Antoni Wczelik

Antoni Wczelik
2 1/3 zwycięstwa
Ilustracja
Antoni Wczelik, 1933 r.
major pilot major pilot
Data i miejsce urodzenia

4 października 1906
Kalinowszczyzna

Data i miejsce śmierci

14 kwietnia 1942
La Manche

Przebieg służby
Lata służby

od 1929

Siły zbrojne

Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Poland badge.jpg Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Roundel of Poland (1921–1993).svg Lotnictwo Wojska Polskiego,
Roundel of France.svg Armée de l’air,
RAF roundel.svg RAF

Jednostki

2 pułk lotniczy
dywizjon I/145
dywizjon 302,
dywizjon 317,
dywizjon 306

Stanowiska

dowódca klucza,
zastępca dowódcy eskadry,
dowódca eskadry

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa,
kampania wrześniowa,
Bitwa o Anglię

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (od 1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Medal Lotniczy
Lotnicy 2 plot na tle samolotu PZL-7 po powrocie z rajdu lotniczego do Rumunii - por. Antoni Wczelik 1. z lewej

Antoni Wczelik (ur. 4 października 1906[1] roku w Kalinowszczyźnie[2] w województwie wileńskim, zm. 14 kwietnia 1942 nad La Manche) – major pilot Wojska Polskiego, major (ang. Squadron Leader) Królewskich Sił Powietrznych.

Życiorys

Urodził się w licznej rodzinie leśniczego. O lotnictwie marzył od młodych lat. Po otrzymaniu matury w 1926[3] został przyjęty na roczny kurs w Szkole Podchorążych Piechoty w Różanie, a następnie do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie[3]. 15 sierpnia 1929 opuścił Dęblin z drugą lokatą jako absolwent III promocji i jako podporucznik obserwator został przydzielony do 6 pułku lotniczego we Lwowie, a bazującego na lotnisku w Skniłowie[3]. Wykonywał loty w eskadrze liniowej na Breguetach i Potezach.

Pod koniec 1931 ukończył kurs pilotażu w Dęblinie. Na początku stycznia 1932 przybył do 2 pułku lotniczego w Krakowie, gdzie został przydzielony do dywizjonu myśliwskiego i jednocześnie otrzymał awans na stopień porucznika[3]. Pełnił w nim funkcje dowódcy klucza, zastępcy dowódcy eskadry i dowódcy eskadry. Latał na samolotach P-7 i P-11. W 1936 zawarł związek małżeński z Jadwigą Albrechtówną[3]. W grudniu 1938 został dowódcą Eskadry Szkolnej w SPL.

We wrześniu 1939 roku kpt. Wczelik brał udział w obronie Dęblina i wykonywał loty bojowe w eskadrze myśliwskiej zorganizowanej z kadry CWL. Brał również udział w walkach z niemieckimi wyprawami bombowymi, podczas których zaliczono mu dwa celnie ugodzone nieprzyjacielskie samoloty[3]. 17 września przekroczył granicę rumuńską, a następnie trafił do obozu dla internowanych. Uciekł z niego do Bukaresztu, a następnie zaopatrzony w paszport przez polską ambasadę wyjechał do Paryża[4].

16 października zameldował się w Paryżu, a następnie trafił do Polskiej Bazy Lotniczej na lotnisku w Lyon Bron. W 1940 był dowódcą pierwszej eskadry w powstającym dywizjonie nr I/145, dowodzonym przez mjr. pil. Józefa Kępińskiego[5]. Szkolił pilotów na samolotach Caudron CR.714. 9 czerwca na czele eskadry walczył nad Vernon z 20 Messerschmittami Bf 109 i zestrzelił jeden samolot wroga[6][7]. Według dokładniejszych ustaleń, zestrzelił zespołowo dwa bombowce Dornier Do 17 8 i 9 czerwca[8]. Wraz ze swoją eskadrą został skierowany 14 czerwca na staż do francuskiego dywizjonu Groupe de Chasse I/1[8] na lotnisko w Rochefort, które było położone nad Zatoką Biskajską. Latał tam na samolocie Dewoitine D.520[9]. 16 czerwca podczas patrolowania wybrzeża od Rochefort do La Rochelle wraz z dwoma pilotami eskadry zestrzelił Heinkla He 111[9][10]. 18 czerwca po oddaniu Francuzom samolotów wraz z dywizjonem skierował się do portu La Rochelle i po załadowaniu się na statek odpłynęli do Anglii.

20 sierpnia 1940 kpt. Wczelik przybył do Dywizjonu 302 na lotnisko w Leconfield[11]. Jako kandydat na myśliwca przeszedł szkolenie w Operational Training Unit (OTU) w Aston Down w hrabstwie Gloucester. Latał tam na Hurricane’ach. W końcu września powrócił do dywizjonu i rozpoczął służbę bojową. Początkowo latał jako pilot, później dowódca klucza, oraz dowodził eskadrą A do której należał[11]. Brał udział w lotach osłaniających konwoje morskie oraz startował na przechwycenie niemieckich samolotów. 11 października wraz z dywizjonem został przeniesiony na podlondyńskie lotnisko Northolt[11]. 8 listopada podczas walki z Messerschmittami samolot Wczelika został uszkodzony co zmusiło pilota do lądowania. Wylądował w pobliżu Detling[12]. W drugiej połowie grudnia 1940 został z dywizjonu odwołany do bazy lotniczej w Blackpool[13]. Był dowódcą eskadry A w nowo organizującym się Dywizjonie 317. W styczniu 1941 Wczelikowi powierzono skompletowanie pilotów i mechaników dywizjonu. Po skompletowaniu personelu latającego i technicznego w trzeciej dekadzie lutego wyjechał z dywizjonem na lotnisko RAF w Acklington w hrabstwie Northumberland[14]. Szkolił tam pilotów na Hurricane’ach. 25 kwietnia dywizjon został przesunięty na lotnisko w Ouston, 27 czerwca na lotnisko Colerne koło Bristolu, 5 lipca na lotnisko w Exter[15]. Kpt. Wczelik 30 sierpnia 1941 został przeniesiony na stanowisko dowódcy Dywizjonu 306 i otrzymał brytyjski stopień squadron leadera[15]. Dywizjon 7 października został skierowany na odpoczynek na lotnisko w Speke koło Liverpoolu, a 7 grudnia z Inspektoratu Polskich Sił Powietrznych nadszedł rozkaz nadania z dniem 1 grudnia 1941 kpt. pil. Antoniemu Wczelikowi stopnia polskiego majora[16]. 7 kwietnia do dywizjonu nadszedł rozkaz Inspektora Polskich Sił Powietrznych z dnia 1 kwietnia o nadaniu po raz drugi mjr. pil. Antoniemu Wczelikowi Krzyża Walecznych[17].

14 kwietnia 1942 o 11.50 dywizjon pod dowództwem s/ldr Antoniego Wczelika w składzie 12 Spitfire’ów wystartował z lotniska zapasowego Tangmere na operację „Circus 123”, jako osłona dla 12 samolotów Boston[17]. Wyprawa miała zbombardować elektrownię w Mondeville koło Caen. W drodze powrotnej dywizjon został zaatakowany przez 5 Messerschmittów Me-109. Dwaj piloci dywizjonu F/lt Żulikowski i F/o Arct[17] widzieli spadającego Spitfire’a z białą smugą dymu za ogonem. Na lotnisku o 13.00 wylądowało 9 samolotów. Z lotu nie powrócił s/ldr Antoni Wczelik, który zginął w nurtach kanału La Manche[18].

Swój ostatni lot wykonał na samolocie typu Supermarine Spitfire Mk-VC nr AP-182, a na liście Bajana zajmuje 112. pozycję. Jego osobiste konto wynosi 2 i 1/3 pewnych zestrzałów oraz 3 uszkodzenia samolotów wroga[18].

Awanse

  • podporucznik – 15 sierpnia 1929, po ukończeniu z 2. lokatą Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie
  • porucznik – 1 stycznia 1932 z 20. lokatą[19]
  • kapitan – 19 marca 1938 i 37. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa
  • major – 1 grudnia 1941

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. Na grobowcu jest data 1906 - niebieskaeskadra.pl. W różnych źródłach podawane są również lata 1909 lub 1910.
  2. Król 1980 ↓, s. 316.
  3. a b c d e f Król 1980 ↓, s. 317.
  4. Król 1980 ↓, s. 318.
  5. Król 1980 ↓, s. 319.
  6. Król 1980 ↓, s. 320.
  7. Inna wersja
  8. a b Bartłomiej Belcarz: Polskie lotnictwo we Francji 1940. Sandomierz: Stratus, 2001, s. 159, 164. ISBN 83-916327-6-8.
  9. a b Król 1980 ↓, s. 321.
  10. Inna wersja zestrzeleń A. Wczelika
  11. a b c Król 1980 ↓, s. 322.
  12. Król 1980 ↓, s. 324.
  13. Król 1980 ↓, s. 325.
  14. Król 1980 ↓, s. 326.
  15. a b Król 1980 ↓, s. 327.
  16. Król 1980 ↓, s. 330.
  17. a b c Król 1980 ↓, s. 334.
  18. a b Król 1980 ↓, s. 335.
  19. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 242, 744.
  20. Wczelik Antoni. listakrzystka.pl. [dostęp 2019-02-20].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Poland badge.jpg
Poland badge. Second World War period Polish Army (post-1939 Free Polish Army) shoulder title.
Roundel of Poland (1921-1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Roundel of Poland (1921–1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
RAF roundel.svg
Royal Air Force Roundel
POL Medal Lotniczy BAR.svg
Baretka Medalu Lotniczego (za Wojnę 1939-45).
POL Krzyż Walecznych (1941) 2r BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1941) nadany dwukrotnie.
Naramiennik Major lotn.svg
Naramiennik majora Sił Powietrznych RP.
Lotnicy 2 plot na tle samolotu PZL-7 po powrocie z rajdu lotniczego do Rumunii NAC 1-W-1575.jpg
Lotnicy 2 pułku lotnictwa w Krakowie na tle samolotu PZL-7 po powrocie z rajdu lotniczego do Rumunii. Od lewej: por. Antoni Wczelik, por. Jan Czerny, kpt. Kazimierz Niedźwiedzki, kpt. Jerzy Bajan, kpr. Karol Pniak, por. Bronisław Kosiński, kpr. Stanisław Macek. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1575
Roundel of France.svg
Roundel of the French Air Force.
Antoni Wczelik por. pilot 1933.jpg
Antoni Wczelik, por. pilot, 1933