Oulu

Oulu

Herb Flaga
Państwo	Finlandia
Region	Ostrobotnia Północna
Prowincja (stara)	Oulu
Burmistrz	Päivi Laajala
Powierzchnia	1 511,3[1] km²
Populacja (2011) • liczba ludności • gęstość	141 962[2] 100 os./km²
Nr kierunkowy	08
Kod pocztowy	FIN-90015
Tablice rejestracyjne	O
Położenie na mapie Finlandii (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Oulu
65°03′N 25°28′E/65,050000 25,466667
Strona internetowa
Portal Finlandia

Panorama Oulu z 1840 roku - litografia J. Boströma

Przystań w Toppili w latach 40

Elektrownia Toppila – widok z Toppilansaari

Zapora elektrowni wodnej Merikoski zimą

Katedra w Oulu

Dworzec kolejowy w Oulu

Oulu (szw. Uleåborg) – miasto w zachodniej Finlandii, od 1776 do 2009 stolica prowincji Oulu. Leży nad Zatoką Botnicką przy ujściu rzeki Oulujoki. Największe miasto leżące poza Finlandią Południową, centrum regionalne o dużym znaczeniu, szóste pod względem liczby ludności miasto Finlandii. Liczba ludności wynosi 141 962 osób^[2]. Miasto zajmuje powierzchnię 1 511,3 km², z czego 1 409,8 km² to ląd, a 101,5 km² woda^[1].

Oulu jest ważnym portem Zatoki Botnickiej, zamarzającym przez zimę. Jest też miastem uniwersyteckim, a ze względu na niezwykle efektywną współpracę uniwersytetu, ośrodków badawczych i parku technologicznego zwanym „Doliną Krzemową Północy”^[3]. Centrum nowych technologii, w tym uniwersytet, centrum badań w dziedzinie technologii oraz park technologiczny Technopolis, mieści się w północnej części miasta zwanej Linnanmaa. Rozwinięty przemysł chemiczny i drzewny, skórzany i spożywczy. Ważny węzeł kolejowy, ze stacją Oulu i drogowy. Jest to również port handlowy i lotniczy. Miłośnicy sportu znają miasto m.in. dzięki drużynie hokejowej – Kärpät.

W mieście działa także polski konsulat honorowy.

Historia

Słowo Oulu pochodzi najprawdopodobniej z języka Lapończyków i oznacza powódź, jednakże istnieją też inne teorie o pochodzeniu nazwy^[4].

Ujście Oulujoki do Zatoki Botnickiej było jednym z głównych terytoriów spornych pomiędzy królestwem Szwecji i Nowogrodem Wielkim. Pierwszą próbą wyznaczenia granic pomiędzy dwoma państwami podjęto w 1323 roku w traktacie z Pähkinäsaari. Oulujoki wraz z Oulujärvi znalazły się wówczas na północ od niej, na terytoriach należących do Nowogrodu. Nie powstrzymało to szwedzkich osadników, którzy często osiedlali się poza granicą swojego państwa. W 1375 roku u ujścia Oulujoki powstał zamek Kastelli, umacniający pozycję Szwedów w regionie. W 1590 Pietari Bagge zbudował zamek Oulu na dzisiejszej wyspie Linnansaari. Jednak dopiero w 1595 roku, po pokoju w Tayssina, granica została przesunięta na północ, przyznając Oulujoki Szwecji.

Prawa miejskie Oulu otrzymało w 1605 roku i szybko stało się ważnym miejscem handlowym. Do tego miasta sprowadzano futra z Laponii. W XVIII wieku ulegało licznym pożarom (m.in. w 1654, kiedy spłonął ratusz), więc zachowało się niewiele starych obiektów. W latach 1714-21, podczas tzw. Wielkiego Gniewu, Oulu znajdowało się w pasie ziemi, gdzie toczyły się szczególnie zażarte walki pomiędzy wojskami szwedzkimi i rosyjskimi. Miasto było wielokrotnie plądrowane i palone przez Kozaków. Populacja spadła o prawię połowę (do 400 osób).

Po powodzi w 1724 roku Oulujoki znalazła nowe ujście do morza, odcinając część Toppili od stałego lądu (dziś Toppilansaari). Wyspa była doskonałym miejscem na nowy port i rzeczywiście wkrótce powstała tam przystań, przejmując rolę głównego portu od dotychczasowej przystani Hahtiperä w dzisiejszym centrum miasta. W 1737 roku miasto miało już około 1000 mieszkańców. W 1765 miasto uzyskało prawo do handlu międzynarodowego, choć zagraniczne statki nie mogły zawijać do portu w Oulu. W 1776 roku miasto stało się stolicą prowincji Oulu, a Karl Magnus Jögerhorn jej pierwszym zarządcą.

W 1809 roku, po pokoju w Hamina, kończącym kolejną wojnę rosyjsko-szwedzką, Oulu zostało włączone do Wielkiego Księstwa Finlandii, będącego protektoratem imperium rosyjskiego. W 1822 miasto strawił kolejny wielki pożar. Źródła podają, że spłonęło 330 domów, a tylko 65 uratowało się od ognia. W 1854 w ramach wojny krymskiej w porcie w Oulu stanęła, po ostrzelaniu statków handlowych, brytyjska flota. Miasto nie stawiło oporu, dzięki czemu nie zostało spalone.

W połowie XIX wieku miasto stało się największym na świecie ośrodkiem produkcji smoły. Wtedy też zaczął się rozwijać w mieście przemysł. W 1886 otwarto linię kolejową.

W 1917 roku Finlandia ogłosiła niepodległość. Wkrótce potem wybuchła wojna domowa pomiędzy Czerwonymi i Białymi. Walki w Oulu toczyły się w styczniu i lutym 1918 roku. Po zwycięstwie Białych, na Raatinsaari powstał obóz więzienny, w którym zginęły 23 osoby; zamknięto go w sierpniu 1918. Ogólnie w walkach zginęło 90 osób.

Podczas wojny zimowej Oulu również zostało oszczędzone – zostało zbombardowane dwukrotnie, 1 i 21 stycznia 1940, co kosztowało życie 5 osób. W czasie wojny kontynuacyjnej miasto stanowiło jeden z ważniejszych garnizonów armii niemieckiej. Zbombardowane przez lotnictwo radzieckie w lutym 1944.

W 1959 roku założony został uniwersytet. W latach 80. Oulu stało się ważnym ośrodkiem wysokich technologii, w tym przemysłu informatycznego, telekomunikacyjnego, optoelektroniki i zastosowań nowoczesnych technologii w medycynie. W 1990 populacja miasta przekroczyła 100 000. 1 stycznia 2013 roku granice miasta rozszerzyły się: włączono w jego obszar dawne gminy Kiiminki, Haukipudas, Oulunsalo oraz Yli-Ii^[5]. Powierzchnia miasta wzrosła wówczas z 1 511,3 km² do 3 113,04 km², a liczba ludności z około 150 tysięcy do 191 tysięcy.

Podział administracyjny

Oulu podzielone jest na 23 duże dzielnice (fiń. suuralue), które dzielą się w sumie na 106 mniejszych dzielnic (fiń. kaupungiosa). Największe spośród nich (pod względem liczby mieszkańców) to Haukipudas, Oulunsalo, Kaakkuri, Ritaharju, Tuira i Kello^[6].

Gospodarka

W średniowieczu i czasach nowożytnych miasto znane było z handlu dziegciem, śledziami, futrami i produktami ze skóry. W XIX wieku było obok Archangielska najważniejszym północnoeuropejskim portem handlującym dziegciem. Jego produkcja kwitła w głębi kraju, następnie transportowano go w beczkach rzekami na wybrzeże. Beczki ładowano w Oulu na statki i stamtąd płynęły do całej Europy, a często po przeładunku w portach, głównie angielskich, do Ameryki Północnej.

Oprócz tego miasto ma długą tradycję produkcji papieru i przetwórstwa drzewnego. Finlandia jest światowym potentatem w produkcji papieru, największe na świecie fabryki znajdują się właśnie nad Zatoką Botnicką.

Zapotrzebowanie miasta na energię jest pokrywane za pomocą elektrowni Toppila, jednej z największych elektrowni torfowych na świecie, na rzece Oulujoki znajduje się też elektrownia wodna Merikoski (ponad 39 MW). Po południowej stronie Hierasaari i na wszystkich wyspach archipelagu jest wiele nowoczesnych elektrowni wiatrowych.

Obecnie Oulu to miasto uniwersyteckie i centrum technologii informacyjnych. Znajduje się tam wiele drobnych firm informatycznych, a także duży ośrodek badań firmy Nokia. Uniwersytet znajduje się około 6 km od centrum Oulu, w dzielnicy Linnanmaa, gdzie tworzy drugie mniejsze centrum miasta.

Praca

Ponad 55% zatrudnionych w Oulu pracuje w sektorze usług. Na drugim miejscu znajduje się przemysł, w którym zatrudnione jest 16%^[7] (2007).

Najważniejsi pracodawcy w roku 2009^[7]:

• Miasto Oulu - 9 674 osób
• Pohjois-Pohjanmaan sairaanhoitopiiri (szpital) – 5 681 osób
• Uniwersytet w Oulu – 2 900 osób
• Grupa Nokia - 2 500 osób
• Nokia Siemens Networks – 2 200 osób

Religia

Ewangelicko-Luterańska katedra (Oulun tuomiokirkko) znajduje się w centrum miasta. Została wybudowana w 1777 roku^[8]. Jest siedzibą diecezji Oulu. W mieście znajduje się też prawosławna katedra Świętej Trójcy (Pyhän Kolminaisuuden katedraali), w dzielnicy Hollihaka około 1 km na południe od centrum^[9].

Do Oulu została skierowana przez Jana Pawła II jedna z pierwszych rodzin w misjach^[10]. Znajduje się tu katolicki kościół Świętej Rodziny, założony w 1992 roku. Parafia Świętej Rodziny (fiń. Nasaretin Pyhän Perheen Seurakunta) jest najbardziej wysuniętą na północ w Finlandii^[11].

Zabytki

• Ruiny zamku Kastelli z 1375 roku. Jest to najstarszy budynek w mieście
• Pozostałości zamku Oulu z 1590 roku na wyspie Linnansaari
• Ratusz miejski z 1880 roku
• Katedra (Tuomiokirkko) z 1770 roku
• Stary cmentarz z około 1600 roku
• Park z około 1600 roku
• Rahtinasaari - wioska położona na wyspie niedaleko twierdzy z XVIII wieku
• Muzeum Sztuki z 1620 roku
• Teatr z 1965 roku
• Pikkisaari – skansen z 1820 roku
• Hala targowa (Kauppatori) z 1890 roku
• Dworzec kolejowy z 1900 roku
• Szkoła tańca z 1885 roku
• Franzénin puisto – park w centrum miasta z 1935 roku

Transport

Oulu jest ważnym węzłem drogowym. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 4, będąca w tym miejscu również elementem tras europejskich E8 (Tromsø – Turku) oraz E75 (Vardø – Sitía). W Oulu rozpoczyna się również droga krajowa nr 20 do Kuusamo oraz nr 22 do Kajaani.

Stacja kolejowa Oulu leży na zbiegu pohjanmaan rata z Seinäjoki, linii Oulu – Tornio i Oulu – Kontiomäki. Najkrótszy czas przejazdu pociągiem z Oulu do Helsinek wynosi 5 godzin 44 minuty. Poza stacją główną w mieście znajdowały się jeszcze dwie inne – Oulu Toppila na odgałęzieniu obecnie rozebranej linii na Vihreäsaari oraz Oulu Tuira na linii do Tornio. Od 2013 roku, w wyniku włączenia gminy Haukipudas w granice Oulu, w mieście znalazła się również stacja Haukipudas.

Port Oulu jest najbardziej ruchliwym portem w Botniku Północnym. Składa się z trzech części^[12]:

• Przystani Oritkari, przeładowującej głównie kontenery
• Terminala paliwowego oraz suchych ładunków masowych na Vihreäsaari
• Doków Nuottasaari w bezpośrednim sąsiedztwie papierni Stora Enso

Przystań Toppila, znajdująca się znacznie bliżej centrum miasta, jest obecnie praktycznie nieużywana.

Port lotniczy Oulu jest drugim w Finlandii po Helsinki-Vantaa pod względem liczby pasażerów. Znajduje się on w Oulunsalo, około 15 km na południe od centrum miasta.

Autobusowy transport miejski obsługuje Koskilinjat Oy^[13].

Sport

• Oulun Kärpät – klub hokejowy
• Oulun Palloseura – klub piłkarski
• Etta Oulu – klub siatkarski
• Sun Oulu – klub siatkarski
• Oulu Rugby Club – klub rugby

Miasta partnerskie

Oulu posiada 13 miast partnerskich^[14]:

• Alta, Norwegia (od 1948)
• Archangielsk, Rosja (od 1993)
• gmina Boden, Szwecja (od 1948)
• Bursa, Turcja (od 1978)
• Halle, Niemcy (od 1978)
• Leverkusen, Niemcy (od 1968)
• Odessa, Ukraina (od 1957)
• Siófok, Węgry (od 1978)
• Astana, Kazachstan (od 2013)
• Hangzhou, Chiny (od 2010)
• Matera, Włochy (od 2010 miasto partnerskie Oulunsalo, od 2013 Oulu)
• Szigetszentmiklós, Węgry (od 1992 miasto partnerskie Haukipudas, od 2013 Oulu)
• Kronsztad, Rosja (od 1991 miasto partnerskie Haukipudas, Kiiminki i Yli-Ii, od 2013 Oulu)

Na wyspie Linnansaari znajduje się drogowskaz, który wskazuje kierunek a także odległość do poszczególnych miast partnerskich^[15].

Odległość od innych fińskich miast

• Helsinki 550 km, S
• Jyväskylä 333 km, S
• Kotka 582 km, S
• Kuopio 284 km, SES
• Lahti 505 km, s
• Lappeenranta 548 km, SES
• Pori 501 km, SWS
• Raahe 75 km, SWS
• Rovaniemi 207 km, NE
• Tampere 476 km, S
• Tornio 131 km, NWN
• Turku 620 km, S
• Vaasa 290 km, SWS

Przypisy

Bibliografia

• Historia miasta (ang.)

Zobacz też

• Jalometalli Metal Music Festival i Jalometalli Winterfest

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta (fiń. • ang. • szw.)
• Uniwersytet Oulu (fiń. • ang.)
• Mapa Oulu. kartta.ouka.fi. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-07-20)].
• Kamera internetowa na Rotuaari. panoraama.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-17)].