Fontanna

Multimedialna Wrocławska Fontanna

Fontanna w Kłodzku

Fragment multimedialnego pokazu w warszawskim Multimedialnym Parku Fontann

Fontanna przy Pałacu w Wojanowie

(c) Ilana Shkolnik Pikiwiki Israel, CC BY 2.5

„Fontanna Ognia i Wody” na placu Dizengoffa w Tel Awiwie, którą zaprojektował artysta op-artu i sztuki kinetycznej Ja’akow Agam w 1986 r.

Fontanna (wodotrysk) – urządzenie wodne, najczęściej ozdobne, wyrzucające pod ciśnieniem wodę z dysz lub dyszy. Jest jednym z elementów tzw. małej architektury.

Jedna z konstrukcji składa się z basenu z przelewem i trzonu z dyszą. Do trzonu doprowadzona jest pod ciśnieniem woda, która tryska z jednej lub kilku dysz. Opadająca woda gromadzona jest w basenie. Basen może być złożony z jednej lub kilku mis różnej wielkości i różnego kształtu. Ilość wody w basenach regulowana jest za pomocą przelewów. Innym rodzajem fontann są takie, w których woda spływa w formie kaskad. Najbardziej znanym jej przykładem jest Fontanna di Trevi w Rzymie, która zasilana jest grawitacyjnie, wodą spływającą do niej akweduktem.

Fontanny często mają bogate oprawy rzeźbiarskie lub architektoniczne. Znane były już w starożytności. Służyły ozdobie (umieszczano je w ogrodach, parkach, na placach miast i dziedzińcach pałaców), a także pełniły funkcje użytkowe lub kultowe (np. w meczetach i wczesnochrześcijańskich bazylikach). Przy budowie wykorzystywano czasem źródła artezyjskie.

Współczesne fontanny często mają wbudowane automatyczne urządzenia do iluminacji czy regulacji strumienia wody (przykładem może być Wrocławska Fontanna multimedialna, Multimedialny Park Fontann w Warszawie czy też śpiewająca fontanna w Mariańskich Łaźniach).

Rozróżnia się dwa podstawowe typy fontann:

• europejski – woda tryska ponad zbiornik, a następnie wpada do niego, jednocześnie burząc lustro wody; tego typu fontanny rozpowszechniły się w Europie na początku ery nowożytnej i są obecnie najpopularniejsze;
• arabski – woda nigdy nie znajduje się w powietrzu, tylko wycieka z otworu po elementach swojej konstrukcji; fontanny tego typu budowali początkowo muzułmanie, głównie na półwyspie Iberyjskim i w Turcji; obecnie fontanny tego typu są mniej popularne od europejskich.

Historia

Fontanny powstawały w Mezopotamii od 3 tysiąclecia p.n.e., a w starożytnej Grecji wykonane z kamienia i marmuru fontanny istniały już w VI wieku p.n.e.

Małe fontanny ulokowane w atrium lub wewnętrznym dziedzińcu bogatych domów odkryto w Pompejach. W 98 r. w Rzymie istniało 39 monumentalnych fontann zasilanych z akweduktów.

W średniowieczu fontanny symbolizowały często raj i czystość. W klasztorach służyły do obmywania w obrzędach religijnych.

W renesansie wzorowano się na antycznych opisach. Jedną z pierwszych nowo wybudowanych w tym czasie była fontanna na placu przed kościołem Santa Maria in Trastevere (1472) umieszczona na miejscu wcześniejszej rzymskiej fontanny.

W okresie baroku, w XVII i XVIII wieku, fontanny zdobiono licznymi figurami. Rzeźby stały się wtedy głównym elementem, a woda była wykorzystywana tylko do ich ożywiania i dekoracji.

W XIX wieku fontanny stopniowo przestawały być źródłem wody pitnej, a były bardziej honorującymi narodowych bohaterów bądź wydarzenia historyczne pomnikami na placach miast i parków. Wiek XX wiązał się z zupełnym zwolnieniem fontann z konieczności bycia źródłem wody pitnej. Wprowadzano wtedy nowe materiały do ich budowy (beton, stal, szkło, ceramikę artystyczną i tworzywa sztuczne) i nowe technologie (oświetlenie elektryczne, dźwięk, elektryczne pompy wodne i kontrolę strumieni wody przez programy komputerowe)^[1].

Fontanna oczyszcza i ochładza powietrze, ruch wody w wodotrysku ujemnie jonizuje atmosferę, a to znacznie poprawia samopoczucie ludzi. Fontanna usuwa pył z powietrza i zagłusza miejski hałas według Zakładu Hydrologii i Gospodarki Wodnej Uniwersytetu Łódzkiego^[2].

Zobacz też

• zraszacz

Przypisy

Bibliografia

• Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 48, 49. ISBN 83-85001-89-1.