Języki lapońskie

Niektóre z zamieszczonych tu informacji od 2019-11 wymagają weryfikacji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Rozmieszczenie języków lapońskich: 1. południowolapoński, 2. ume, 3. pite, 4. lule, 5. północnolapoński, 6. skolt, 7. inari, 8. kildin, 9. ter. Obszar ciemniejszy oznacza gminy, w których języki lapońskie są językami urzędowymi.

Języki lapońskie^[1][2], języki saamskie^[3], języki saami – grupa języków ugrofińskich (rodzina uralska), różniących się jednak dość znacznie od pozostałych języków ugrofińskich i nie zaliczanych do żadnego z trzech głównych zespołów językowych, to znaczy bałtycko-fińskiego, permskiego ani wołżańskiego^[1]. Posługuje się nimi około 35 tysięcy Lapończyków, zamieszkujących Laponię na dalekiej północy Skandynawii. Pozostałe około 100 tys. Lapończyków mówi językami urzędowymi krajów, w których mieszkają. Poza językiem północnolapońskim wszystkie są zagrożone wymarciem.

W Norwegii, Szwecji i Finlandii języki lapońskie mają status regionalnych języków urzędowych.

Piśmiennictwo w tych językach istnieje od XVII wieku. Języki lapońskie zachodnie w Norwegii, Szwecji i części Finlandii zapisywane są alfabetem łacińskim, a lapońskie wschodnie w Rosji i częściowo w Finlandii grażdanką.

Klasyfikacja języków lapońskich

Podane liczby oznaczają liczbę aktywnych użytkowników języka.

• lapońskie zachodnie (używane na terenach Norwegii i Szwecji)^[1]
  • grupa południowa
    • język południowolapoński – około 600 osób (1995)^[4]
    • język ume – niemal wymarły, około 10 osób (2010)^[5]
  • grupa północna
    • język pite – niemal wymarły, około 20 osób (2010)^[4][5]
    • język lule – 2000 osób (1995)^[4]
    • język północnolapoński – 20 700 osób (1995)^[4]
• lapońskie wschodnie (używane na terenach Finlandii i Rosji)^[1]
  • język skolt – 420 osób (2001)^[4]
  • język inari – 300 osób (2001)^[4]
  • język kildin – 500 osób (2007)^[4]
  • język ter – niemal wymarły, 2 osoby (2010)^[5]
  • język akkala – wymarły w 2003 roku^[4]
  • język kemi – wymarły

Klasyfikacja podana za Saami Linguistics, która jednak nie obejmuje wymarłego języka kemi.

Piśmiennictwo

Pierwsze utwory napisane w językach lapońskich (pochodzące z XVIII wieku^[1]) były drukami religijnymi: przekład Biblii, katechizm, modlitewniki, zbiory pieśni, kalendarze i abecadła. Liczba wydawnictw tego typu była bardzo duża. Obecnie książki i gazety lapońskie ukazują się w dwóch językach literackich: w języku północnolapońskim w Norwegii i Szwecji oraz w języku inari w Finlandii^[6]. Oprócz podręczników i gazet istnieje samodzielna literatura lapońska.

Przypisy

Bibliografia

• Ida Toivonen, Diane Carlita Nelson: Saami Linguistics. Amsterdam ; Philadelphia: John Benjamins Pub., 2007. ISBN 978-90-272-4803-9.

Linki zewnętrzne

• Północnolapońska wersja Wikipedii
• Południowolapoński zaczątek Wikipedii w Inkubatorze w języku angielskim