Grigorowicz M-15
| ||
_(14213900909).jpg) Grigorowicz M-15 w Muzeum Lotnictwa Polskiego | ||
| Dane podstawowe | ||
| Państwo |  Imperium Rosyjskie | |
| Producent | Zakłady S. S. Szczetinina i M. A. Szczerbakowa w Sankt Petersburgu | |
| Konstruktor | Dmitrij Pawłowicz Grigorowicz (Григорович, Дмитрий Павлович) | |
| Typ | łódź latająca o charakterze rozpoznawczym | |
| Załoga | 2 | |
| Historia | ||
| Lata produkcji | 1916–1917 | |
| Liczba egzemplarzy | około 80 | |
| Dane techniczne | ||
| Napęd | Hispano Suiza V8 | |
| Moc | 140 KM (103 kW) | |
| Wymiary | ||
| Rozpiętość | 11,84 m | |
| Długość | 8,25 m | |
| Wysokość | 3,15 m | |
| Powierzchnia nośna | 42,0 m² | |
| Masa | ||
| Własna | 840 kg | |
| Startowa | 1320 kg | |
| Osiągi | ||
| Prędkość maks. | 125 km/h | |
| Pułap | 3500 m | |
| Zasięg | 5,5 h lotu | |
| Dane operacyjne | ||
| Uzbrojenie | ||
| 1 × karabin maszynowy | ||
| Liczba miejsc | ||
| 2 | ||
| Użytkownicy | ||
| Imperium Rosyjskie | ||
Grigorowicz M-15 – rosyjska patrolowa łódź latająca z czasów I wojny światowej, zaprojektowana w 1916 roku. Jedyny zachowany na świecie egzemplarz tej maszyny znajduje się w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
Historia
Zaprojektowana została przez Dymitra Pawłowicza Grigorowicza, kierownika zakładów S. S. Szczetinina i M. A. Szczerbakowa w Sankt Petersburgu, który był już twórcą kilku udanych, lekkich łodzi latających. Prace nad nowym typem rozpoczęły się jesienią 1915 roku, na życzenie dowództwa marynarki wojennej, które potrzebowało w tym przypadku ciężkiej maszyny, służącej do dalekiego zwiadu. M-15 powstał w 1916 roku, jako rozwojowa wersja łodzi latającej M-9. Wyprodukowano zaledwie około osiemdziesięciu maszyn tego typu, co wynikało z braku odpowiednich silników. Kilka z nich trafiło do lotnictwa, większość zaś służyła zadaniom szkoleniowym jako łodzie treningowe.
Konstrukcja
M-15 miał układ dwupłatowca, z komorą płatów wyniesioną ponad kadłub. Znakomity francuski silnik Hispano-Suiza V8 napędzał śmigło pchające. Usterzenie umieszczono na pylonie, w strumieniu powietrza za śmigłem, co zapewniało większą skuteczność sterów. Konstrukcja kadłuba była półskorupowa, wykonana z drewna, o częściowo sklejkowym pokryciu, opartym na ażurowych wręgach. Konstrukcja skrzydeł, jak i usterzenia również były drewniane. Całość pokryto płótnem. Pływaki usytuowano pod dolnym płatem.
Zachowany egzemplarz
Unikat z krakowskiego Muzeum Lotnictwa Polskiego zbudowano w 1917 roku. Oznaczony numerem fabrycznym R II 262 wchodził w skład eskadry fortecznej w Arensburgu na wyspie Ozylia, części silnie ufortyfikowanego Archipelagu Moosundzkiego. W wyniku niemieckiej operacji „Albion” (między 10 a 24 października 1917 roku ), desantu na te wyspy broniące dostępu do Zatoki Ryskiej, maszyna trafiła w ręce zwycięzców, podobnie jak dziewięć innych M-15.
R II 262 został przetransportowany do Warnemünde, gdzie Niemcy zainteresowani nieznaną im wcześniej konstrukcją przetestowali swoją zdobycz w ramach Eskadry Badań Samolotów Morskich. Ostatecznie umieszczono ją w Deutsche Luftfahrt Sammlung (Niemieckich Zbiorach Lotniczych) w Berlinie.
Podczas II wojny światowej maszyny z tej kolekcji wywieziono z miasta, bombardowanego przez alianckie lotnictwo. M-15 znalazł się w grupie dwudziestu trzech samolotów (oraz jednego szybowca i około siedemdziesięciu silników), porzuconych na terenie okupowanej Polski, w Kuźnicy Czarnkowskiej, gdzie odnaleziono je w 1945 roku. Dzielił następnie losy całego zespołu, sukcesywnie powiększanego o nowe eksponaty, który przechowywano najpierw w Okręgowej Składnicy Lotniczej w Gądkach koło Poznania, następnie (początek lat 50. XX wieku) w Pilawie, koło Dęblina i (od około 1954 roku) we Wrocławiu.
W końcu M-15, jak i reszta zbiorów lotniczych, trafił w 1964 roku do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, które funkcjonowało wówczas pod nazwą Ośrodka Ekspozycji Sprzętu Lotniczego. Mimo zniszczeń (poważne braki w skrzydłach oraz uszkodzenie kadłuba) rosyjska łódź latająca była wtedy jedynym, w miarę kompletnym, eksponatem z okresu I wojny światowej. Przez długi czas był przechowywany w charakterze depozytu muzealnego, udostępnianego tylko do celów badawczych za zgodą dyrekcji. M-15 poddano restauracji w końcu lat 70. XX wieku. Prace te kontynuowano między 1991 a 1993 rokiem. Wtedy też – z powodzeniem – uruchomiono silnik maszyny.
Grigorowicz M-15, malowany na kolor jasnoszary, obecnie eksponowany jest w małym hangarze muzeum wraz z pozostałymi samolotami z okresu Wielkiej Wojny.
Bibliografia
- Marian Krzyżan: Samoloty w muzeach polskich. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1983, s. 14-17, 62-64, seria: Biblioteka skrzydlatej Polski. ISBN 83-206-0432-X.
- Krzysztof Mroczkowski, Krzysztof Wielgus: Samoloty śmigłowe. W: Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Katalog. Kraków: Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, 2002, s. 42-43. ISBN 83-915921-0-3.
Media użyte na tej stronie
Autor: Alan Wilson , Licencja: CC BY-SA 2.0
In my opinion, early flying boats are a thing of beauty and this Russian built Grigorovich M-15 is no exception. It is the only surviving example of the 80 built and is c/n R.11C.262 It is on display in the 'WW1' hangar at the Muzeum Lotnictwa Polskiego. Krakow, Poland. 23-8-2013.
It's history is given in the following info taken from the museum website:-
"Since 1911, the Russian Imperial Navy employed French-built seaplanes (i.e. Farman, Borel and Léveque). The maintenance of the aircraft was performed at the S. S. Shchetinin & M. A. Shcherbakov Works in St. Petersburg. Since 1913 the works had been led by Dmitry Pavlovich Grigorovich. In the same year he designed, based on French originals, a successful M.1 aircraft with a boat-like fuselage. This was the beginning of a family of light flying boats, which served with distinction during the First World War.
In Autumn 1915 the Imperial Russian Navy issued an order for a heavier flying boat intended for long-range reconnaissance. In December 1915 Grigorovich built the M-9 type, which first flew on 9th January 1916. Notably, on 17th September 1916 the M-9 became the first flying boat to perform a loop, piloted by test pilot Jan Nagórski. A serious weakness of the design, however, was the licence-built Salmson-Unne radial engine. Therefore, in 1916 an improved variant designated the M-15 was built, powered by the excellent Hispano-Suiza V8 engine. Only 80 M-15 machines were built.
The Grigorovich M-15 was a long range flying boat biplane with the wing canopy placed over the fuselage, a pusher propeller and the empennage placed on a pylon, in the propeller's air stream, which increased the steering efficiency. The semi-monocoque wooden construction was covered with stressed plywood skin attached to open work formers. The wings and empennage were made of wood covered with fabric. Two stabilising floats were fitted at the ends of the lower wing.
The Grigorovich M-15 number R II C 262, built in 1917, was assigned to the fortress flight in Arensburg on the Osilia (Saaremaa) island in the fortified Moonsund archipelago, which guarded the entrance into Riga bay. These islands were captured by the Germans during land and naval campaign codenamed Operation Albion from the 10th to the 24th October 1917. The result was 20,130 POWs, 141 cannons and 10 aircraft captured among them, the R II C 262 flying boat. Tested in the Seaplanes Test Flight in Warnemünde, it eventually reached the German Aeronautical Collection in Berlin. Abandoned along with other wrecked remains of the collection in occupied Poland, found in 1945, in 1964 was moved over to the newly created Krakow's Museum as the only one, more or less complete, albeit damaged, First World War aeroplane. The restoration was undertaken by the end of the 1970s and was continued in the years 1991–1993. The aircraft is the only surviving M-15 example in the world.".svg)
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape., Licencja: CC BY-SA 3.0
Flag of the Russian Empire, used from 1914–1917.
Note: Private use only, unofficial.