćaukandi

Mehrgarh

Rehman Dheri

Harappa

Ranigat

Shahbazgarhi

Mansahra

Baltit Kila

2

Port w Bhamborze

Derawar Kila

Krajobraz kulturowy Hingol

Krajobraz kulturowy systemu kanat

Krajobraz kulturowy Nagarparkar

Park Narodowy Środkowego Karakorum

Park Narodowy Deosai

Las jałowcowy w Zijaracie

Góry Słone i Kopalnia soli Khewra

Obiekty wpisane na pakistańską Listę Informacyjną UNESCO
1 – w Lahaurze: Cesarski Meczet, Meczet Wazir Khan, Mauzoleum Cesarza Dźahangira, Grobowiec Asafy Khana, Akbari Sarai
2 – w Uć: Grobowiec Bibi Dżiwindi, Grobowiec Baha’ al-Halima, Meczet i Grobowiec Dżalaluddina Bukhariego

Poniższa tabela przedstawia obiekty na pakistańskiej Liście Informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na pakistańskiej Liście Informacyjnej^[2];

Położenie – miasto, prowincja; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według zgłoszenia^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok wpisu – roku wpisu na Listę Informacyjną;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
1277	Cesarski Meczet Badshahi Mosque, Lahore		PkLahaur Pendżab 31°35′17,1″N 74°18′36,4″E/31,588070 74,310120	KYe	1993	Bogato zdobiony meczet z czerwonego piaskowca, wzniesiony w XVII w., przykład architektury mogolskiej[10].
1278	Meczet Wazir Khan Wazir Khan's Mosque, Lahore		PkLahaur Pendżab 31°34′59″N 74°19′24″E/31,583056 74,323333	KPk	1993	Bogato zdobiony meczet z XVII w.[11].
1279	Grobowiec Dżahangira, grobowiec Asafy Khana i Akbari Sarai Tombs of Jahangir, Asif Khan and Akbari Sarai, Lahore			KPk	1993
	Mauzoleum Cesarza Dźahangira		PkLahaur Pendżab 31°37′21,0″N 74°18′11,5″E/31,622500 74,303200			Grobowiec XVII-wiecznego władcy imperium Wielkich Mogołów Dżahangira [12].
	Grobowiec Asafy Khana		PkLahaur Pendżab 31°37′21″N 74°17′51″E/31,622500 74,297500			Grobowiec XVII-wiecznego wielkiego wezyra Asafy Khana[12].
	Akbari Sarai		PkLahaur Pendżab 31°37′21,0″N 74°17′58,9″E/31,622500 74,299700			Karawanseraj dla podróżnych i opiekunów grobowców Dżahangira i Asafy Khana.
1281	Hiran Minar ze zbiornikiem wodnym w Śekhupurze Hiran Minar and Tank, Sheikhupura		PkŚekhupura Pendżab 31°44′35,0″N 73°57′18,7″E/31,743056 73,955194	KPk	1993	XVII-wieczna rezydencja ze zbiornikiem wodnym wzniesiona przez Dżahangira[13].
1281	Śah Rukn-e Alam ka Makbara Tomb of Hazrat Rukn-e-Alam, Multan		PkMultan Pendżab 30°11′56″N 71°28′17″E/30,198889 71,471389	KPk (iii)(iv)(vi)	1993, 2004	XIV-wieczny grobowiec sufickiego świętego Rukn-e-Alama[14][15].
1284	Rani Kot Rani Kot Fort, Dadu		PkSindh 25°53′47″N 67°54′09″E/25,896389 67,902500	KPk	1993	XIX-wieczne fortyfikacje na długości 35 km[16].
1286	Meczet Szahdżahana Shah Jahan Mosque, Thatta		PkThatta Sindh 24°44′50″N 67°55′40″E/24,747222 67,927778	KPk	1993	XVII-wieczny meczet z najbardziej wyszukanymi na subkontynencie indo-pakistańskim dekoracjami z kafli[17].
1287	Grobowce w Ćaukandi Chaukhandi Tombs, Karachi		PkKaraczi Sindh 24°51′50″N 67°16′17″E/24,863889 67,271389	KPk	1993	Cmentarz muzułmański z XVII–XVIII w. z bogato zdobionymi grobowcami z piaskowca[18].
1876	Stanowisko archeologiczne Mehrgarh Archaeological Site of Mehrgarh		PkBeludżystan 29°12′45″N 67°40′15″E/29,212500 67,670833	KPk	2004	Stanowisko archeologiczne z pozostałościami neolitycznej osady miejskiej cywilizacji doliny Indusu z okresu od VII do III w. p.n.e.[19]
1877	Stanowisko archeologiczne Rehman Dheri Archaeological Site of Rehman Dheri		PkChajber Pasztunchwa 31°57′58,0″N 70°47′39,0″E/31,966111 70,794167	KPk (ii)(iv)	2004	Stanowisko archeologiczne z pozostałościami neolitycznej osady cywilizacji doliny Indusu z IV tysiąclecia p.n.e.[20]
1878	Stanowisko archeologiczne Harappa Archaeological Site of Harappa		PkPendżab 30°37′45″N 72°51′49″E/30,629167 72,863611	KPk (ii)(iv)	2004	Stanowisko archeologiczne z pozostałościami neolitycznej osady cywilizacji doliny Indusu z III tysiąclecia p.n.e.[21]
1879	Stanowisko archeologiczne Ranigat Archaeological Site of Ranigat		PkChajber Pasztunchwa 30°37′45″N 72°51′49″E/30,629167 72,863611	KPk (ii)(iv)	2004	Stanowisko archeologiczne z pozostałościami buddyjskiej architektury cywilizacji Gandhary[22].
1880	Edykty skalne w Shahbazgarhi Shahbazgarhi Rock Edicts		PkChajber Pasztunchwa 34°12′00″N 72°09′00″E/34,200000 72,150000	KPk (ii)(iv)	2004	Stanowisko z dwoma ogromnymi blokami skalnymi, na których wyryto 14 edyktów władcy indyjskiego imperium Maurjów – Aśoki[23].
1881	Edykty skalne w Mansahrze Mansehra Rock Edicts		PkMansahra Chajber Pasztunchwa 34°20′00″N 73°10′00″E/34,333333 73,166667	KPk (ii)(iii)(vi)	2004	Stanowisko z trzema ogromnymi blokami skalnymi, na których wyryto 14 edyktów władcy indyjskiego imperium Maurjów – Aśoki[24].
1882	Baltit Kila Baltit Fort		PkKarimabad Gilgit-Baltistan 36°19′32″N 74°40′11″E/36,325556 74,669722	KPk (i)(ii)	2004	Fort z VIII w., siedziba władcy Buruszów do 1945 roku[25].
1883	Grobowiec Bibi Dżiwindi, Grobowiec Baha’ al-Halima i Meczet i Grobowiec Dżalaluddina Bukhariego Tomb of Bibi Jawindi, Baha'al-Halim and Ustead and the Tomb and Mosque of Jalaluddin Bukhari		PkUć Pendżab	KPk (ii)(iv)(vi)	2004
	Grobowiec Bibi Dżiwindi		PkUć Pendżab 29°14′27,3″N 71°03′09,1″E/29,240917 71,052528			Grobowiec Bibi Dżiwindi, prawnuczki Dżahanidżana Dżahangaszty, wzniesiony w 1494 roku[26].
	Grobowiec Baha’ al-Halima		PkUć Pendżab 29°14′00″N 71°04′00″E/29,233333 71,066667			Grobowiec Baha’ al-Halima, nauczyciela Dżahanidżana Dżahangaszty[26].
	Meczet i Grobowiec Dżalaluddina Bukhariego		PkUć Pendżab 29°14′00″N 71°04′00″E/29,233333 71,066667			XIV-wieczny meczet i grobowiec Dżalaluddina Bukhariego[26].
1885	Port w Bhamborze Port of Banbhore	(c) Mwaqas, CC-BY-SA-3.0	PkSindh 24°45′05,0″N 67°31′16,7″E/24,751400 67,521300	KPk (iv)(v)(vi)	2004	Stanowisko archeologiczne z pozostałościami zabudowań z okresu od I w. p.n.e. do XIII w. n.e., pozostałościami średniowiecznego portu[27].
6108	Derawar Kila i pustynne forty na pustyni Retila-e Registan-e Ćolistan Derawar and the Desert Forts of Cholistan		PkPendżab 28°46′05″N 71°20′03″E/28,768056 71,334167	KPk (iii)(v)	2016	Na pustyni Retila-e Registan-e Ćolistan znajduje się kilka średniowiecznych fortów[28]. Najlepiej zachowany jest Derawar Kila z IX w. z masywnymi murami z gliny o wysokości 30 m[28].
6109	Krajobraz kulturowy Hingol Hingol Cultural Landscape	(c) Abrar Alam Khan, CC BY-SA 3.0	PkBeludżystan 25°36′00″N 65°40′00″E/25,600000 65,666667	KPk (iii)(vi)	2016	Święte miejsce hinudizmu na terenie Parku Narodowego Hingol[29].
6110	Krajobraz kulturowy systemu kanat Karez System Cultural Landscape		PkBeludżystan 30°18′10,8″N 60°58′42,1″E/30,303003 60,978375	KPk (ii)(iv)(v)	2016	System nawadniania na pustyni z I w. p.n.e. nadal funkcjonujący[30].
6111	Krajobraz kulturowy Nagarparkar Nagarparkar Cultural Landscape		PkSindh 24°21′35,5″N 70°45′29,9″E/24,359861 70,758306	KPk (iii)(iv)	2016	Dawny ośrodek dźinizmu z licznymi świątyniami z XII–XV w.[31]
6112	Park Narodowy Środkowego Karakorum Central Karakorum National Park		PkGilgit-Baltistan 35°53′00″N 76°31′00″E/35,883333 76,516667	PPk (viii)(ix)	2016	Wysokogórski park narodowy, największy pod względem powierzchni w Pakistanie[32]. 40% parku stanowią lodowce[32].
6115	Park Narodowy Deosai Deosai National Park		PkGilgit-Baltistan 35°01′08,2″N 75°24′51,8″E/35,018931 75,414392	PPk (ix)(x)	2016	Park narodowy powstały dla ochrony himalajskiego niedźwiedzia brunatnego (Ursus arctos isabellinus) i jego siedlisk[33].
6116	Las jałowcowy w Zijaracie Ziarat Juniper Forest		PkZijarat Beludżystan 30°25′59,7″N 67°44′18,7″E/30,433247 67,738519	PPk (x)	2016	Największy las jałowcowy w Pakistanie, uważany za drugi pod względem powierzchni na świecie[34]. Rosną tu jedne na jastarszych okazów jałowców na świecie[34].
6118	Góry Słone i kopalnia soli Khewra The Salt Range and Khewra Salt Mine		PkPendżab 32°46′21,7″N 72°41′58,3″E/32,772694 72,699528	K,PPk (v)(viii)	2016	Góry Słone powstały 800 milionów lat temu, na ich obszarze występują liczne skaminialości sprzed ok. 18 milionów lat, m.in. ślady dinozaurów z jury środkowej[35]. Pokłady soli Khewra znane były już w czasach kampanii Aleksandra Macedońskiego[35].

Przypisy