Smorgonie
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Rejon | |||||
Data założenia | 1503 | ||||
Prawa miejskie | 1904[1] | ||||
Wysokość | 150 m n.p.m. | ||||
Populacja (2018) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy | +375 1592 | ||||
Kod pocztowy | 231000, 231041, 231042, 231044, 231045 | ||||
Tablice rejestracyjne | 4 | ||||
Położenie na mapie Białorusi (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||
Położenie na mapie Polski w 1939 r. | |||||
54°29′N 26°24′E/54,483333 26,400000 | |||||
Strona internetowa | |||||
Portal Białoruś |
Smorgonie (biał. Смарго́нь Smarhoń, ros. Сморго́нь Smorgoń, lit. Smurgainys, jid. סמאַרגאָן Smargon[3]) – miasto na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, stolica rejonu smorgońskiego, położone na historycznej Wileńszczyźnie.
Historia
W XV wieku Smorgonie były własnością rodu Despot-Zenowiczów i wchodziły w skład dawnego województwa wileńskiego. W 2 poł. XVII wieku najechali je Radziwiłłowie i siłą przyłączyli do ordynacji nieświeskiej. W 1805 roku miasto zostało sprzedane Ogińskim, od których kupił je później Karol Dominik Przeździecki. Za jego udział w powstaniu listopadowym rząd carski skonfiskował mu majątek. Klasycystyczny dwór Przeździeckiego rozebrano w XIX wieku.
W 1904 Smorgonie uzyskały prawa miejskie[1].
W czasie I wojny światowej przez miasto przechodził front. Od 1915 roku było okupowane przez armię niemiecką. Po wycofaniu się Niemców w grudniu 1918 roku miasto zostało zajęte bez walki przez bolszewików[4]. W latach 1920–1922 Smorgonie pozostawały w składzie Litwy Środkowej, a następnie II Rzeczypospolitej; były siedzibą wiejskiej gminy Smorgonie. W 1924 były najmniejszym miastem Polski, licząc 100 mieszkańców[5].
Od 17 września 1939 znajdowały się pod okupacją ZSRR, a od 1941 roku – niemiecką.
Obecnie miasto leży w granicach Białorusi.
Społeczność żydowska
Do II wojny światowej Smorgonie miały znaczącą społeczność żydowską (pod koniec XIX wieku Żydzi stanowili 76% populacji miasta). W czasie I wojny światowej wielu Żydów ewakuowało się w głąb Rosji w ramach tzw. bieżeństwa. Po wojnie uciekinierzy zaczęli wracać do miasta; działały tu liczne organizacje żydowskie.
Większość społeczności żydowskiej Smorgoni została wywieziona w 1942 do getta kowieńskiego lub podwileńskich Ponar. Wspomnienia o żydowskich Smorgoniach zostały zebrane w księdze pamięci miasteczka[6].
Zabytki
- Kościół katolicki św. Michała Archanioła, renesansowy, obronny (mury grubości od 1,8 do 3 m), zbudowany w latach 1606–1612 pierwotnie jako zbór kalwiński, na miejscu wcześniejszej świątyni drewnianej (z l. 1552–1553). Fundatorem był wojewoda brzeskolitewski Krzysztof Zenowicz. Jego syn Mikołaj Bogusław Zenowicz przeszedł na katolicyzm, a jego siostra w 1621 przekazała zbór katolikom. W 1866 rosyjskie władze zaborcze zamieniły kościół na cerkiew. W 1921 wrócił do katolików. Zamknięty w 1947 (był magazynem, sklepem, salą wystawową, muzeum). W 1990 przekazany ponownie wiernym.
Związani z miastem
- Mosze Kulbak – żydowski poeta, prozaik i publicysta tworzący w języku jidysz, urodzony w Smorgoniach.
- Rascisłau Łapicki – białoruski działacz antysowiecki, twórca podziemnego ugrupowania na Ziemi Miadziolskiej i Smorgońskiej.
- Uładzimir Niaklajeu – białoruski poeta, prozaik i działacz społeczno-polityczny, laureat szeregu nagród zawodowych i państwowych za twórczość literacką, urodzony w Smorgoniach.
- Awrom Suckewer – żydowski pisarz, jeden z najważniejszych poetów języka jidysz, urodzony w Smorgoniach.
- Paweł Szulkin – polski fizyk, wykładowca, rektor Politechniki Gdańskiej, członek PAN, przedstawiciel Polski w UNESCO, urodzony w Smorgoniach.
Obwarzanki
Miasto słynęło dawniej ze słodkich obwarzanków, które obok palm wileńskich i piernikowych serc z sentencjami, były symbolem i atrakcją sławnego jarmarku odpustowego Kaziuków wileńskich. Obwarzanki zwożono wozami i stosami kładziono na straganach.
Śpiewano o nich np: Smorgońskich obwarzanków kupią tobie penki, / Tylko ty Józiuku nie oddawaj renki.
Miasta partnerskie
Galeria zdjęć
Wjazd do miasta od strony Mińska
Zobacz też
- Akademia smorgońska
Przypisy
- ↑ a b ХРАНАЛОГІЯ ГІСТОРЫІ СМАРГОНІ. Смаргонскі раён і г. Смаргонь аб’яднаны ў адну адміністрацыйную адзінку – Смаргонскі раён. [dostęp 2013-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-17)]. (biał.).
- ↑ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского т..., www.belstat.gov.by [dostęp 2019-03-07] .
- ↑ Yiddishland: Countries, Cities, Towns, Rivers. YIVO Institute for Jewish Research. [dostęp 2018-11-12]. (ang. • jid.).
- ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 44. ISBN 978-83-11-11934-5.
- ↑ Dziennik Bydgoski, 15 listopada 1931, s. 9
- ↑ Żydowska księga pamięci Smorgoni; wolny dostęp przez New York Public Library
Bibliografia
Linki zewnętrzne
- Smorgonie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 915 .
- O Akademii Smorgońskiej. ww6.tvp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-22)].
Media użyte na tej stronie
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Adobe Illustrator., Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Grodno region
Equirectangular projection. Geographic limits of the map:
- N: 55.03° N
- S: 52.71° N
- W: 23.45° E
- E: 26.75° E
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Belarus
(c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Polski — 1939 (marzec – wrzesień).
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Flag of Hrodna Voblasts, Belarus
Autor: Tatiana Matlina, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cerkiew prawosławna Przemienienia Pańskiego w Smorgoniach na Białorusi
Autor: Herasimchyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Smarhon', Belarus. Entrance into the town from the Minsk side
Autor: Herasimchyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Smarhon', Belarus. TV-tower
Смаргонь (Smarhoń), пляц Рынак (plac Rynak). Царква-мураўёўка
Смаргонь (Smarhoń), сядзіба Празьдзецкіх (Praździecki)
Coat of arms of Hrodna Voblasts, Belarus
Смаргонь (Smarhoń), вуліца Віленская (vulica Vilenskaja)
Смаргонь (Smarhoń), вуліца Вакзальная (vulica Vakzalnaja). Чыгуначная станцыя
Autor: MariuszCommons, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kościół pw. św. Michała Archanioła w Smorgoniach.
Смаргонь (Smarhoń), вуліца Менская (vulica Mienskaja). Кальвінскі збор
Autor: Herasimchyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Smarhon executive committee, Belarus