1 Batalion Celny

1 Batalion Celny

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1922
Tradycje
Rodowód	3/I batalion wartowniczy
Kontynuacja	1 batalion SG
Dowódcy
Pierwszy	mjr piech. Julian Żaba
Organizacja
Dyslokacja	Chorzele[1] Korotycze (od I 1922)[1]
Formacja	Bataliony Celne
Podległość	Główna Komenda Batalionów Celnych 1 Brygada Celna Ministerstwo Skarbu

Szkic rozmieszczenia pododdziałów
1 batalionu celnego w 1921 roku

1 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 1 batalion celny powstał na terenie Okręgu Generalnego Warszawa na bazie 3/I batalionu wartowniczego^[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych^[4]

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[5]. Po sformowaniu dowództwo batalionu stacjonowało w Chorzelach. Swoje kompanie batalion rozmieścił w Lemanie, Dąbrowach, Chrzelach i Janowcu Kościelnym^[6].

W sierpniu 1921 roku 21 batalion celny został zluzowany przez Straż Celną i niedługo potem rozformowany. 1 i 2 kompania celna rozformowanego batalionu odeszła do 20 batalionu celnego, 3 kompania celna podporządkowana została 1 batalionowi celnemu, a 4 kc 2 batalionowi celnemu^[7].

W listopadzie 1921 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne^[8]. 1 batalion celny wszedł w strukturę 1 Brygady Celnej^[9].

Późną jesienią 1921 roku 1 batalion celny przekazał swój odcinek graniczny nowo powstałemu Inspektoratowi Straży Celnej „Chorzele”.

Rozporządzeniem MSWewn. z 21 grudnia 1921 zmieniono dotychczasowe ustalenia związane z przegrupowaniem batalionu na granicę wschodnią i po załadowaniu na stacji Raszujka, 27 grudnia batalion miał udać się nie do Lidy a do Mikaszewicz. W styczniu dowództwo batalionu przemieściło się do Korotycz, a kompanie odpowiednio do Korotycz, Kormy, Maleszewa i Radziwiłowicz^[6]. Z dniem 30 lipca 1922 roku o godzinie 12:00 batalion miał być zluzowany i na tym odcinku zakończyć służbę graniczną^[10]. Został zluzowany jesienią 1922 przez 19 batalion celny i przeszedł do odwodu celem gruntownego przeszkolenia i zdyscyplinowania^[10]. Po przeszkoleniu przedyslokowany został do Łachwy.

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 roku zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”^[4]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną^[11]. 1 batalion celny przemianowany został na 1 batalion Straży Granicznej.

Służba celna

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[12]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[13].

Sąsiednie bataliony

2 batalion celny w Szczuczynie ⇔ 13 batalion celny w Lubawie – VI 1921^[14]

Kadra batalionu

Dowódcy batalionu

Struktura organizacyjna

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• TeresaT. Prengel-Boczkowska TeresaT., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009 .
• Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Zarządzenia Głównej Komendy Baonów Celnych dotyczące przejęcia odcinka granicy 21 baonu celnego przez Straż Celną . → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.