Antoni Wczelik

Antoni Wczelik

2 1/3 zwycięstwa
Antoni Wczelik, 1933 r.
major pilot
Data i miejsce urodzenia	4 października 1906 Kalinowszczyzna
Data i miejsce śmierci	14 kwietnia 1942 La Manche
Przebieg służby
Lata służby	od 1929
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego, Armée de l’air, RAF
Jednostki	2 pułk lotniczy dywizjon I/145 dywizjon 302, dywizjon 317, dywizjon 306
Stanowiska	dowódca klucza, zastępca dowódcy eskadry, dowódca eskadry
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, kampania wrześniowa, Bitwa o Anglię
Odznaczenia

Lotnicy 2 plot na tle samolotu PZL-7 po powrocie z rajdu lotniczego do Rumunii - por. Antoni Wczelik 1. z lewej

Antoni Wczelik (ur. 4 października 1906^[1] roku w Kalinowszczyźnie^[2] w województwie wileńskim, zm. 14 kwietnia 1942 nad La Manche) – major pilot Wojska Polskiego, major (ang. Squadron Leader) Królewskich Sił Powietrznych.

Życiorys

Urodził się w licznej rodzinie leśniczego. O lotnictwie marzył od młodych lat. Po otrzymaniu matury w 1926^[3] został przyjęty na roczny kurs w Szkole Podchorążych Piechoty w Różanie, a następnie do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie^[3]. 15 sierpnia 1929 opuścił Dęblin z drugą lokatą jako absolwent III promocji i jako podporucznik obserwator został przydzielony do 6 pułku lotniczego we Lwowie, a bazującego na lotnisku w Skniłowie^[3]. Wykonywał loty w eskadrze liniowej na Breguetach i Potezach.

Pod koniec 1931 ukończył kurs pilotażu w Dęblinie. Na początku stycznia 1932 przybył do 2 pułku lotniczego w Krakowie, gdzie został przydzielony do dywizjonu myśliwskiego i jednocześnie otrzymał awans na stopień porucznika^[3]. Pełnił w nim funkcje dowódcy klucza, zastępcy dowódcy eskadry i dowódcy eskadry. Latał na samolotach P-7 i P-11. W 1936 zawarł związek małżeński z Jadwigą Albrechtówną^[3]. W grudniu 1938 został dowódcą Eskadry Szkolnej w SPL.

We wrześniu 1939 roku kpt. Wczelik brał udział w obronie Dęblina i wykonywał loty bojowe w eskadrze myśliwskiej zorganizowanej z kadry CWL. Brał również udział w walkach z niemieckimi wyprawami bombowymi, podczas których zaliczono mu dwa celnie ugodzone nieprzyjacielskie samoloty^[3]. 17 września przekroczył granicę rumuńską, a następnie trafił do obozu dla internowanych. Uciekł z niego do Bukaresztu, a następnie zaopatrzony w paszport przez polską ambasadę wyjechał do Paryża^[4].

16 października zameldował się w Paryżu, a następnie trafił do Polskiej Bazy Lotniczej na lotnisku w Lyon Bron. W 1940 był dowódcą pierwszej eskadry w powstającym dywizjonie nr I/145, dowodzonym przez mjr. pil. Józefa Kępińskiego^[5]. Szkolił pilotów na samolotach Caudron CR.714. 9 czerwca na czele eskadry walczył nad Vernon z 20 Messerschmittami Bf 109 i zestrzelił jeden samolot wroga^[6][7]. Według dokładniejszych ustaleń, zestrzelił zespołowo dwa bombowce Dornier Do 17 8 i 9 czerwca^[8]. Wraz ze swoją eskadrą został skierowany 14 czerwca na staż do francuskiego dywizjonu Groupe de Chasse I/1^[8] na lotnisko w Rochefort, które było położone nad Zatoką Biskajską. Latał tam na samolocie Dewoitine D.520^[9]. 16 czerwca podczas patrolowania wybrzeża od Rochefort do La Rochelle wraz z dwoma pilotami eskadry zestrzelił Heinkla He 111^[9][10]. 18 czerwca po oddaniu Francuzom samolotów wraz z dywizjonem skierował się do portu La Rochelle i po załadowaniu się na statek odpłynęli do Anglii.

20 sierpnia 1940 kpt. Wczelik przybył do Dywizjonu 302 na lotnisko w Leconfield^[11]. Jako kandydat na myśliwca przeszedł szkolenie w Operational Training Unit (OTU) w Aston Down w hrabstwie Gloucester. Latał tam na Hurricane’ach. W końcu września powrócił do dywizjonu i rozpoczął służbę bojową. Początkowo latał jako pilot, później dowódca klucza, oraz dowodził eskadrą A do której należał^[11]. Brał udział w lotach osłaniających konwoje morskie oraz startował na przechwycenie niemieckich samolotów. 11 października wraz z dywizjonem został przeniesiony na podlondyńskie lotnisko Northolt^[11]. 8 listopada podczas walki z Messerschmittami samolot Wczelika został uszkodzony co zmusiło pilota do lądowania. Wylądował w pobliżu Detling^[12]. W drugiej połowie grudnia 1940 został z dywizjonu odwołany do bazy lotniczej w Blackpool^[13]. Był dowódcą eskadry A w nowo organizującym się Dywizjonie 317. W styczniu 1941 Wczelikowi powierzono skompletowanie pilotów i mechaników dywizjonu. Po skompletowaniu personelu latającego i technicznego w trzeciej dekadzie lutego wyjechał z dywizjonem na lotnisko RAF w Acklington w hrabstwie Northumberland^[14]. Szkolił tam pilotów na Hurricane’ach. 25 kwietnia dywizjon został przesunięty na lotnisko w Ouston, 27 czerwca na lotnisko Colerne koło Bristolu, 5 lipca na lotnisko w Exter^[15]. Kpt. Wczelik 30 sierpnia 1941 został przeniesiony na stanowisko dowódcy Dywizjonu 306 i otrzymał brytyjski stopień squadron leadera^[15]. Dywizjon 7 października został skierowany na odpoczynek na lotnisko w Speke koło Liverpoolu, a 7 grudnia z Inspektoratu Polskich Sił Powietrznych nadszedł rozkaz nadania z dniem 1 grudnia 1941 kpt. pil. Antoniemu Wczelikowi stopnia polskiego majora^[16]. 7 kwietnia do dywizjonu nadszedł rozkaz Inspektora Polskich Sił Powietrznych z dnia 1 kwietnia o nadaniu po raz drugi mjr. pil. Antoniemu Wczelikowi Krzyża Walecznych^[17].

14 kwietnia 1942 o 11.50 dywizjon pod dowództwem s/ldr Antoniego Wczelika w składzie 12 Spitfire’ów wystartował z lotniska zapasowego Tangmere na operację „Circus 123”, jako osłona dla 12 samolotów Boston^[17]. Wyprawa miała zbombardować elektrownię w Mondeville koło Caen. W drodze powrotnej dywizjon został zaatakowany przez 5 Messerschmittów Me-109. Dwaj piloci dywizjonu F/lt Żulikowski i F/o Arct^[17] widzieli spadającego Spitfire’a z białą smugą dymu za ogonem. Na lotnisku o 13.00 wylądowało 9 samolotów. Z lotu nie powrócił s/ldr Antoni Wczelik, który zginął w nurtach kanału La Manche^[18].

Swój ostatni lot wykonał na samolocie typu Supermarine Spitfire Mk-VC nr AP-182, a na liście Bajana zajmuje 112. pozycję. Jego osobiste konto wynosi 2 i 1/3 pewnych zestrzałów oraz 3 uszkodzenia samolotów wroga^[18].

Awanse

• podporucznik – 15 sierpnia 1929, po ukończeniu z 2. lokatą Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie
• porucznik – 1 stycznia 1932 z 20. lokatą^[19]
• kapitan – 19 marca 1938 i 37. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa
• major – 1 grudnia 1941

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych – dwukrotnie (23 grudnia 1940, 1 grudnia 1941)
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Medal Lotniczy^[20]

Przypisy

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1932. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1932. [dostęp 2017-02-22].
• Wacław Król: Myśliwcy. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1980, s. 309-335. ISBN 83-11-06396-6.
• samoloty.pl - Wczelik Antoni. [dostęp 2012-06-18]. (pol.).
• niebieskaeskadra.pl - Wczelik Antoni. [dostęp 2014-05-09]. (pol.).

Linki zewnętrzne

• NAC: Lotnicy 2 pułku lotnictwa na tle samolotu PZL-7 po powrocie z rajdu lotniczego do Rumunii. Pierwszy od lewej: por. Antoni Wczelik. s. 1. [dostęp 2012-06-18]. (pol.).