Sofja Kowalewska

Sofja Wasiljewna Kowalewska
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

3 stycznia?/ 15 stycznia 1850
Moskwa

Data i miejsce śmierci

29 stycznia?/ 10 lutego 1891
Sztokholm

Zawód, zajęcie

matematyczka, pisarka

Narodowość

rosyjska

Tytuł naukowy

profesor

Alma Mater

Uniwersytet w Getyndze (doktorat 1874)
Uniwersytet w Heidelbergu

Rodzice

Wasilij Wasiljewicz Krukowski
Jelizawieta Fiodorowna Schubert

Małżeństwo

Włodzimierz Kowalewski

Krewni i powinowaci

Piotr Wasiljewicz Korwin-Krukowski (wuj)

podpis

Sofja Wasiljewna Kowalewska, ros. Софья Васильевна Ковалевская (ur. 3 stycznia?/ 15 stycznia 1850 w Moskwie, zm. 29 stycznia?/ 10 lutego 1891 w Sztokholmie[1]) – rosyjska matematyczka i pisarka. Żona paleontologa Władimira Kowalewskiego.

Życiorys

Ojciec Kowalewskiej, Wasilij Wasiljewicz Krukowski, był oficerem pochodzenia polskiego (potomkiem Korwin-Krukowskich), matka Jelizawieta Fiodorowna Schubert pochodziła z rodziny niemieckich imigrantów, jej dziadkiem był astronom Theodor von Schubert(ang.), a ojcem generał i kartograf Friedrich von Schubert. Jej starszą siostrą była Anna Jaclard(ang.), zwana Aniutą, uwieczniona jako Anna w Idiocie Fiodora Dostojewskiego.

Zamiłowanie do matematyki zaszczepili jej nauczyciel Józef Malewicz oraz stryj Piotr Wasiljewicz Korwin-Krukowski. Uczyła się podstaw rachunku różniczkowego w Petersburgu. W 1868 poślubiła paleontologa Włodzimierza Kowalewskiego – jej mąż należał do radykalnego ugrupowania politycznego walczącego o równouprawnienie kobiet i zapewnienie im dostępu do edukacji[2]. Było to fikcyjne małżeństwo, które umożliwiło jej studiowanie, gdyż jako kobieta na naukę za granicą potrzebowała zgody ojca lub męża.

Po ślubie wyjechała z mężem do Niemiec (towarzyszyła im Julia Lermontowa, z którą Sofja się zaprzyjaźniła)[3] i studiowała matematykę w Heidelbergu, a potem w Berlinie pod kierunkiem Karla Weierstrassa. Z jej studiami wiązały się trudności, ponieważ uniwersytety nie przyjmowały kobiet, musiała więc specjalnie starać się o prawo uczęszczania na wykłady bez formalnego przyjęcia w poczet studentów.

W 1874 r. została jedną z pierwszych Europejek z doktoratem w dziedzinie matematyki[4]. W 1884 jako jedna z pierwszych kobiet na świecie uzyskała tytuł profesora na Uniwersytecie w Sztokholmie, w 1885 r. objęła funkcję dziekana Wydziału Matematyki[2]. W 1888 roku wygrała konkurs paryskiej Akademii Nauk dotyczący ścisłego rozwiązania równań ruchu bryły sztywnej (bąka). Wcześniej rozwiązania tego problemu podali Leonhard Euler i Joseph Louis Lagrange. Trzecie i ostatnie to bąk Kowalewskiej[5][6][7]. Była członkiem Petersburskiej Akademii Nauk. Jej prace dotyczą głównie równań różniczkowych, a także mechaniki i optyki. Pochowano ją na cmentarzu Norra begravningsplatsen[8].

Po jej śmierci córka Fufa została przysposobiona przez Julię Lermontową. Fufa traktowała Julię jak matkę (mówiła o niej mama Julia[9]). Po śmierci Julii w 1919 Fufa przejęła jej majątek[3].

Wykształcenie i kariera

Twórczość literacka

Kowalewska była również utalentowaną pisarką. Opublikowała kilka powieści i dramatów, pisywała do gazet. Wydano następujące jej utwory:

Upamiętnienie

Na jej cześć nazwano planetoidę (1859) Kovalevskaya[11] oraz krater księżycowy Kovalevskaya[12]. Jest bohaterką opowiadania Alice Munro Zbyt wiele szczęścia[13].

Przypisy

  1. ↑ Kowalewska Sofja W., [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-10-10].
  2. ↑ a b Rachel Swaby, "Upór i przekora. 52 kobiety, które odmieniły naukę i świat", 2017.
  3. ↑ a b Julia Lermontowa – Piękniejsza Strona Nauki [dostęp 2022-01-07] (pol.).
  4. ↑ Pierwszą była prawdopodobnie Holenderka Elisa van der Ven w 1858.
  5. ↑ Sofia Kovalevskaya – pożytki z własnego pokoju, Nie od razu naukę zbudowano, 3 lutego 2013 [dostęp 2020-02-25].
  6. ↑ Krzysztof Turzyński, Trzy ciężkie bąki, DeltaMi, kwiecień 2011 [dostęp 2020-02-25].
  7. ↑ Jan Królikowski, Obroty brył sztywnych dookoła osi swobodnych. Równania Eulera. Bąki, Wydział Fizyki UW [dostęp 2020-02-25].
  8. ↑ Kowalevski, SOPHIE. svenskagravar.se. [dostęp 2022-01-29]. (szw.).
  9. ↑ Elena Roussanova, Zwei Göttinger Pionierinnen: Sofja Kowalewskaja und Julia Lermontowa, [w:] Elmar Mittler, Silke Glitsch (red.), Rußland und die "Göttingische Seele", Göttingen 2004, s. 431–452, DOI: 10.17875/gup2004-367 [dostęp 2022-01-07].
  10. ↑ P. Połubarinowa-Koczina: Zofia Kowalewska: Wielki matematyk rosyjski. Czytelnik, 1951.
  11. ↑ Lutz D. Schmadel: Dictionary of Minor Planet Names. Springer, 2003, s. 149. DOI: 10.1007/978-3-540-29925-7_1860. ISBN 3-540-00238-3.
  12. ↑ Kovalevskaya on Moon. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS, NASA. [dostęp 2016-04-01]. (ang.).
  13. ↑ Agnieszka. Kuc, Zbyt wiele szczęścia, wyd. Wyd. 1, Kraków: Wydawn. Literackie, 2011, ISBN 978-83-08-04549-7, OCLC 707730492 [dostęp 2018-11-28].

Bibliografia

  • Adam B. Empacher, Zbigniew Sęp, Anna Żakowska, Wojciech Żakowski Mały słownik matematyczny, Wiedza powszechna, Warszawa 1975

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Sofja Wassiljewna Kowalewskaja 1.jpg
Photographie der russischen Mathematikerin Sofja Wassiljewna Kowalewskaja. Das Foto entstand kurz nach 1880 und stammt vermutlich aus der Sammlung des Mittag-Leffler-Instituts der Schwedischen Akademie der Wissenschaften, Stockholm. Siehe auch: Cordula Tollmien: Fürstin der Wissenschaft. Die lebensgeschichte der Sofja Kowalewskaja. Beltz & Gelberg, 1995. S.112, 191.