Ińsko

Ińsko

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
(c) StasiÓ Stachów, CC BY 3.0
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	stargardzki
Gmina	Ińsko
Prawa miejskie	ok. 1300
Burmistrz	Jacek Liwak
Powierzchnia	7,48 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	1980[1] 264,7 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 91
Kod pocztowy	73-140
Tablice rejestracyjne	ZST
Położenie na mapie gminy Ińsko Ińsko
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ińsko
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Ińsko
Położenie na mapie powiatu stargardzkiego Ińsko
53°26′09″N 15°33′01″E/53,435833 15,550278
TERC (TERYT)	3214054
SIMC	0979099
Urząd miejski ul. Bohaterów Warszawy 38 73-140 Ińsko
Strona internetowa

Ińsko (niem. Nörenberg^[2]) – miasto w Polsce położone w województwie zachodniopomorskim, w powiecie stargardzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ińsko, nad jeziorem Ińsko.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 2026 mieszkańców^[3].

Ośrodek turystyczny w centrum Pojezierza Ińskiego.

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 7,48 km²^[4]. Miasto leży na historycznym Pomorzu Zachodnim.

W latach 1954–1972 miasto było siedzibą władz gromady Ińsko, mono że do niej nie należało. W latach 1946–1998 miasto administracyjnie należało do województwa szczecińskiego.

Historia

Rynek główny z kościołem

Przedwojenne zdjęcie z lotu ptaka

W 1248 roku została wzmiankowana osada przy jeziorze Ińsko^[5]. W 1300 roku Ińsko zostało wymienione jako miasto, jednak dokładna data lokacji jest nieznana^[5]. Niemiecką nazwę miasta Nörenberg łączy się z pochodzeniem osadników niemieckich z okolic frankońskiej Norymbergi. W latach 1335 i 1338 mieszkańcy zostali zwolnieni na kilka lat z płacenia podatku, co umożliwiło dokończenie procesu budowy miasta, łącznie ze wzniesieniem obwarowań. W 1334 w mieście osadzony został zakon dominikanów^[6], funkcjonujący tu do czasów reformacji. W tym czasie zbudowana została również fara miejska usytuowana we wschodniej części Rynku.

Neogotycki kościół

W 1350 margrabia Ludwik z dynastii Wittelsbachów, przekazał miasto w lenno Henningowi von Wedlowi. W cztery lata później Wedlowie wykupili miasto na własność osiedlając się zapewne w siedzibie wójtów, która miała istnieć w obrębie murów obronnych. Siedziba ta, jak również miasto, zostały częściowo zniszczone w 1370 przez księcia pomorskiego Kazimierza III. Dwa lata później Wedlowie otrzymali pozwolenie na budowę zamku, który został usytuowany po południowo-wschodniej stronie miasta, za murami obronnymi. Na początku XV wieku miasto było jeszcze dwukrotnie oblegane i częściowo niszczone przez rycerstwo polskie pod dowództwem Jana Czarnkowskiego i Arnolda Brzyckiego. W XV w. po zachodniej stronie miasta zbudowany został szpital z kaplicą św. Jerzego. Od 1454 miasto należało (ponownie) do Brandenburgii. W 1657 Ińsko zniszczone zostało przez walczące ze Szwedami wojska Stefana Czarnieckiego, również później jego mieszkańcy znacznie ucierpieli w wyniku toczonych na terenie Pomorza wojen: siedmioletniej i północnej. Zniszczone zostały wówczas obwarowania miejskie, zamek i kaplica św. Jerzego.

W 1719 w Ińsku mieszkało zaledwie 298 mieszkańców. W 1775 Ińsko kupiła rodzina von Goltz i von Bornstedt. Rozpoczęła się powolna odbudowa miasta, którego większy rozwój nastąpił dopiero w 2. połowie XIX wieku. W 1801 miasto liczyło 920 mieszkańców, a w 1867 mieszkało tu już 2703 osoby. W 1858 rozebrano stary ratusz, zapewne średniowieczną farę miejską, a nowy neogotycki kościół zbudowano w 1860 r. wtedy również zaprzestano pochówków na cmentarzu przykościelnym i założono nowy cmentarz przy drodze do Storkowa. W 1870 zmodernizowano ulice i drogę do Chociwla. W latach 60. XIX w. gmina żydowska zbudowała w mieście synagogę. Cmentarz gminy założony na początku XIX w. usytuowany był po wschodniej stronie miasta. W ostatniej ćwierci XIX w. rozwinęła się zabudowa po wsch. stronie miasta, a po stronie płn. nad brzegiem jeziora, założono kąpielisko. W 1896 powstał dworzec kolei wąskotorowej, a na początku XX w. powstało kilka zakładów przemysłowych: mleczarnia, fabryka obuwia, fabryka maszyn Schroedera. W 1939 Ińsko liczyło 3012 mieszkańców. W czasach Polski Ludowej rozwinął się przemysł budowlany, drzewny oraz działało gospodarstwo rybne^[7]. W 1966 w Ińsku mieszkało 1700 osób.

Architektura i urbanistyka

Relikty murów obronnych w Ińsku, na zdjęciu baszta łupinowa od strony miejskiej

Na początku XX wieku również wymieniona została prawie w całości zabudowa mieszkalna z ryglowej na murowaną, a w okresie międzywojennym zabudowę rozszerzono w kierunku zachodnim i wschodnim.

W rozplanowanej symetrycznie centralnej części miasta, podzielonej szachownicowym układem ulic z obszernym rynkiem w centrum, znajdował się kościół, ratusz, szkoła, poczta, 3 hotele i zabudowa mieszczańska w formie kamienic i wolnostojących domów. Przebieg dawnych obwarowań akcentował niewielki fragment murów zachowany po stronie południowej. Poza obrębem średniowiecznego centrum znajdowały się: zespół folwarku zamkowego, kaplica baptystów, dworzec kolejowy, cmentarze, budynki przemysłowe, w tym wiatrak stojący nieopodal cmentarza, remiza strażacka, budynek sądu.

W 1945 zabudowa wewnątrz kwartałów średniowiecznego miasta, wielokrotnie wymieniana w czasach nowożytnych, została niemal w całości zniszczona podczas działań wojennych. Zachował się przebieg ulic, fragment murów obronnych, zabudowa przedmieść i cmentarz ewangelicki. Z założonego ok. 1300 miasta, pozostał jedynie plan centralnej części, charakteryzujący się regularnym, szachownicowym układem prostokątnych kwartałów rozlokowanych wokół Rynku, a wyznaczonych przebiegiem kilku ulic, w tym głównej ul. Bohaterów Warszawy, stanowiącej przedłużenie starego traktu komunikacyjnego łączącego Ińsko z Chociwlem, Węgorzynem i Reczem. Ze średniowiecznej zabudowy miasta pozostał jedynie niewielki fragment kamiennych murów obronnych, usytuowany po południowo-zachodniej stronie Ińska, w pobliżu ul. Ogrodowej. Kilka domów zachowanych w kwartałach obrzeżnych pochodzi z przełomu XIX i XX w.

Pomnik raka

Istniejąca poza obrębem Starego Miasta zabudowa, rozciągająca się po zachodniej, północno-wschodniej i południowo-wschodniej stronie miasta, pochodzi głównie z przełomu XIX i XX w. oraz z okresu międzywojennego. Występują tu przede wszystkim domy parterowe i piętrowe, murowane z cegły, otynkowane, przykryte dachami dwuspadowymi, usytuowane w zwartej zabudowie pierzejowej, jak również wolno stojące. Fasady kilkunastu domów posiadają historyzujący wystrój architektoniczny w formie gzymsów i opasek okiennych.

Teren Starego Miasta w Ińsku z XIII wieku jest objęty ochroną prawną (wpis do rejestru zabytków^[8]). Zabytkami rejestrowanymi w mieście są relikty murów obronnych z 2. połowy XIV wieku przy ul. Ogrodowej^[9], oraz dworzec kolei wąskotorowej z przełomu XIX/XX w., będący częścią Stargardzkiej Kolei Wąskotorowej.

Demografia

• Struktura demograficzna mieszkańców miasta Ińska według danych z 31 grudnia 2007^[10]:

• Piramida wieku mieszkańców Ińska w 2014 roku^[1].

Gospodarka

(c) paciana, CC BY 3.0

Jezioro Ińsko

W Ińsku mieści się urząd pocztowy, agencja bankowa oraz punkt kasowy banku spółdzielczego. Inne przedsiębiorstwa to: tartak, fabryka węgla drzewnego, fabryka etanolu, rybołówstwo.

W miejscowości działał Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych Ińsko^[11], wcześniej jako samodzielne Państwowe Gospodarstwo Rolne Ińsko^[12]. W 1990 r. mienie Kombinatu PGR w Ińsku nie podległo komunalizacji, a zarząd nad nim przyjął wojewoda^[13].

Administracja

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Ińska wybierają do swojej rady miejskiej 9 radnych (9 z 15). Pozostałych 6 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Ińsko. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest Urząd Gminy i Miasta Ińsko przy ul. Bohaterów Warszawy.

Burmistrzowie Ińska:

• Jan Masznicz
• Stanisław Zimnicki (1994–1998)
• Teresa Działoszewska (1998–2006)
• Andrzej Racinowski (2006-2014)
• Jacek Liwak (od 2014)

Mieszkańcy Ińska wybierają parlamentarzystów z okręgów wyborczych z siedzibą komisji w Szczecinie, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Kultura

Poczynając od 1973 r. w Ińsku odbywa się coroczny przegląd filmów – „Ińskie Lato Filmowe”^[14].

Od 2018 roku na dawnym dworcu kolei wąskotorowej funkcjonuje Ińska Izba Pamięci^[15].

Sport

Miejscowym klubem jest LZS „Ina” Ińsko która występuje w klasie Okręgowej. Barwy miejscowego klubu to zielono-żółte.

Zobacz też

• Ińsko (stacja kolejowa)
• Cmentarz żydowski w Ińsku

Przypisy

Bibliografia

• 10.3. Charakterystyka układu przestrzennego miasta Ińsko i jego wartości kulturowych. W: Jeleniogórskie Biuro Planowania i Projektowania: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Ińsko. Urząd Gminy i Miasta Ińsko, 2002. — Tekst historyczny zaczerpnięty ze Studium gminy, będącym załącznikiem do uchwały nr III/18/2002 Rady Miejskiej w Ińsku z dnia 30 grudnia 2002 roku, która na podstawie art. 4 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1062) nie jest przedmiotem prawa autorskiego.

Linki zewnętrzne

• Historia Żydów w Ińsku na portalu Wirtualny Sztetl
• Legenda o Ińskim Raku, zdjęcia
• Noerenberg (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 172 .