Gogolin
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
Widok miasta | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Prawa miejskie | 1967 | ||||
Burmistrz | Joachim Wojtala | ||||
Powierzchnia | 20,35 km² | ||||
Wysokość | 175 m n.p.m. | ||||
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna | 77 | ||||
Kod pocztowy | 47-320[2] | ||||
Tablice rejestracyjne | OKR | ||||
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||
50°29′17″N 18°01′26″E/50,488056 18,023889 | |||||
TERC (TERYT) | 1605014 | ||||
SIMC | 0965364 | ||||
Hasło promocyjne: Gogolin – dobry pomysł na długie lata | |||||
Urząd miejski ul. Krapkowicka 647-320 Gogolin | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
Gogolin – miasto w Polsce położone w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gogolin[3][4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi strzeleckiej, na Wyżynie Śląskiej.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa opolskiego.
Według danych na 31 grudnia 2019 miasto było zamieszkane przez 6734 osób[5].
Patronem miasta jest św. Urban I.
Geografia
Położenie
Miasto jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 25 km od granicy z Czechami, na krawędzi Wyżyny Śląskiej, przy granicy gminy Gogolin z gminą Krapkowice. Centralna cześć Gogolina położona jest na wysokości 175 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem w pobliżu miasta jest Zakrzowska Szpica (256 m n.p.m.)[6]. Miasto i jego bezpośrednie okolice leżą się na wapieniach triasu (formacja gogolińska)[7], które były wydobywane w kilku kamieniołomach zachowanych częściowo do dziś, choć już nieczynnych, podobnie jak zespół starych pieców wapienniczych[8]. Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosiła 20,35 km²[9].
Środowisko naturalne
Średnia temperatura roczna wynosi +8,4 °C. Pokrywa śnieżna występuje od grudnia do kwietnia. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Gogolina wynoszą 626 mm dominują wiatry zachodnie[10].
Podział miasta
Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju częściami Gogolina są[11]:
- Bagno
- Cło
- Filownia
- Karłubiec
- Kocina
- Leopold
- Maszyny
- Podbór
- Strzebniów
- Wajchy
- Wygoda
Nazwa
Nie jest pewne pochodzenie nazwy Gogolin. Według jednej z hipotez wyprowadza się ją od nazwy osobowej Gogoła. Według drugiej pochodzi ona od żyjących niegdyś na okolicznych stawach kaczek zwanych gogołami lub od tak nazwanych niedojrzałych owoców. Według lokalnej tradycji nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy rośliny należącej do rodziny różowatych – głogu (Crataegus L.)[6], podobnie jak pobliski Głogówek.
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie prowincji śląskiej wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wymienione jako Gogollin i Gogolin[12].
Historia
Prehistoria
Ślady pobytu człowieka na terenie obecnego miasta Gogolin, potwierdzone badaniami archeologicznymi, sięgają epoki neolitu. Potwierdziły to znalezione fragmenty ceramiki i toporki pochodzące z tych czasów. Znaleziono również liczne przedmioty z epoki brązu, a w Strzebniowie odkryto cmentarzysko kultury łużyckiej z IX-VII wieku przed naszą erą[13].
Średniowiecze
Miasto wzmiankowane po raz pierwszy w łacińskim dokumencie biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z 1223 roku gdzie zanotowane zostało w formie Gogolino[14]. Gogolin położony był wzdłuż traktu, który łączył Prudnik ze Strzelcami Opolskimi, gdzie dochodził do szlaku z Wrocławia do Krakowa[13].
W II połowie XIII wieku Poltek z Szybowic, ówczesny właściciel Gogolina, przekazał miejscowość klasztorowi cystersów w Jemielnicy. Po śmierci Poltka ok. 1299, jego synowie Jaksa i Teodoryk odzyskali dobra[15]. Dokument papieża Bonifacego VIII wydany 16 lutego 1302 wymienia Gogolin jako „de Ghogolyn”. Ze względu na rolniczy charakter wsi, jej patronem został św. Urban I. Podstawą utrzymania mieszkańców była uprawa ziemi. W 1385 domagali się oni zmniejszenia dziesięciny. W 1417 na Uniwersytet Jagielloński został przyjęty pierwszy student z Gogolina – Dobeslaus de Gogolina[16].
XVI–XX wiek
Od 1634 do 1852 Gogolin razem ze Strzebniowem należał do rodu von Gaschin z Żyrowej. W 1783 liczył 312 mieszkańców. Rozwój ekonomiczny miejscowości rozpoczął się na początku XIX wieku, kiedy to na skalę przemysłową zaczęto eksploatować miejscowe złoża wapnia i zaczęły powstawać wapienniki. W 1845 było ich 46, a w 1864 już 29. Były one zastępowane przez nowocześniejsze zakłady[6].
Do rozwoju przyczyniło się też oddanie do eksploatacji linii kolejowej Opole-Kędzierzyn w 1845[6]. W 1895 firma Lenz & Co, lokalne samorządy, właściciele papierni w Krapkowicach oraz majątków ziemskich zawiązali spółkę Kolej Prudnicko-Gogolińska z siedzibą w Prudniku, której celem stała się budowa drugorzędnej, normalnotorowej linii lokalnej z Prudnika do Gogolina. Linia została oddana do użytku w 1896[17].
W 1899 w Gogolinie przez Zakon Sióstr Boromeuszek został zbudowany szpital. W latach 1899–1901 wybudowano kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Był to kościół filialny należący do parafii w Otmęcie, a następnie został samodzielną parafią obejmująca Gogolin[6]. W latach 1908–1909 zbudowano kościół ewangelicko-augsburski[18].
Dwudziestolecie międzywojenne
Od 1919 Gogolin należał do nowo utworzonej prowincji Górny Śląsk. Prowincja została zlikwidowana w 1938, a 18 stycznia 1941 utworzono ją ponownie.
W 1910 roku 2200 mieszkańców (łącznie ze Strzebniowem) mówiło w języku polskim, 132 w językach polskim i niemieckim, natomiast 965 osób posługiwało się jedynie językiem niemieckim. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku 636 głosów oddano na kandydatów z list polskich, co pozwoliło im zdobyć 13 z 18 mandatów. Podczas plebiscytu w 1921 roku w miejscowości uprawnionych do głosowania było 2271 mieszkańców (w tym 560 emigrantów). Za Polską głosowało 955 osób, za Niemcami 1262 osoby. W 1919 r. mieszkańcy założyli tu gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, a także oddział Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska[19].
Podczas III powstanie śląskiego 7 maja 1921 grupa Bogdan, do której należeli powstańcy z pow. strzeleckiego, toszeckiego, kozielskiego, prudnickiego, rozpoczęła natarcie na Gogolin, w którym przejściowo opanowano dworzec kolejowy. 14 maja powstańcy odparli atak niemiecki. Rozkaz z 17 maja nakazał oddziałom wycofać się z miejscowości. 21 maja w rejonie Gogolina rozwinęło się wielkie potężne natarcie w kierunku Góra św. Anny. Próba powstańczego kontrnatarcia została powstrzymana 23 maja pod Dąbrówką[19].
W 1926 miejscowość otrzymała oświetlenie elektryczne, a w 1930 ukończono budowę Urzędu Miasta. W latach 1934–1935 zbudowano urządzenia wodociągowe[6].
Czasy polskie
Od 1 grudnia 1945 do 28 września 1954 siedziba gminy Gogolin I i Gogolin II. W 1948 otwarto w Gogolinie liceum ogólnokształcące[6].
Od 1950 Gogolin leży w granicach województwa opolskiego, przy czym były to trzy różne jednostki administracyjne funkcjonujące w latach 1950–1975, 1975–1998 oraz współczesne od 1999.
1 stycznia 1958 Gogolin otrzymał prawa osiedla[20], a 1 stycznia 1967 prawa miejskie[21].
Od 1987 Gogolin posiada własny herb[6].
Demografia
Według danych GUS z 31 grudnia 2019, Gogolin miał 6734 mieszkańców (19. miejsce w województwie opolskim i 500. w Polsce), powierzchnię 20,35 km² (11. miejsce w województwie opolskim i 289. miejsce w Polsce) i gęstość zaludnienia 327,3 os./km²[1].
Mieszkańcy Gogolina stanowią około 10,56% populacji powiatu krapkowickiego, co stanowi 0,68% populacji województwa opolskiego.
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 6734 | 100 | 3501 | 52 | 3233 | 48 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 327,3 | 170,3 | 157 |
Liczba mieszkańców miasta
- 1783 – 312[22]
- 1830 – 515[12]
- 1844 – 790[23]
- 1855 – 1362[24]
- 1861 – 1533[24]
- 1885 – 2789[25]
- 1900 – 3218[26]
- 1910 – 3280[27]
- 1933 – 4132[28]
- 1939 – 5073[28]
- 1980 – 6000[29]
- 1995 – 6635[1]
- 1996 – 6648[1]
- 1997 – 6702[1]
- 1998 – 6769[1]
- 1999 – 6443[1]
- 2000 – 6383[1]
- 2001 – 6311[1]
- 2002 – 6208[1]
- 2003 – 6120[1]
- 2004 – 6116[1]
- 2005 – 6045[1]
- 2006 – 6084[1]
- 2007 – 6089[1]
- 2008 – 6047[1]
- 2009 – 6127[1]
- 2010 – 6147[1]
- 2011 – 6509[1]
- 2012 – 6512[1]
- 2013 – 6538[1]
- 2014 – 6529[1]
- 2015 – 6564[1]
- 2016 – 6592[1]
- 2017 – 6640[1]
- 2018 – 6661[1]
- 2019 – 6734[1]
- 1830 – 515[12]
Piramida wieku mieszkańców Gogolina w 2014 roku
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[30]:
- cmentarz żydowski, ul. Wyzwolenia, z 1852 r. – XIX w.
- zbiorowa mogiła powstańców śląskich, na cmentarzu katolickim
inne zabytki:
- kościół ewangelicko-augsburski, z 1908–1909 r.
Transport
Transport drogowy
Przez Gogolin przebiega droga krajowa:
Sieć uzupełniają drogi wojewódzkie:
- 409 Dębina – Gogolin – Strzelce Opolskie
- 423 Opole – Gogolin – Zdzieszowice – Kędzierzyn-Koźle
- 424 Odrowąż – Gogolin
Transport kolejowy
W 1895 firma Lenz & Co, lokalne samorządy, właściciele papierni w Krapkowicach oraz majątków ziemskich zawiązali spółkę Kolej Prudnicko-Gogolińska z siedzibą w Prudniku, której celem stała się budowa drugorzędnej, normalnotorowej linii lokalnej z Prudnika do Gogolina, na stacjach końcowych stycznej z istniejącymi już w tym czasie liniami państwowymi. Pierwszy odcinek – z Prudnika do Białej Prudnickiej – oddano dla ruchu towarowego 22 października 1896, a już 4 grudnia 1896 oddano do użytku całą linię z Prudnika do Gogolina, zarówno dla ruchu towarowego, jak i osobowego. 28 listopada 2005 w związku z pogarszającym się stanem torów oraz kradzieżami szyn linia została całkowicie zamknięta i wykreślona z wykazu D29[17].
3 sierpnia 2016 roku zmodernizowana przed czasem linia kolejowa relacji Prudnik–Krapkowice (docelowo do Gogolina) została oddana do użytku. Tory miały być wykorzystywane do celów wojskowych (dojazd do Centralnej Składnicy Materiałów Wybuchowych pod Krapkowicami); planowano corocznie dwa przejazdy kontrolne. Poza tym z torowiska będą mogły korzystać prywatne firmy, takie jak Metsä Tissue, która prowadzi w Krapkowicach zakład papierniczy. Szybkość pociągów na tym odcinku będzie mogła wynosić 40 km/h[31]. Nie jest przewidywana reaktywacja ruchu pasażerskiego[32].
Gogolin | ||
Linia 136. Kędzierzyn-Koźle – Opole Groszowice | ||
Górażdże odległość: 4,254 km | Jasiona odległość: 5,631 km | |
Linia nr 306 Gogolin – Prudnik | ||
Krapkowice Otmęt odległość: 4,600 km |
Kultura
Gogolin jest znany m.in. z pieśni ludowej Poszła Karolinka do Gogolina, wykonywanej m.in. przez Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”. Do pieśni tej nawiązuje także herb miasta. W dniu 28 maja 1967 przed gmachem Gminnego Centrum Kultury dokonano uroczystego odsłonięcia pomnika Karolinki[33].
Media lokalne
Prasa
- Tygodnik Krapkowicki
Telewizja
- TV Krapkowice
Portale
Religia
Wspólnoty wyznaniowe
Kościół rzymskokatolicki
- parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa (ul. Strzelecka 30)
- kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa (ul. Strzelecka 30)
- parafia św. Anny i św. Joachima (ul. Krapkowicka 102)
- kościół św. Anny i św. Joachima (ul. Krapkowicka 102)
Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP
- kościół ewangelicko-augsburski (filia parafii w Opolu, ul. Kościelna 3)
Cmentarze
- Cmentarz parafialny (ul. Szpitalna)
- Cmentarz (ul. Kasztanowa 94)
- Cmentarz żydowski (ul. Wyzwolenia 10-18)
Współpraca międzynarodowa
Miasto | Kraj | Data podpisania umowy |
---|---|---|
Schongau | Niemcy | 1996 |
Jabłonków | Czechy | 1998 |
Łodygowice | Polska | 2003 |
Zwierzyniec | Polska | 2007 |
Mikołajów | Ukraina | 2013[36] |
Kysucké Nové Mesto | Słowacja | 2014 |
Ludzie związani z Gogolinem
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Gogolin w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-12-25] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 317 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-08-29] .
- ↑ a b c d e f g h Atrakcje turystyczne – Urząd Miejski w Gogolinie, gogolin.pl [dostęp 2020-08-29] (pol.).
- ↑ Kowal-Linka M. 2008. Formalizacja litostratygrafii formacji gogolińskiej (trias środkowy) na Śląsku Opolskim. Geologos 14 (2): 125–161.
- ↑ Robert Niedźwiedzki, Joachim Szulc, Marek Zarankiewicz, 2012: Przewodnik geologiczny. Kamienne skarby Ziemi Annogórskiej. Wyd.: Stowarzyszenie Kraina św. Anny, strony 80-81. ISBN 978-83-63036-04-1.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 26 lipca 2013, ISSN 1505-5507 .
- ↑ Klimat: Gogolin: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org, pl.climate-data.org [dostęp 2020-08-29] .
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 sierpnia 2022
- ↑ a b Knie 1830 ↓, s. 193.
- ↑ a b Długosz 2018 ↓, s. 7.
- ↑ Grünhagen 1866 ↓, s. 121.
- ↑ Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020, s. 864. ISBN 978-83-954314-5-6.
- ↑ Historia i teraźniejszość Ziemi Gogolińskiej, wodip.opole.pl .
- ↑ a b Historia linii Gogolin-Prudnik. bluefish.foxnet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-24)]..
- ↑ Gogolin – Kościół ewangelicki (1908). Atrakcje turystyczne Gogolina. Ciekawe miejsca Gogolina, www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2020-09-24] .
- ↑ a b Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982 .
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach: katowickim, opolskim i olsztyńskim., isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-08-29] .
- ↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1966 r. w sprawie utworzenia niektórych miast., isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-08-29] .
- ↑ Friedrich Albert Zimmermann , Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Tramp, 1784 [dostęp 2020-12-25] (niem.).
- ↑ Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., wyd. 2, Breslau: Graß, Barth und Comp., 1845, s. 166 (niem.).
- ↑ a b Felix Triest , Topographisches Handbuch von Oberschlesien: Zur Auftrage der Königlichen Regierung und nach amtlichen Quellen herausgegeben, W. G. Korn, 1865 [dostęp 2020-12-25] (niem.).
- ↑ Seite aus Meyers Konversationslexikon: Goet – Gogra, www.retrobibliothek.de [dostęp 2020-12-25] .
- ↑ Zeno, Lexikoneintrag zu »Gogolin«. Meyers Großes Konversations-Lexikon, Band 8. Leipzig ..., www.zeno.org [dostęp 2020-12-25] (niem.).
- ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de, www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-12-25] .
- ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Groß-Strehlitz, treemagic.org [dostęp 2020-12-25] .
- ↑ Demografia, sztetl.org.pl [dostęp 2020-12-25] .
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 47. [dostęp 2012-12-09].
- ↑ Maciej Dobrzański: Pociągi wracają na linię Prudnik-Krapkowice. prudnik24.pl, 2016-08-03. [dostęp 2020-08-29]. (pol.).
- ↑ Radosław Dimitrow: Linia kolejowa Krapkowice – Prudnik wyremontowana. Ale pociągi pasażerskie tędy nie pojadą. nto.pl, 2016-08-30. [dostęp 2020-08-29]. (pol.).
- ↑ Kalendarz Opolski na rok 1974, s. 15.
- ↑ Tygodnik Krapkowicki – Krapkowice, reklama, ogłoszenia, wiadomości, społeczność, wydarzenia, liga, www.tygodnik-krapkowicki.pl [dostęp 2020-09-24] .
- ↑ Nowiny Krapkowickie – Wydarzenia, Krapkowice, nowinykrapkowickie.pl [dostęp 2020-09-24] .
- ↑ Tygodnik Krapkowicki: List intencyjny. Krapkowice: 2013-06-04, s. 10.
Bibliografia
- Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Breslau: Josef Max & COMP., 1866.
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., wyd. 2, Breslau: Graß, Barth und Comp., 1845 (niem.).
- Jerzy Długosz: Kapliczki i krzyże przydrożne na terenie miasta i gminy Gogolin. Gogolin: Gminna Biblioteka Publiczna, 2018. ISBN 978-83-941385-3-0.
Linki zewnętrzne
- Historia Gogolina. gwo24.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)].
- Gogolin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 649 .
- Gogolin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 511 .
- Historia Żydów w Gogolinie na portalu Wirtualny Sztetl
- Gogolin, [w:] Archiwum wycinków prasowych [online], Instytut Śląski [dostęp 2021-03-03] .
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
head station, track to the left
head station, track to the left
Straight line aqross (according to naming convention, name + modifier)
station at track aqross
head station, track to the right
head station, track to the right
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Krapkowice County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 50.57 N
- S: 50.33 N
- W: 17.74 E
- E: 18.18 E
ex terminal station, track to the right
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0
Gogolin – miasto w woj. opolskim, w powiecie krapkowickim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Gogolin.
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Gogolina, 2014
Autor: Tymek1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 51.2778 N
- S: 49.942 N
- W: 16.8461 E
- E: 18.8073 E
Autor: user Equadus (inactive global account), Licencja: CC BY-SA 3.0
Wymowa terminu « GOGOLIN » w języku polskim. Głos męski.
Autor: Pnapora, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Karolinki i Karliczka w pobliżu dworca kolejowego przy ul. Strzeleckiej
(c) Clipo at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0
Kościół ewangelicki w Gogolinie
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0
Gogolin – miasto w woj. opolskim, w powiecie krapkowickim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Gogolin.