Jan Bierzin
 Jan Bierzin po aresztowaniu przez NKWD 1937 | |
| Armkom | |
| Data i miejsce urodzenia | 25 listopada 1889 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska | szef wywiadu wojskowego 1924–1935 |
| Główne wojny i bitwy | wojna domowa w Rosji |
| Odznaczenia | |
   | |
Jan Karłowicz Bierzin[1], ros. Ян Карлович Берзин, łot. Jānis Bērziņš, właśc. Pēteris Ķuzis; (ur. 13 listopada?/ 25 listopada 1889 w ujeździe ryskim guberni inflanckiej, zm. 29 lipca 1938 w Kommunarce) – komunista pochodzenia łotewskiego, szef wywiadu wojskowego (Razwiedupr Sztabu Armii Czerwonej) w latach 1924–1935 i w 1937, ostatecznie w stopniu armkoma 2 rangi, wojskowy doradca sowiecki w czasie hiszpańskiej wojny domowej.
Życiorys
Pochodził z rodziny chłopskiej[2]. W latach 1902–1905 uczył się w seminarium nauczycielskim, zamkniętym w ramach represji administracyjnych w czasie rewolucji 1905 roku. Od 1904 członek SDPRR, zwolennik frakcji bolszewików. W 1906 działał w oddziale partyzanckim „Leśnych Braci”, w starciu z policją ranny, schwytany, postawiony w 1907 przed sądem wojennym w Rewlu, skazany na śmierć za zabójstwo policjanta. Z uwagi na młodocianość karę zamieniono na 8 lat katorgi, z której odsiedział dwa lata. W 1911 ponownie aresztowany, zesłany do guberni irkuckiej, z zesłania zbiegł w 1914, wykorzystując dokumenty na nazwisko Jan Karłowicz Bierzin, którym od tej pory się posługiwał.
W 1915 powołany do armii rosyjskiej, z której zdezerterował w 1916, przyjechał do Piotrogrodu, gdzie pracował jako ślusarz. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu redaktor łotewskiej gazety bolszewickiej. W czasie rewolucji październikowej członek komitetu SDPRR(b) dzielnicy wyborskiej Piotrogrodu i komitetu miejskiego Piotrogrodu. Był uczestnikiem zajęcia Pałacu Zimowego w listopadzie 1917. Zaciągnął się do nowo utworzonej Czeka. Od grudnia 1917 pracował w aparacie NKWD.
Zwolennik zaprowadzenia rządów komunistycznych na Łotwie, od stycznia do maja 1918 zastępca ludowego komisarza spraw wewnętrznych Łotwy sowieckiej. Uczestniczył następnie w tłumieniu powstania lewicowych eserowców i powstania w Jarosławiu w lipcu 1918.
Od lipca 1919 naczelnik wydziału politycznego 11 Dywizji Strzelców, od sierpnia 1919 naczelnik wydziału specjalnego (CzK) 15 Armii. Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej.
W grudniu 1920 przeniesiony do aparatu wywiadu wojskowego Registrupr, od 1921 Razwiedupr Armii Czerwonej. W nagrodę za sukcesy na Łotwie mianowany zastępcą ówczesnego szefa Razwiedupru Arvīdsa Zeibotsa. W 1924 mianowano go szefem Razwiedupru. Brał aktywny udział w przygotowaniach do nieudanego komunistycznego puczu w Estonii w 1924. Faktyczny organizator systemu wywiadu wojskowego Armii Czerwonej. Był inicjatorem nowoczesnego dekryptażu, strategicznego wywiadu radiowego, twórcą sieci zagranicznej agentury. Osobiście dobierał i weryfikował kadry[3]. Do agentów zwerbowanych przez Bierzina należeli Richard Sorge i Leopold Trepper.
Od kwietnia 1935 do czerwca 1936 drugi zastępca dowódcy Specjalnej Armii Dalekowschodniej, marszałka ZSRR Wasilija Blüchera ds. wywiadu. Po wybuchu w lipcu 1936 hiszpańskiej wojny domowej i rozpoczętym jesienią 1936 zaangażowaniu ZSRR (i jego służb specjalnych) w ten konflikt, od października 1936 główny sowiecki doradca wojskowy przy armii Republiki Hiszpanii (ps. Griszyn). W końcu maja 1937 odwołany do ZSRR, awansowany do stopnia armkoma 2 rangi i mianowany ponownie szefem Razwiedupru, którym pozostawał do 1 sierpnia 1937. Po odwołaniu, dwukrotnie – 11 i 16 września spotkał się ze Stalinem, oczekując ponownego wysłania do Hiszpanii, później osadzony w areszcie domowym[4]. Aresztowany przez NKWD w nocy z 27 na 28 listopada 1937 pod zarzutem „udziału w kontrrewolucyjnej organizacji terrorystycznej i szpiegostwie”. 29 lipca 1938 skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na karę śmierci. Stracony tego samego dnia w miejscu egzekucji Kommunarka pod Moskwą i tam pochowany anonimowo[5].
Zrehabilitowany 28 lipca 1956 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR.
Odznaczenia
Przypisy
- ↑ Od ucieczki z zesłania w 1914 posługiwał się paszportem na nazwisko Jan Karłowicz Bierzin, jednak później w wywiadzie sowieckim, przybrał (również w dokumentach oficjalnych) imię i otczestwo Pawieł Iwanowicz. Paweł Wieczorkiewicz, Łańcuch śmierci: czystka w Armii Czerwonej 1937–1939. Warszawa: 2001. ISBN 83-88-79471-X s. 682.
- ↑ Ян Карлович Берзин na portalu hrono.ru
- ↑ Paweł Wieczorkiewicz, Łańcuch śmierci: czystka w Armii Czerwonej 1937–1939, Warszawa: „Rytm”, 2001, s. 683, ISBN 83-88794-71-X, OCLC 830343132.
- ↑ Paweł Wieczorkiewicz, Łańcuch śmierci: czystka w Armii Czerwonej 1937–1939, Warszawa: „Rytm”, 2001, s. 704, ISBN 83-88794-71-X, OCLC 830343132.
- ↑ Берзин Ян Карлович
Bibliografia
- Paweł Wieczorkiewicz, Łańcuch śmierci: czystka w Armii Czerwonej 1937–1939, Warszawa: „Rytm”, 2001, ISBN 83-88794-71-X, OCLC 830343132.
- Ян Карлович Берзин na portalu hrono.ru
- Берзин Ян Карлович
- Евгений Горбунов Второе пришествие Берзина
Media użyte na tej stronie
Ribbon bar for the Soviet decoration Order of Lenin. Drawn by Zscout370.
Ribbon bar of the Order of the Red Banner. The Soviet Union (USSR).
Ribbon bar of the Order of the Red Star. The Soviet Union (USSR).
A red star. 1922-1943. Used as a symbol of communism in some occasions. The symbol can also represent socialism. Also seen on Soviet aircraft.
Ian Karlovich Bierzin (1889-1938) Rus. Берзин, Ян Карлович –Soviet military, chief of Soviet military intelligence (Razvedupr) Arrested and executed by NKVD during the Great Purge.