Tyrawa Wołoska

Artykuł

49°34′36″N 22°22′3″E

- błąd

39 m

WD

49°34'59.9"N, 22°22'0.1"E, 49°36'N, 22°18'E

- błąd

14 m

Odległość

785 m

Tyrawa Wołoska
wieś
Ilustracja
Układ pól uprawnych w Tyrawie
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

sanocki

Gmina

Tyrawa Wołoska

Liczba ludności (2020)

762[1]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-535[2]

Tablice rejestracyjne

RSA

SIMC

0361420[3]

Położenie na mapie gminy Tyrawa Wołoska
Mapa konturowa gminy Tyrawa Wołoska, w centrum znajduje się punkt z opisem „Tyrawa Wołoska”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Tyrawa Wołoska”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Tyrawa Wołoska”
Ziemia49°34′36″N 22°22′03″E/49,576667 22,367500
Strona internetowa

Tyrawa Wołoska – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Tyrawa Wołoska[3]. Miejscowość jest siedzibą gminy Tyrawa Wołoska. Leży nad rzeką Tyrawką, przy drodze krajowej nr 28.

Kościół rzymskokatolicki w Tyrawie Wołoskiej
Ruiny dworu szlacheckiego w Tyrawie Wołoskiej

Tyrawa Wołoska uzyskała lokację miejską przed 1707 rokiem, zdegradowana około 1880 roku[4]. W latach 1340-1772 miejscowość administracyjnie należała do ziemi sanockiej w województwie ruskim. Następnie do 1914 do powiatu sanockiego, powiatu podatkowego Bircza, w austriackim kraju koronnym Galicja.

W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Tyrawa Wołoska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Części wsi

Integralne części wsi Tyrawa Wołoska[5][3]
SIMCNazwaRodzaj
0361436Brzózkaczęść wsi
0361442Czerteżczęść wsi
0361459Dąbrowaczęść wsi
0361465Międzykątyczęść wsi
0361471Sadziskaczęść wsi
0361488Zamalówkaczęść wsi

Historia

  • 1402 - pierwsza wzmianka o Tyravia minori, własność Czeszyków a następnie Tyrawskich. Właścicielem wsi w pocz. XV w. był Mikołaj Czeszyk herbu Ossoria, sędzia sanocki, piszący się „z Tyrawy”, protoplasta kilku rodów sanockich: Tyrawskich, Bukowskich, Grabownickich i Rytarowskich. Do potomków po M. Czeszyku należały wsie: Hołuczków, Rozpucie, Stańkowa i Zawadka.
  • 1434 - pojawienie się nazwy Thyrawa Walaska
  • 1507 - wzmianka o istnieniu parafii prawosławnej
  • 1546 - utworzenie parafii rzymskokatolickiej
  • 1707 - pierwsza wzmianka o prawach miejskich, własność Urbańskich z Urbanic
  • 1745 - konsekracja kościoła św. Mikołaja
  • W połowie XIX wieku właścicielką posiadłości tabularnej w Tyrawie Wołoskiej była Julia Krajewska[6].
  • przed 1876 utrata praw miejskich
  • W 1893 właścicielami posiadłości tabularnej w Tyrawie Wołoskiej byli Bolesław i Wincenta Gołkowscy[7].
  • 1900 - budowa murowanej cerkwi greckokatolickiej św. Praskewii. Stanisław Dunin-Brzeziński- ostatni właściciel dworu w Tyrawie.
  • 1890 – właścicielami tabularnymi dóbr we wsi byli po części Bolesław Gołkowski i Antonina Krajewska[8].
  • 1905 - Hersz Langsam posiadał we wsi obszar 503,7 ha[9], a w 1911 posiadał 435 ha[10].
  • 1944 - zajęcie Tyrawy przez wojska radzieckie, na radzieckich mapach woj. wieś jest pod nazwą Тырова-Волоска;
  • 29 kwietnia 1945 spalenie miasteczka przez sotnię "Burłaki", (UPA)
  • 1948 - zburzenie cerkwi.

Kościół rzymskokatolicki w Tyrawie

Pierwsze wzmianki o kościele w Tyrawie (obecna nazwa Mrzygłód) pochodzą z 1546 r. Wtedy to Mikołaj Tyrawski z Tyrawy Wołoskiej, Jerzy Głowa (dzierżawca Stańkowej, Kuźminy i Zawadki), Marcin Tyrawski z Hołuczkowa, Stanisław Konarski z Rakowej oraz Maciej, Mikołaj i Stanisław Mrochowscy z Paszowej, zawierają porozumienie z Janem Rowieńskim, plebanem w mieście Tyrawie z okazji erekcji kościoła parafialnego w Tyrawie Wołoskiej. Nowy kościół wybudowano ze względu utrudniony dostęp do Tyrawy z powodu wylewów rzek Sanu i Tyrawki. W 1547 r. Jan bp. przemyski z części parafii w Tyrawie utworzył nową parafię w Tyrawie Wołoskiej.

Przy barokowym kościele parafialnym znajdują się: dzwonnica z 1 poł. XIX wieku, rozliczne groby dawnych proboszczów, murowana kaplica grobowa rodziny Krajewskich z 1831 r. oraz kilka interesujących starych nagrobków członków rodzin tutejszych właścicieli.

Osoby związane z Tyrawą Wołoską

W Tyrawie Wołoskiej urodzili się lekarze Franciszek i Kacper Kosteccy[11]

Honorowi obywatele

Literatura

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 s. 7 [dostęp 2022-01-22]
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1311 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
  4. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 78-79.
  5. ↑ Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636)
  6. ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 228.
  7. ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, Nr 264 z 19 listopada 1893. 
  8. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 218.
  9. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
  10. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 20.
  11. ↑ Stanisław Kośmiński: Słownik lekarzów polskich obejmujący oprócz krótkich życiorysów lekarzy Polaków oraz cudzoziemców w Polsce osiadłych, dokładną bibliografią lekarską polską od czasów najdawniejszych aż do chwili obecnej. Warszawa: 1888, s. 239-240.
  12. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1911, s. 31.

Linki zewnętrzne

Gmina Tyrawa Wołoska
Wsie
Integralne
części wsi

Herb gminy Tyrawa Wołoska

Powiat sanocki (1920–1972) (► II RP) (► GG)
  • Siedziba powiatu – Sanok
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–39 i 1945–72)
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39 i 1945–54)
Gromady
(1954–72)
Gminy (1939–45)
Miejskie
Miejsko–wiejskie[B]
Wiejskie
  1. ↑ a b c d gmina częściowo przecięta granicą 1939–41
  2. ↑ kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
POL województwo podkarpackie flag.svg
Flaga województwa podkarpackiego
Tyrawa Wołoska - kościół (01).jpg
Autor: GringoPL, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół Św Mikołaja we wsi Tyrawa Wołoska
Tyrawa Wołoska - dworek (01).jpg
Autor: GringoPL, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pozostałości dworku we wsi Tyrawa Wołoska
TyrawaW fields.jpg
Autor: Marek Silarski, Licencja: CC BY-SA 2.5
View from the road DK28, cultivated land in Tyrawa Wołoska, january 2007