Jan Tomasz Zamoyski

Jan Tomasz Zamoyski
Data i miejsce urodzenia	12 czerwca 1912 ; Klemensów
Data i miejsce śmierci	29 czerwca 2002 ; Warszawa
	Senator II kadencji
Okres	od 25 listopada 1991; do 31 maja 1993
Przynależność polityczna	Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne
	Prezes Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego
Okres	od 1991; do 1998
Przynależność polityczna	Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne
Następca	Bogusław Kowalski
	Odznaczenia

Jan Tomasz Zamoyski (ur. 12 czerwca 1912 w Klemensowie^[1], zm. 29 czerwca 2002 w Warszawie^[2]) – polski ziemianin i polityk. W latach 1939–1944 był szesnastym i ostatnim ordynatem Ordynacji Zamojskiej. Senator II kadencji w latach 1991–1993, prezes Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego w latach 1991–1998. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys

Pochodził z rodu Zamoyskich herbu Jelita. Był synem Maurycego Klemensa Zamoyskiego, polityka i piętnastego ordynata, oraz Marii Róży z Sapiehów.

W latach 1931–1932 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. W 1935 ukończył studia w Instytucie Handlu i Ekonomii w Nancy. W 1937 uzyskał półdyplom i absolutorium w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie^[3]. Wziął udział w kampanii wrześniowej w szeregach 3 Dywizji Piechoty Legionów^[3]. Od 1940 należał do Związku Walki Zbrojnej^[4]. Później wstąpił do Armii Krajowej. Podczas pacyfikacji Zamojszczyzny wraz z żoną Różą uratowali z hitlerowskiego obozu w Zwierzyńcu 460 zabranych matkom dzieci. Dla 1500 chorych dzieci utworzył 4 szpitale, w tej sprawie interweniował u Odila Globocnika, dowódcy SS na dystrykt lubelski^[5].

Na skutek powojennej reformy rolnej został pozbawiony majątku. Po krótkotrwałym pobycie w więzieniu w Kielcach osiedlił się na Pomorzu. W styczniu 1949 został aresztowany i skazany na 10 lat pozbawienia wolności. Przebywał w więzieniu we Wronkach, skąd wyszedł na wolność w połowie 1956^[3]. W 1957 został prawnie zrehabilitowany^[6]. Podjął pracę dziennikarza w czasopiśmie „Rynki Zagraniczne”. Później objął stanowisko kierownika biura przedstawicielstwa w Polsce linii lotniczych Swissair (pracował tam do 1981)^[3]^[7].

Działał w założonym w Warszawie Towarzystwie Przyjaciół Zamościa; dzięki staraniom tej organizacji Sejm PRL w 1975 uchwalił ustawę o renowacji zespołu staromiejskiego^[6]. Był prezesem Warszawskiego Koła Zamościan w latach 1985–1997, przyczynił się do wpisania Starego Miasta w Zamościu w 1992 na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Własnym sumptem utworzył w 1987 Muzeum Sztuki Sakralnej Fundacji Rodziny Zamoyskich przy zamojskiej kolegiacie^[8].

W 1991 objął funkcję prezesa Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, którą sprawował do 1998^[2]. W wyborach parlamentarnych w 1991 został z ramienia Narodowego Komitetu Wyborczego wybrany w województwie zamojskim na senatora II kadencji^[3]; na pierwszym posiedzeniu pełnił funkcję marszałka seniora. Zasiadał w klubie parlamentarnym Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Pracował w Komisji Gospodarki Narodowej oraz Komisji Kultury, Środków Przekazu i Edukacji^[3]. W 1992 jego nazwisko pojawiło się na tzw. liście Macierewicza^[9]. W wyborach parlamentarnych w 1993 bez powodzenia ubiegał się o reelekcję z ramienia Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform^[10].

W 1991 ukazał się przeprowadzony przez Roberta Jarockiego wywiad rzeka z Janem Zamoyskim pt. Ostatni ordynat. Z Janem Zamoyskim spotkania i rozmowy^[11].

Został pochowany w krypcie rodowej w katedrze Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu.

Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie

W 1995, w uznaniu znamienitych zasług położonych dla Rzeczypospolitej Polskiej, został przez prezydenta RP Lecha Wałęsę odznaczony Orderem Orła Białego^[12].

Wyróżniony tytułami honorowego obywatela: Janowa Lubelskiego (1990)^[13] oraz Zamościa (1996)^[14].

Został patronem Gimnazjum nr 2 w Zamościu^[15].

Życie prywatne

Mąż Róży z Żółtowskich, ojciec Marcina Zamoyskiego, Gabrieli Bogusławskiej, Elżbiety Daszewskiej, Marii Ponińskiej i Agnieszki Rożnowskiej.

Przypisy

↑ Jan Tomasz hr. Zamoyski z Zamościa h. Jelita, sejm-wielki.pl [dostęp 2019-10-01] .
↑ ^a ^b Zamojszczyzna pożegnała ostatniego ordynata, wp.pl, 3 lipca 2002 [dostęp 2015-07-23] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jan Tomasz Zamoyski, senat.pl [dostęp 2019-09-22] .
↑ Uprawa-Tarcza – paramilitarna organizacja ziemian w czasie okupacji, niezalezna.pl, 4 grudnia 2017 [dostęp 2019-09-22] .
↑ Sylwetka ostatniego Ordynata, roztocze.net, 11 lipca 2002 [zarchiwizowane 2003-05-09] .
↑ ^a ^b PawelP. Rychter PawelP., Do końca Polsce oddani, „Agro Profil”, 23 października 2018 [dostęp 2019-10-01] .
↑ Zamość wspomina Jana Zamoyskiego w setną rocznicę jego urodzin, wprost.pl, 18 czerwca 2012 [dostęp 2019-10-01] .
↑ CzesławC. Galek CzesławC., Patriotyzm Jana Tomasza Zamoyskiego, „Biografistyka Pedagogiczna”, Nr 1, 2018 [zarchiwizowane 2019-08-01] .
↑ RafałR. Zychal RafałR., AndrzejA. Stankiewicz AndrzejA., Lista Macierewicza ćwierć wieku później, onet.pl, 4 czerwca 2017 [dostęp 2019-02-16] .
↑ M.P. z 1993 r. nr 50, poz. 471
↑ RobertR. Zamoyski RobertR., Ostatni ordynat. Z Janem Zamoyskim spotkania i rozmowy, Warszawa: PIW, 1991, s. 502 .
↑ M.P. z 1995 r. nr 33, poz. 378
↑ Jan Tomasz Zamoyski, janowlubelski.pl, 6 października 2010 [zarchiwizowane 2019-09-22] .
↑ Honorowi Obywatele Zamościa, zamosc.pl [dostęp 2019-10-01] .
↑ Gimnazjum Nr 2 im. Jana Zamoyskiego XVI Ordynata, gim2zamosc.edupage.org [zarchiwizowane 2019-09-22] .

Linki zewnętrzne

Zamoyski Jan Tomasz, Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej [dostęp 2021-12-02] .

[1] Jan Tomasz hr. Zamoyski z Zamościa h. Jelita, sejm-wielki.pl [dostęp 2019-10-01] .

[wp-2] Zamojszczyzna pożegnała ostatniego ordynata, wp.pl, 3 lipca 2002 [dostęp 2015-07-23] .

[:0-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jan Tomasz Zamoyski, senat.pl [dostęp 2019-09-22] .

[4] Uprawa-Tarcza – paramilitarna organizacja ziemian w czasie okupacji, niezalezna.pl, 4 grudnia 2017 [dostęp 2019-09-22] .

[5] Sylwetka ostatniego Ordynata, roztocze.net, 11 lipca 2002 [zarchiwizowane 2003-05-09] .

[:1-6] PawelP. Rychter PawelP., Do końca Polsce oddani, „Agro Profil”, 23 października 2018 [dostęp 2019-10-01] .

[7] Zamość wspomina Jana Zamoyskiego w setną rocznicę jego urodzin, wprost.pl, 18 czerwca 2012 [dostęp 2019-10-01] .

[8] CzesławC. Galek CzesławC., Patriotyzm Jana Tomasza Zamoyskiego, „Biografistyka Pedagogiczna”, Nr 1, 2018 [zarchiwizowane 2019-08-01] .

[9] RafałR. Zychal RafałR., AndrzejA. Stankiewicz AndrzejA., Lista Macierewicza ćwierć wieku później, onet.pl, 4 czerwca 2017 [dostęp 2019-02-16] .

[10] M.P. z 1993 r. nr 50, poz. 471

[11] RobertR. Zamoyski RobertR., Ostatni ordynat. Z Janem Zamoyskim spotkania i rozmowy, Warszawa: PIW, 1991, s. 502 .

[12] M.P. z 1995 r. nr 33, poz. 378

[13] Jan Tomasz Zamoyski, janowlubelski.pl, 6 października 2010 [zarchiwizowane 2019-09-22] .

[14] Honorowi Obywatele Zamościa, zamosc.pl [dostęp 2019-10-01] .

[15] Gimnazjum Nr 2 im. Jana Zamoyskiego XVI Ordynata, gim2zamosc.edupage.org [zarchiwizowane 2019-09-22] .

[16] Bolesław Limanowski z PPS nie mógł prowadzić pierwszych obrad, do czasu wyboru prezydium obrady prowadził Maksymilian Thullie (ChD)

[17] siedzenie otworzył nie najstarszy wiekiem poseł, a płk Stanisław Skwarczyński (OZN)

[18] w zastępstwie najstarszego wiekiem Stefana Giebla z ChD

[19] Barbara Borys-Damięcka (PO) nie mogła prowadzić obrad, do czasu wyboru marszałka Senatu obrady poprowadził Michał Seweryński (PiS)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[A]

[B]

[C]

[D]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne