Jaroměř

Jaroměř

Rynek z barokowym Posągiem Mariańskim Brauna
Herb Flaga
Państwo	Czechy
Kraj	hradecki
Zarządzający	Karel Halla↗
Powierzchnia	23,95 km²
Wysokość	254 m n.p.m.
Populacja (2012.01.01) • liczba ludności • gęstość	12 618 527 os./km²
Kod pocztowy	55 101
Tablice rejestracyjne	NA
Położenie na mapie kraju hradeckiego Jaroměř
Położenie na mapie Czech (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jaroměř
50°21′N 15°55′E/50,350000 15,916667
Strona internetowa
Portal Czechy

Jaroměř (niem. Jermer) – miasto w Czechach, w kraju hradeckim. Według danych z 31 grudnia 2003 powierzchnia miasta wynosiła 2395 ha, a liczba jego mieszkańców 12 831 osób.

Demografia

Źródło: Czeski Urząd Statystyczny

Nazwa

Nazwa Jaroměř jest w języku czeskim rzeczownikiem rodzaju żeńskiego, a nie męskiego. Odmienia się według wzoru miękkiego: Jaroměři w celowniku, bierniku, narzędniku i miejscowniku^[1], stąd w języku czeskim o Jaroměři, nie o Jaroměřu, w dopełniaczu Jaroměře.

Historia

Kościół pw. św. Mikołaja – widok znad rzeki Łaby

Kubistyczny Dom Wenkego

Podcienie na rynku

Zdjęcie lotnicze centrum

• 1126 – pierwsza wzmianka o grodzie w miejscu obecnego kościoła pw. św. Mikołaja, założonym przez z czeskiego księcia Jaromira z rodu Przemyślidów
• 1298 – wzmianka o królewskim mieście Jaroměř, które status ten otrzymało zapewne od Przemysła Ottokara II
• 1307 – prawa miejskie i własność żony Wacława II Elżbiety Ryksy, jako wiano czeskich królowych
• 6–9 maja 1421 oblężenie i zajęcie miasta przez husytów pod wodzą Jana Žižki z Trocnova
• 1421–1436 – miasto husyckie, rozbudowa miejskich umocnień, poddane w 1436 cesarzowi Zygmuntowi Luksemburskiemu, w wyniku bitwy pod Lipanami
• 1437 – miasto własnością żony cesarza Zygmunta Luksemburskiego, Barbary, jednak na skutek oporu mieszkańców przekazane w 1445 roku Jerzemu z Poděbradów, a herb miejski zmieniono z dwóch skał na obecnie obowiązujący
• 1554 – Marcin Zborowski zabił tu banitę Dymitra Sanguszkę, który został pochowany w kościele pw. św. Mikołaja.
• XV- pocz. XVII w. – liczne pożary, epidemia dżumy, ograniczenie praw miasta za poparcie powstania czeskich stanów przeciw królowi Ferdynandowi I (1547) i wojna trzydziestoletnia (1618–1648) niszczą miasto
• XVII-XVIII – w rozwój miasta, powstanie wielu renesansowych i barokowych budowli oraz rzeźb
• 1780 – 3 października położenie kamienia węgielnego w obecności cesarza Józefa II pod budowę twierdzy w miejscowości Ples, ukończona w 1787; w 1791 miasto forteczne stało się wolnym miastem królewskim, a w 1793 za panowania cesarza Franciszka II forteca Ples zostaje przemianowana na Josefov, a 3 marca 1836 uzyskało herb miejski od cesarza austriackiego Ferdynanda I
• 1857 – 27 października otwarcie linii kolejowej do Pardubic
• 1866 – wojna prusko-austriacka, po wojnie likwidacja twierdzy Josefov zakończona wyburzeniem 4 bram (1888)
• XIX w. – rozwój przemysłu tekstylnego i skórzanego, po Wiośnie Ludów 1848 w twierdzy znajduje się ciężkie więzienie
• 1918 – 28 października powstaje Okręgowy Komitet Narodowy przejmujący władzę w mieście na rzecz państwa czechosłowackiego, w grudniu Jaroměř zostaje administracyjnie podporządkowany pod Dvůr Králové nad Labem
• 1939 – 15 marca wkroczenie niemieckich wojsk okupacyjnych do miasta
• 1945 – 10 maja pojawienie się w mieście oddziałów Armii Czerwonej
• 1945–1960 – miasto powiatowe Jaroměř, w 1948 do Jaroměřa przyłączono Josefov
• 1968–1991 – w mieście (w dzielnicy Josefov) stacjonowali żołnierze radzieccy

Ważniejsze zabytki

Jaroměř

Skansen „Parowozownia Jaroměř”

• gotycki kościół pw. św. Mikołaja(cz.) z XIV/XV w. z barokowym ołtarzem, z tablicą nagrobną księcia Dymitra Sanguszki, z dzwonnicą bramną nad „polską drogą”, przebudowany na pocz. XX w., w stylu gotyku jagiellońskiego
• kościół pw. św. Jakuba(cz.) z XIV w., przebudowany w XVI w.
• barokowa rzeźba Kobieta płacząca z 1730, nagrobek Anny Miselius autorstwa Matthiasa Bernarda Brauna na jaroměrskim cmentarzu
• barokowy Słup Mariański na rynku z lat 1723–1727 z warsztatu M. B. Brauna
• Dom Wenkego(cz.) z lat 1910–1911 projektu Josefa Gočára, pierwotnie dom towarowy w stylu wczesnego kubizmu, obecnie muzeum miejskie
• Teatr Miejski z lat 1901–1903 projektu J. Podhajskiego
• Teatr kukiełkowy z 1928 założony przez R. Boučka
• Skansen kolejowy „Parowozownia Jaroměř” przy stacji kolejowej w parowozowni z końca XIX w.

Jaroměř-Josefov

• kościół pw. Wniebowstąpienia Pańskiego z lat 1805–1811
• zespół budynków i umocnień Twierdza Josefov z końca XVIII w.
• bastion nr 1 twierdzy – lapidarium rzeźb M. B. Brauna z kolumny mariańskiej w rynku
• neorenesansowy Ratusz w Josefovie z lat 1883–1884 projektu A. Jenšovského

Związani z Jaroměřem

• Franciszek Czapek – powstaniec listopadowy, wspólnik Antoniego Patka
• Josef Gočár (1880–1945) – czeski architekt
• Tomáš Holub (ur. 1967) – biskup pilzeński
• Ivo Pešák (1944–2011) – czeski pieśniarz i klarnecista
• Josef Šíma(cz.) (1891–1971) – czeski malarz
• Otakar Španiel(cz.) (1881–1955) – twórca wzorów pierwszych monet czechosłowackich, rektor ASP w Pradze

Miasta partnerskie

• Ziębice
• Warrington
• Toul

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Parowozownia Jaroměř - link aktualny: https://www.vytopnajaromer.cz/