Wornie

Wornie

Varniai

(c) Algirdas at the Lithuanian language Wikipedia, CC-BY-SA-3.0 Panorama miasteczka
Herb Flaga
Państwo	Litwa
Okręg	telszański
Burmistrz	Juozas Rupulis
Populacja (2007) • liczba ludności	1 274
Nr kierunkowy	444
Kod pocztowy	LT-88318
Położenie na mapie Litwy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wornie
55°44′N 22°22′E/55,733333 22,366667
Strona internetowa
Portal Litwa, Łotwa i Estonia

Wornie^[1] (lit. Varniai, żmudz. Varnē, niem. Medeniken) – miasto na Litwie, jeden z głównych historycznych grodów Żmudzi, położone na Wysoczyźnie Żmudzkiej, nad rzeką Wirwitą (Wornianką) między jeziorami Łukszta i Birżule. W XV wieku znane pod nazwą Варни (Wornie), zapis był dokonany w j. starobiałoruskim urzędowym WXL (pol. Miedniki, zapis współczesny). W latach 1417–1864 były stolicą biskupstwa żmudzkiego, w latach 1219–1795 uważane były za stolicę Księstwa Żmudzkiego.

Historia

W XIII wieku gród Żmudzinów wzmiankowany po raz pierwszy w 1255, ośrodek kultu pogańskiego (była tu najważniejsza świątynia pogańska na Żmudzi), często niszczony przez wyprawy krzyżackie z Prus i Inflant. 27 lipca 1320 pod Miednikami rozegrała się zwycięska bitwa wojsk litewskich podczas której unicestwiony został oddział wojsk zakonu krzyżackiego. W 1329 wielka wyprawa krzyżacka zdobyła zamek.

Od początku XIV wieku Wornie stanowiły ważne miejsce w chrystianizacji Litwy. W 1413 król Polski Władysław Jagiełło razem z księciem Witoldem osobiście dopilnowali zburzenia pogańskiej świątyni i wygaszenia wiecznego ognia, a przybyli z nimi kapłani ochrzcili ludność. Był to symboliczny akt chrztu całej Żmudzi. W miejsce świątyni pogańskiej wybudowano kościół.

W 1417 zostało założone tutaj za sprawą arcybiskupa lwowskiego Jana Rzeszowskiego biskupstwo, którego erygowanie potwierdził w 1421 papież Marcin V. Diecezja żmudzka z siedzibą w Worniach istniała do 1864. Później nakazem władz carskich siedziba biskupa została przeniesiona do Kowna.

W 1491 biskup żmudzki Marcin nadał Worniom prawa miejskie, odnowione w 1635 przez króla polskiego Władysława IV Wazę.

Miejscowość nigdy nie rozwinęła się w większy ośrodek miejski. W XVII wieku była wielokrotnie grabiona i palona przez wojska szwedzkie. Podobny los spotkał miasto na początku XVIII wieku, gdy stało się łupem armii Karola XII.

Zabytki

• kościół pokatedralny św. Piotra i św. Pawła - zbudowany w miejscu wcześniejszych świątyń, barokowy, wystawiony przez biskupa Kazimierza Paca w 1691, w XIX wieku przebudowany. Cenne wyposażenie wnętrza. W podziemiach groby 13 biskupów żmudzkich.
• kościół św. Aleksandra - kościół farny na Starych Worniach. Pierwotny kościół został ufundowany przez wielkiego księcia Witolda w XIV wieku, w 1774 świątynia została przebudowywana. Po II wojnie światowej zamieniona na magazyn i zdewastowana. W latach 90. XX wieku zwrócona wiernym i odnowiona.
• gmach Seminarium Duchownego wzniesiony w XVIII wieku z fundacji biskupa Jana Dominika Łopacińskiego, istniało do 1864 – przeniesiono je do Kowna. W latach 1926–1931 było więzieniem politycznym. Obecnie w jego wnętrzach mieści się muzeum. Obok dom wikariuszy.
• drewniany dwór - dawna siedziba biskupów żmudzkich.
• pomnik profesora teologii, historyka, pisarza i biskupa żmudzkiego Macieja Wołonczewskiego (1801–1875)

Galeria

• 

  (c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0

  Katedra w Worniach

• 

  Dwór biskupów żmudzkich

• 

  Kościół św. Aleksandra

• 

  Pomnik Macieja Wołonczewskiego

• 

  Sarkofag biskupa Giedroycia

• 

  Seminarium

Zobacz też

• Biskupi żmudzcy
• Diecezja żmudzka
• Bitwa pod Miednikami

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Varniai.lt. web.varniai.lt. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-01)]. (lit.)
• Varnių regioninis parkas (lit.)
• Žemaičių vyskupystės muziejus (lit.)
• Rzeczpospolita wirtualna Wornie
• Wornie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 941 .