Gogolin

Gogolin
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Widok miasta
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

krapkowicki

Gmina

Gogolin

Prawa miejskie

1967

Burmistrz

Joachim Wojtala

Powierzchnia

20,35 km²

Wysokość

175 m n.p.m.

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


6734[1]
327,3 os./km²

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-320[2]

Tablice rejestracyjne

OKR

Położenie na mapie gminy Gogolin
Mapa konturowa gminy Gogolin, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gogolin”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Gogolin”
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego
Mapa konturowa powiatu krapkowickiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Gogolin”
Ziemia50°29′17″N 18°01′26″E/50,488056 18,023889
TERC (TERYT)

1605014

SIMC

0965364

Hasło promocyjne: Gogolin – dobry pomysł na długie lata
Urząd miejski
ul. Krapkowicka 6
47-320 Gogolin
Strona internetowa
BIP

Gogolinmiasto w Polsce położone w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gogolin[3][4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi strzeleckiej, na Wyżynie Śląskiej.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa opolskiego.

Według danych na 31 grudnia 2019 miasto było zamieszkane przez 6734 osób[5].

Patronem miasta jest św. Urban I.

Geografia

Położenie

Miasto jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 25 km od granicy z Czechami, na krawędzi Wyżyny Śląskiej, przy granicy gminy Gogolin z gminą Krapkowice. Centralna cześć Gogolina położona jest na wysokości 175 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem w pobliżu miasta jest Zakrzowska Szpica (256 m n.p.m.)[6]. Miasto i jego bezpośrednie okolice leżą się na wapieniach triasu (formacja gogolińska)[7], które były wydobywane w kilku kamieniołomach zachowanych częściowo do dziś, choć już nieczynnych, podobnie jak zespół starych pieców wapienniczych[8]. Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosiła 20,35 km²[9].

Środowisko naturalne

Średnia temperatura roczna wynosi +8,4 °C. Pokrywa śnieżna występuje od grudnia do kwietnia. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Gogolina wynoszą 626 mm dominują wiatry zachodnie[10].

Podział miasta

Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju częściami Gogolina są[11]:

  • Bagno
  • Cło
  • Filownia
  • Karłubiec
  • Kocina
  • Leopold
  • Maszyny
  • Podbór
  • Strzebniów
  • Wajchy
  • Wygoda

Nazwa

Nie jest pewne pochodzenie nazwy Gogolin. Według jednej z hipotez wyprowadza się ją od nazwy osobowej Gogoła. Według drugiej pochodzi ona od żyjących niegdyś na okolicznych stawach kaczek zwanych gogołami lub od tak nazwanych niedojrzałych owoców. Według lokalnej tradycji nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy rośliny należącej do rodziny różowatychgłogu (Crataegus L.)[6], podobnie jak pobliski Głogówek.

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie prowincji śląskiej wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wymienione jako Gogollin i Gogolin[12].

Historia

Prehistoria

Ślady pobytu człowieka na terenie obecnego miasta Gogolin, potwierdzone badaniami archeologicznymi, sięgają epoki neolitu. Potwierdziły to znalezione fragmenty ceramiki i toporki pochodzące z tych czasów. Znaleziono również liczne przedmioty z epoki brązu, a w Strzebniowie odkryto cmentarzysko kultury łużyckiej z IX-VII wieku przed naszą erą[13].

Średniowiecze

Miasto wzmiankowane po raz pierwszy w łacińskim dokumencie biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z 1223 roku gdzie zanotowane zostało w formie Gogolino[14]. Gogolin położony był wzdłuż traktu, który łączył Prudnik ze Strzelcami Opolskimi, gdzie dochodził do szlaku z Wrocławia do Krakowa[13].

W II połowie XIII wieku Poltek z Szybowic, ówczesny właściciel Gogolina, przekazał miejscowość klasztorowi cystersów w Jemielnicy. Po śmierci Poltka ok. 1299, jego synowie Jaksa i Teodoryk odzyskali dobra[15]. Dokument papieża Bonifacego VIII wydany 16 lutego 1302 wymienia Gogolin jako „de Ghogolyn”. Ze względu na rolniczy charakter wsi, jej patronem został św. Urban I. Podstawą utrzymania mieszkańców była uprawa ziemi. W 1385 domagali się oni zmniejszenia dziesięciny. W 1417 na Uniwersytet Jagielloński został przyjęty pierwszy student z Gogolina – Dobeslaus de Gogolina[16].

XVI–XX wiek

Od 1634 do 1852 Gogolin razem ze Strzebniowem należał do rodu von Gaschin z Żyrowej. W 1783 liczył 312 mieszkańców. Rozwój ekonomiczny miejscowości rozpoczął się na początku XIX wieku, kiedy to na skalę przemysłową zaczęto eksploatować miejscowe złoża wapnia i zaczęły powstawać wapienniki. W 1845 było ich 46, a w 1864 już 29. Były one zastępowane przez nowocześniejsze zakłady[6].

Do rozwoju przyczyniło się też oddanie do eksploatacji linii kolejowej Opole-Kędzierzyn w 1845[6]. W 1895 firma Lenz & Co, lokalne samorządy, właściciele papierni w Krapkowicach oraz majątków ziemskich zawiązali spółkę Kolej Prudnicko-Gogolińska z siedzibą w Prudniku, której celem stała się budowa drugorzędnej, normalnotorowej linii lokalnej z Prudnika do Gogolina. Linia została oddana do użytku w 1896[17].

W 1899 w Gogolinie przez Zakon Sióstr Boromeuszek został zbudowany szpital. W latach 1899–1901 wybudowano kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Był to kościół filialny należący do parafii w Otmęcie, a następnie został samodzielną parafią obejmująca Gogolin[6]. W latach 1908–1909 zbudowano kościół ewangelicko-augsburski[18].

Dwudziestolecie międzywojenne

Od 1919 Gogolin należał do nowo utworzonej prowincji Górny Śląsk. Prowincja została zlikwidowana w 1938, a 18 stycznia 1941 utworzono ją ponownie.

W 1910 roku 2200 mieszkańców (łącznie ze Strzebniowem) mówiło w języku polskim, 132 w językach polskim i niemieckim, natomiast 965 osób posługiwało się jedynie językiem niemieckim. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku 636 głosów oddano na kandydatów z list polskich, co pozwoliło im zdobyć 13 z 18 mandatów. Podczas plebiscytu w 1921 roku w miejscowości uprawnionych do głosowania było 2271 mieszkańców (w tym 560 emigrantów). Za Polską głosowało 955 osób, za Niemcami 1262 osoby. W 1919 r. mieszkańcy założyli tu gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, a także oddział Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska[19].

Podczas III powstanie śląskiego 7 maja 1921 grupa Bogdan, do której należeli powstańcy z pow. strzeleckiego, toszeckiego, kozielskiego, prudnickiego, rozpoczęła natarcie na Gogolin, w którym przejściowo opanowano dworzec kolejowy. 14 maja powstańcy odparli atak niemiecki. Rozkaz z 17 maja nakazał oddziałom wycofać się z miejscowości. 21 maja w rejonie Gogolina rozwinęło się wielkie potężne natarcie w kierunku Góra św. Anny. Próba powstańczego kontrnatarcia została powstrzymana 23 maja pod Dąbrówką[19].

W 1926 miejscowość otrzymała oświetlenie elektryczne, a w 1930 ukończono budowę Urzędu Miasta. W latach 1934–1935 zbudowano urządzenia wodociągowe[6].

Czasy polskie

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0
Malowidło upamiętniające 40. rocznicę nadania Gogolinowi praw miejskich

Od 1 grudnia 1945 do 28 września 1954 siedziba gminy Gogolin I i Gogolin II. W 1948 otwarto w Gogolinie liceum ogólnokształcące[6].

Od 1950 Gogolin leży w granicach województwa opolskiego, przy czym były to trzy różne jednostki administracyjne funkcjonujące w latach 1950–1975, 1975–1998 oraz współczesne od 1999.

1 stycznia 1958 Gogolin otrzymał prawa osiedla[20], a 1 stycznia 1967 prawa miejskie[21].

Od 1987 Gogolin posiada własny herb[6].

Demografia

Według danych GUS z 31 grudnia 2019, Gogolin miał 6734 mieszkańców (19. miejsce w województwie opolskim i 500. w Polsce), powierzchnię 20,35 km² (11. miejsce w województwie opolskim i 289. miejsce w Polsce) i gęstość zaludnienia 327,3 os./km²[1].

Mieszkańcy Gogolina stanowią około 10,56% populacji powiatu krapkowickiego, co stanowi 0,68% populacji województwa opolskiego.

OpisOgółemKobietyMężczyźni
jednostkaosób%osób%osób%
populacja6734100350152323348
gęstość zaludnienia

(mieszk./km²)

327,3170,3157

Liczba mieszkańców miasta

1783 – 312[22]
1830 – 515[12]
1844 – 790[23]
1855 – 1362[24]
1861 – 1533[24]
1885 – 2789[25]
1900 – 3218[26]
1910 – 3280[27]
1933 – 4132[28]
1939 – 5073[28]
1980 – 6000[29]
1995 – 6635[1]
1996 – 6648[1]
1997 – 6702[1]
1998 – 6769[1]
1999 – 6443[1]
2000 – 6383[1]
2001 – 6311[1]
2002 – 6208[1]
2003 – 6120[1]
2004 – 6116[1]
2005 – 6045[1]
2006 – 6084[1]
2007 – 6089[1]
2008 – 6047[1]
2009 – 6127[1]
2010 – 6147[1]
2011 – 6509[1]
2012 – 6512[1]
2013 – 6538[1]
2014 – 6529[1]
2015 – 6564[1]
2016 – 6592[1]
2017 – 6640[1]
2018 – 6661[1]
2019 – 6734[1]


Piramida wieku mieszkańców Gogolina w 2014 roku


Piramida wieku Gogolin.png[1]

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[30]:

  • cmentarz żydowski, ul. Wyzwolenia, z 1852 r. – XIX w.
  • zbiorowa mogiła powstańców śląskich, na cmentarzu katolickim

inne zabytki:

  • kościół ewangelicko-augsburski, z 1908–1909 r.

Transport

Transport drogowy

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0
Tablica powitalna przy wjeździe do Gogolina

Przez Gogolin przebiega droga krajowa:

Sieć uzupełniają drogi wojewódzkie:

Transport kolejowy

W 1895 firma Lenz & Co, lokalne samorządy, właściciele papierni w Krapkowicach oraz majątków ziemskich zawiązali spółkę Kolej Prudnicko-Gogolińska z siedzibą w Prudniku, której celem stała się budowa drugorzędnej, normalnotorowej linii lokalnej z Prudnika do Gogolina, na stacjach końcowych stycznej z istniejącymi już w tym czasie liniami państwowymi. Pierwszy odcinek – z Prudnika do Białej Prudnickiej – oddano dla ruchu towarowego 22 października 1896, a już 4 grudnia 1896 oddano do użytku całą linię z Prudnika do Gogolina, zarówno dla ruchu towarowego, jak i osobowego. 28 listopada 2005 w związku z pogarszającym się stanem torów oraz kradzieżami szyn linia została całkowicie zamknięta i wykreślona z wykazu D29[17].

3 sierpnia 2016 roku zmodernizowana przed czasem linia kolejowa relacji Prudnik–Krapkowice (docelowo do Gogolina) została oddana do użytku. Tory miały być wykorzystywane do celów wojskowych (dojazd do Centralnej Składnicy Materiałów Wybuchowych pod Krapkowicami); planowano corocznie dwa przejazdy kontrolne. Poza tym z torowiska będą mogły korzystać prywatne firmy, takie jak Metsä Tissue, która prowadzi w Krapkowicach zakład papierniczy. Szybkość pociągów na tym odcinku będzie mogła wynosić 40 km/h[31]. Nie jest przewidywana reaktywacja ruchu pasażerskiego[32].

Gogolin
Linia 136. Kędzierzyn-Koźle – Opole Groszowice
BSicon KBHFaq.svgBSicon STRq.svgBSicon STRq.svg
Górażdże
odległość: 4,254 km
BSicon BHFq.svg
BSicon STRq.svgBSicon STRq.svgBSicon KBHFeq.svgJasiona
odległość: 5,631 km
Linia nr 306 Gogolin – Prudnik
BSicon KBHFaq.svg
BSicon STRq.svgBSicon STRq.svgBSicon exKBHFeq.svgKrapkowice Otmęt
odległość: 4,600 km

Kultura

Pomnik Karolinki i Gminne Centrum Kultury

Gogolin jest znany m.in. z pieśni ludowej Poszła Karolinka do Gogolina, wykonywanej m.in. przez Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”. Do pieśni tej nawiązuje także herb miasta. W dniu 28 maja 1967 przed gmachem Gminnego Centrum Kultury dokonano uroczystego odsłonięcia pomnika Karolinki[33].

Media lokalne

Prasa

  • Tygodnik Krapkowicki

Telewizja

  • TV Krapkowice

Portale

  • tygodnik-krapkowicki.pl[34]
  • nowinykrapkowickie.pl[35]

Religia

Kościół ewangelicko-augsburski

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki

  • parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa (ul. Strzelecka 30)
    • kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa (ul. Strzelecka 30)
  • parafia św. Anny i św. Joachima (ul. Krapkowicka 102)
    • kościół św. Anny i św. Joachima (ul. Krapkowicka 102)
Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP
  • kościół ewangelicko-augsburski (filia parafii w Opolu, ul. Kościelna 3)

Cmentarze

  • Cmentarz parafialny (ul. Szpitalna)
  • Cmentarz (ul. Kasztanowa 94)
  • Cmentarz żydowski (ul. Wyzwolenia 10-18)

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie
MiastoKrajData podpisania umowy
  Schongau Niemcy1996
  Jabłonków Czechy1998
  Łodygowice Polska2003
  Zwierzyniec Polska2007
  Mikołajów Ukraina2013[36]
  Kysucké Nové Mesto Słowacja2014

Ludzie związani z Gogolinem

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Gogolin w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-12-25] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 317 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  4. GUS. Rejestr TERYT.
  5. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-08-29].
  6. a b c d e f g h Atrakcje turystyczne – Urząd Miejski w Gogolinie, gogolin.pl [dostęp 2020-08-29] (pol.).
  7. Kowal-Linka M. 2008. Formalizacja litostratygrafii formacji gogolińskiej (trias środkowy) na Śląsku Opolskim. Geologos 14 (2): 125–161.
  8. Robert Niedźwiedzki, Joachim Szulc, Marek Zarankiewicz, 2012: Przewodnik geologiczny. Kamienne skarby Ziemi Annogórskiej. Wyd.: Stowarzyszenie Kraina św. Anny, strony 80-81. ISBN 978-83-63036-04-1.
  9. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 26 lipca 2013, ISSN 1505-5507.
  10. Klimat: Gogolin: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org, pl.climate-data.org [dostęp 2020-08-29].
  11. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 sierpnia 2022
  12. a b Knie 1830 ↓, s. 193.
  13. a b Długosz 2018 ↓, s. 7.
  14. Grünhagen 1866 ↓, s. 121.
  15. Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020, s. 864. ISBN 978-83-954314-5-6.
  16. Historia i teraźniejszość Ziemi Gogolińskiej, wodip.opole.pl.
  17. a b Historia linii Gogolin-Prudnik. bluefish.foxnet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-24)]..
  18. Gogolin – Kościół ewangelicki (1908). Atrakcje turystyczne Gogolina. Ciekawe miejsca Gogolina, www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2020-09-24].
  19. a b Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982.
  20. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach: katowickim, opolskim i olsztyńskim., isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-08-29].
  21. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1966 r. w sprawie utworzenia niektórych miast., isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-08-29].
  22. Friedrich Albert Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Tramp, 1784 [dostęp 2020-12-25] (niem.).
  23. Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., wyd. 2, Breslau: Graß, Barth und Comp., 1845, s. 166 (niem.).
  24. a b Felix Triest, Topographisches Handbuch von Oberschlesien: Zur Auftrage der Königlichen Regierung und nach amtlichen Quellen herausgegeben, W. G. Korn, 1865 [dostęp 2020-12-25] (niem.).
  25. Seite aus Meyers Konversationslexikon: Goet – Gogra, www.retrobibliothek.de [dostęp 2020-12-25].
  26. Zeno, Lexikoneintrag zu »Gogolin«. Meyers Großes Konversations-Lexikon, Band 8. Leipzig ..., www.zeno.org [dostęp 2020-12-25] (niem.).
  27. Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de, www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-12-25].
  28. a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Groß-Strehlitz, treemagic.org [dostęp 2020-12-25].
  29. Demografia, sztetl.org.pl [dostęp 2020-12-25].
  30. Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 47. [dostęp 2012-12-09].
  31. Maciej Dobrzański: Pociągi wracają na linię Prudnik-Krapkowice. prudnik24.pl, 2016-08-03. [dostęp 2020-08-29]. (pol.).
  32. Radosław Dimitrow: Linia kolejowa Krapkowice – Prudnik wyremontowana. Ale pociągi pasażerskie tędy nie pojadą. nto.pl, 2016-08-30. [dostęp 2020-08-29]. (pol.).
  33. Kalendarz Opolski na rok 1974, s. 15.
  34. Tygodnik Krapkowicki – Krapkowice, reklama, ogłoszenia, wiadomości, społeczność, wydarzenia, liga, www.tygodnik-krapkowicki.pl [dostęp 2020-09-24].
  35. Nowiny Krapkowickie – Wydarzenia, Krapkowice, nowinykrapkowickie.pl [dostęp 2020-09-24].
  36. Tygodnik Krapkowicki: List intencyjny. Krapkowice: 2013-06-04, s. 10.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

BSicon KBHFl.svg
head station, track to the left
BSicon KBHFaq.svg
head station, track to the left
BSicon STRq.svg
Straight line aqross (according to naming convention, name + modifier)
BSicon BHFq.svg
station at track aqross
BSicon KBHFr.svg
head station, track to the right
BSicon KBHFeq.svg
head station, track to the right
Krapkowice County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Krapkowice County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.57 N
  • S: 50.33 N
  • W: 17.74 E
  • E: 18.18 E
BSicon exKBHFr.svg
ex terminal station, track to the right
2012-02 Gogolin 01.jpg
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0
Gogolin – miasto w woj. opolskim, w powiecie krapkowickim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Gogolin.
Piramida wieku Gogolin.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Gogolina, 2014
Opole Voivodeship location map.svg
Autor: Tymek1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.2778 N
  • S: 49.942 N
  • W: 16.8461 E
  • E: 18.8073 E
Pl-Gogolin.ogg
Autor: user Equadus (inactive global account), Licencja: CC BY-SA 3.0
Wymowa terminu « GOGOLIN » w języku polskim. Głos męski.
Karolinka and Karliczek statue in Gogolin 2014 P01.JPG
Autor: Pnapora, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Karolinki i Karliczka w pobliżu dworca kolejowego przy ul. Strzeleckiej
Gogolin Kościół ewangelicki.jpg
(c) Clipo at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0
Kościół ewangelicki w Gogolinie
Gogolin kopia.jpg
Autor: Janusz J., Licencja: CC BY-SA 3.0
Gogolin
2012-02 Gogolin 81.jpg
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0
Gogolin – miasto w woj. opolskim, w powiecie krapkowickim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Gogolin.
POL Gogolin flag.svg
Flaga miasta i gminy Gogolin, woj. opolskie