Społeczność wikipedystów

Część społeczności polskojęzycznych wikipedystów, Zlot Zimowy Wikimedia Polska w Tworzyjankach (2017)

Społeczność wikipedystów – społeczność autorów encyklopedii internetowej Wikipedia.

Wikipedysta to internauta zajmujący się tworzeniem i edytowaniem Wikipedii^[1]. W sierpniu 2012 roku, słowo Wikipedian (wikipedysta) dodano do Oxford English Dictionary^[2].

Prawie wszyscy wikipedyści są wolontariuszami. Wraz ze wzrostem dojrzałości i widoczności Wikipedii pojawiły się inne kategorie wikipedystów, takie jak wikipedysta-rezydent. Wikipedystami nie są użytkownicy Internetu, którzy okazjonalnie edytują Wikipedię lub proponują wykonanie zmian^[3].

Liczebność i zaangażowanie

Pomnik Wikipedii w Słubicach. Część napisu głosi: „Społeczeństwo Słubic pragnie pomnikiem tym oddać hołd tysiącom anonimowych redaktorów na świecie, dzięki których bezinteresownej pracy powstaje Wikipedia, największy projekt współtworzony przez ludzi ponad podziałami politycznymi, religijnymi i kulturowymi”^[4]

(c) Paweł Zienowicz, CC BY-SA 4.0

Niektóre wikipedystki – zlot zimowy Tworzyjanki 2017

Badania liczby wikipedystów wykazały gwałtowny wzrost w ciągu pierwszych lat rozwoju Wikipedii. W kwietniu 2008 pisarz i wykładowca Clay Shirky oraz naukowiec Martin Wattenberg szacowali, że całkowity czas potrzebny na tworzenie Wikipedii to około 100 milionów godzin^[5]. W lutym 2016 było około 60,4 mln zarejestrowanych kont użytkowników we wszystkich wersjach językowych, z których około 263 000 było „aktywnych” (było im przypisane autorstwo przynajmniej jednej edycji w ciągu ostatnich 30 dni)^[6].

W grudniu 2015 w polskojęzycznej Wikipedii z 1064 kont wykonano więcej niż 5 edycji^[7]. Według stanu na 2013 około połowa aktywnych wikipedystów anglojęzycznej Wikipedii spędzała co najmniej jedną godzinę dziennie na edytowaniu, a co piąty spędzał ponad trzy godziny dziennie^[8].

Motywacja

Przeprowadzono różne badania motywacji uczestników Wikipedii. W 2003 doktorant Andrea Ciffolilli stwierdził, że niskie koszty transakcyjne udziału w wiki stanowią katalizator dla wspólnego rozwoju oprogramowania i że koncepcja wspólnej twórczości zachęca do wzięcia udziału^[9]. W artykule autorstwa Andrea Forte i Amy Bruckman z 2005 znalazła się analiza możliwych motywacji wikipedystów. Zastosowano tam koncepcję cyklu zaufania Latoura i Woolgara, która zakłada, że przyczyną uczestnictwa w Wikipedii jest chęć zdobycia uznania w społeczeństwie^[10].

Oded Nov w artykule z 2007 zatytułowanym What Motivates Wikipedians, zestawił motywację ogółu wolontariuszy z motywacją wikipedystów^[11]. Przeprowadził ankietę, w której umieścił sześć typów motywacji, określonych na podstawie wcześniejszej publikacji^[12]. Były to:

• wartości – wyrażanie altruizmu i pomaganie innym,
• społeczność – interakcja z przyjaciółmi, branie udziału w działalności pozytywnie ocenianej przez innych,
• zrozumienie – zdobywanie wiedzy poprzez działalność,
• kariera – zdobywanie doświadczenia i umiejętności,
• obrona – np. zmniejszanie poczucie winy z powodu uprzywilejowania,
• uwydatnienie – demonstracja wiedzy wobec innych.

Do tych sześciu motywacji dodał również:

• ideologia – wspieranie podstawowej ideologii aktywności (na przykład przekonanie, że wiedza musi być bezpłatna),
• przyjemność – czerpanie satysfakcji z działalności.

Badanie dowiodło, że najczęstszymi typami były „przyjemność”, „ideologia” i „wartości”, podczas gdy najrzadziej występowały „kariera”, „społeczność” i „obrona”^[11].

Wikimedia Foundation prowadzi ankiety wśród twórców i użytkowników Wikipedii. Jedną z nich przeprowadzono w 2008 wraz z Collaborative Creativity Group z UNU-Merit. Jak dotąd jest to najbardziej obszerne badanie wikipedystów^[13]. Wyniki badań zostały opublikowane dwa lata później, 24 marca 2010^[14]. Wikimedia Foundation w 2011 w cyklu półrocznym rozpoczęła prowadzenie badań, których celem było to by edytorzy Wikipedii byli lepiej rozumiani przez Fundację i w efekcie potrzeby edytorów – zaspokojane^[15][16].

Heng-Li Yang i Cheng-Yu Lai w publikacji Motivations of Wikipedia content contributors przedstawili hipotezę, według której najsilniejszym czynnikiem motywującym jest indywidualne zadowolenie z tworzenia Wikipedii, jako że jest to czynność wolontariacka^[17]. Ich badania dowiodły, że mimo iż wiele osób z początku nie edytuje Wikipedii dla przyjemności, najbardziej prawdopodobną motywacją u osób kontynuujących edytowanie jest „lubię dzielić się wiedzą i daje mi to poczucie osobistego osiągnięcia”^[17].

Następne badanie tych autorów z 2014 było poświęcone powodom, dla których autorzy Wikipedii kontynuują edytowanie. Badano autorów anglojęzycznej Wikipedii i uzyskano 288 pełnych odpowiedzi. Wyniki potwierdziły tezę, że dla satysfakcji wikipedystów znaczenie mają indywidualnie wyznaczane zadania, zaangażowanie i „sprawiedliwość proceduralna”; z kolei satysfakcja ma znaczny wpływ na decyzję o kontynuacji edytowania Wikipedii^[18].

Czasami wikipedyści sami wyznają, dlaczego edytują Wikipedię. Powszechnym motywem jest radość z edytowania i bycie częścią społeczności. Wspomina się także wciągający charakter edytowania Wikipedii. Gina Trapani z Lifehackera powiedziała: „wychodzi na to, że edytowanie wcale nie jest straszne. Jest łatwe, zaskakująco satysfakcjonujące, a staje się obsesyjnie wciągające”^[19]. Jimmy Wales także odniósł się do wciągającej siły Wikipedii: „rzecz głównie w tym, że Wikipedia jest fajna i wciągająca”^[20]. Wikipedyści przyznają sobie wzajemnie i efektom swojej pracy wyróżnienia stanowiące pochwałę dobrze wykonanej pracy. Te dostosowane do konkretnej osoby wyrazy wdzięczności uwidaczniają szereg osiągnięć dalekich od prostego edytowania, m.in. udzielone wsparcie w społeczności lub różne rodzaje pracy na zapleczu Wikipedii. Fenomen odznaczeń był przedmiotem badań naukowców próbujących ustalić, jaki wpływ mogłyby mieć odznaczenia w innych licznych współpracujących społecznościach^[21].

Role społeczne

Wikipedyści podejmują takie działania, które w danej chwili uważają za atrakcyjne lub wartościowe^[22]. Jednakże liczebność i zaangażowanie wikipedystów oraz obowiązujące standardy jakości artykułów hasłowych wymuszają specjalizację wykonywanych działań. Sebastian Skolik, badając role społeczne przyjmowane przez twórców Wikipedii, posłużył się typologią R.M. Belbina (nazwy ról podane w nawiasie) i wyróżnił:

• „hakerów” (myśliciel) – rozwijających oprogramowanie Wikipedii,
• witających (poszukiwacz źródeł) – nawiązujących kontakty na zewnątrz, wprowadzających nowych użytkowników,
• inicjatorów (koordynator) – zachęcających innych do podejmowania określonych zadań,
• lokomotywy – w typologii Belbina są to osoby zdeterminowane do pokonywania przeszkód; według Skolika często przyjmują one także rolę inicjatorów,
• analityków (krytyk) – osoby sceptyczne wobec nowych koncepcji,
• mediatorów (dusza zespołu) – łagodzących spory i reprezentujących tych, którzy nie umieją przedstawić swojego stanowiska (np. nowych wikipedystów),
• wykonawców (realizator) – dysponujących wiedzą lub umiejętnościami, przyjmujących zadania zlecane przez innych,
• „gnomy” i „patrolujących” (skrupulatny wykonawca) – odpowiednio: wykonujących drobne prace oraz śledzących najnowsze zmiany i odnajdujących błędy,
• ekspertów (specjalista) – osoby o specjalistycznej wiedzy i doświadczeniu; według Skolika eksperci często występują także jako analitycy^[3].

Skolik stwierdził, że problemem może być konieczność występowania w wielu rolach. Według niego wikipedyści są niechętni wobec przyjmowania nowych ról, nawet jeśli wiązałoby się to z korzyściami, ponieważ łączenie ról jest uciążliwe^[3].

Dariusz Jemielniak postrzega role wikipedystów jako osadzone w quasi-hierarchicznym układzie^[23]. Wymienił: stewardów, checkuserów, rewizorów, biurokratów, administratorów, użytkowników uprawnionych do szybkiego cofania zmian, użytkowników zarejestrowanych, świeżo zarejestrowanych, niezarejestrowanych i zablokowanych^[24]. Grupy te różnią się dostępem do zestawów narzędzi zdefiniowanych przez oprogramowanie Wikipedii. Zdaniem Jemielniaka „z uwagi na uczestniczącą i egalitarną strukturę projektu sama obecność uprzywilejowanych ról wywołuje nieproporcjonalne do swojego charakteru niepokoje”^[25].

Komunikacja

Zdjęcie grupowe uczestników Wikimanii w 2014 w Londynie

Co roku jest organizowana Wikimania – międzynarodowa konferencja użytkowników serwisów Wikimedia Foundation (takich jak Wikipedia i inne projekty siostrzane). Tematy prezentacji i dyskusji dotyczą projektów Wikimedia Foundation, innych serwisów wykorzystujących technologię wiki i pozostałych przedsięwzięć z rodziny open source, wolnej kultury, otwartej edukacji oraz ich społecznych i technicznych aspektów^[26].

Krytyka

Wikipedia jest przedmiotem krytyki^[27][28]. Niektóre argumenty dotyczą społeczności wikipedystów. Chodzi m.in. o konsekwencje anonimowości użytkowników, stosunek do nowych użytkowników, nadużywanie uprawnień przez administratorów, nadreprezentację niektórych grup społecznych (w szczególności nieproporcjonalnie mały udział kobiet^[29]) i o rolę współzałożyciela Wikipedii Jimmy’ego Walesa w społeczności^[30]. Sue Gardner, była dyrektor wykonawcza Wikimedia Foundation, opisała wikipedystów jako „zrzędliwych starych biurokratów, którzy znają zasady od deski do deski”^[31]. Kontrowersje budzi praktyka płacenia za edytowanie, czego skutkiem było wystosowanie żądania zaprzestania działalności skierowane przez Wikimedia Foundation do Wiki-PR^[32]. Według Teresy Knott, wikipedystki, „wandalizmy byłyby trudne do patrolowania, jeżeli wandale byliby bardziej liczni, ale stosunek wandali do nie-wandali jest dość niski”^[33].

Współzałożyciel Wikipedii Larry Sanger określa społeczność wikipedystów jako nieudolną i znieważającą, stwierdzając że „społeczność nie wprowadza własnych zasad w sposób efektywny i jednolity. W konsekwencji administratorzy i zwykli wikipedyści łatwo zachowują się niewłaściwie, bezkarnie, co rodzi niekończący się ciąg nadużyć”^[34]. Oliver Kamm z The Times wyraził sceptycyzm wobec wikipedyjnego polegania na konsensusie w sprawach dotyczących pisania artykułów: „Wikipedia dąży nie do prawdy, a do konsensusu, i – jak w przypadku niekończącego się spotkania polityków – na wynik końcowy najbardziej wpłyną najgłośniejsze i najbardziej uporczywe głosy”^[35].

Uznanie

W 2014 w Słubicach wzniesiono pomnik Wikipedii na cześć wikipedystów^[36].

W 2015 społeczności wikipedystów przyznano Nagrodę Erazmusa za „rozpowszechnianie wiedzy w formie powszechnej i ogólnie dostępnej encyklopedii. Aby to osiągnąć, inicjatorzy Wikipedii zaprojektowali nową i efektywną demokratyczną platformę. Nagroda należy się Wikipedii jako społeczności – projekt współpracy angażujący dziesiątki tysięcy wolontariuszy z całego świata”^[37].

Członkowie społeczności

Przypisy

Bibliografia

• SebastianS. Skolik SebastianS., Typologia nieformalnych ról społecznych w Wikipedii, HelenaH. Kościelniak (red.), „Zeszyty naukowe Politechniki Częstochowskiej”, Częstochowa: WWZPCz, 2011, ISSN 2083-1560 .
• DariuszD. Jemielniak DariuszD., Życie wirtualnych dzikich. Netnografia największego projektu współtworzonego przez ludzi, WojciechW. Pędzich (tłum.), Warszawa: Poltext, 2013, ISBN 978-83-7561-285-1 .

Linki zewnętrzne

• Wikipedian – definition of Wikipedian in English from the Oxford dictionary, www.oxforddictionaries.com [dostęp 2016-02-14]  (ang.).
• Wikipedia cofounder Jimmy Wales on 60 Minutes, cbsnews.com, 26 lipca 2015 [dostęp 2016-02-14]  (ang.).
• TakashiT. Iba TakashiT. i inni, Analyzing the Creative Editing Behavior of Wikipedia Editors Through Dynamic Social Network Analys, „Procedia Social and Behavioral Sciences”, 2009 [dostęp 2016-02-14]  (ang.).