Park Sawejki

Park „Sawejki”

nr rej. 112Г000482, decyzja nr 578 z 14.05.2007
Ruina dworu Nowickich, stan w 2010 roku
Państwo	Białoruś
Miejscowość	Sawejki
Powierzchnia	11 ha
Data założenia	XVIII/XIX wiek
Położenie na mapie obwodu brzeskiego Park „Sawejki”
Położenie na mapie Białorusi (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Park „Sawejki”
52°55′01,3″N 26°24′41,2″E/52,917028 26,411444

Jedna z oficyn nad stawem, 2010

Murowana oficyna i rzeźba w parku, 2011

Park „Sawejki” (biał. Парк ”Савейкі“, ros. Парк „Совейки”) – zabytkowy park z ruiną dworu w Sawejkach na Białorusi, w rejonie lachowickim obwodu brzeskiego.

Historia własności i funkcji, przynależność administracyjna

Nieznana jest data wzniesienia dworu, zwanego pałacem. Jego barokowo-klasycystyczny styl może wskazywać na to, że powstał jeszcze w XVIII lub na początku XIX wieku, kiedy był własnością Benningsenów. Wiele elementów architektury oraz kompozycji parkowej wskazuje na koniec XVIII wieku jako datę powstania siedziby Benningsenów. Mniej prawdopodobna^[1] jest data 1850 jako data powstania rezydencji^[2]. Na początku XIX wieku dobra Sawejki nabył hrabia Stanisław Hutten-Czapski (1779–1844). Jego syn Edward (1819–1888) wspominał, że jego rodzice mieszkali w nowym, dwupiętrowym domu, pałacem zwanym^[3].

Stanisław Czapski zmuszony był odsprzedać Sawejki najprawdopodobniej Leoncjuszowi Benningstenowi (1745–1826), generał-gubernatorowi Litwy w latach 1801–1806, od którego majątek ten kupił Krzysztof Niezabytowski. Jego córka Waleria wniosła Sawejki w posagu do rodziny Rdułtowskich, wyszedłszy w 1840 roku za Konstantego Rdułtowskiego (1804–1869), marszałka słuckiego. Administratorem majątku był wtedy Hektor Nowicki, który w 1860 roku kupił go od dotychczasowych właścicieli. Wraz z folwarkiem Zapole majątek ten liczył wtedy ponad 383 włóki^[1][4]. Od co najmniej 1901 roku do co najmniej 1913 roku właścicielem majątku był Teofil Nowicki^[3][5], później, ostatnim – Andrzej Nowicki^[1].

Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Sawejki wcześniej należące do województwa nowogródzkiego Rzeczypospolitej (a między II i III rozbiorem – do namiestnictwa mińskiego), znalazły się na terenie powiatu słuckiego (ujezdu) kolejno guberni: słonimskiej, litewskiej, grodzieńskiej i mińskiej Imperium Rosyjskiego. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Sawejki wróciły Polski, znalazły się w gminie Niedźwiedzice w powiecie baranowickim województwa nowogródzkiego, od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi^[6][4], w sielsowiecie Honczary.

Dwór był zniszczony w czasie II wojny światowej, odbudowano go w latach 50. XX wieku^[1] na potrzeby sanatorium^[2], które funkcjonowało tu do 1963 roku, do 2003 roku działały tu szpital i ambulatorium, od tej pory budynek niszczał^[7]. Niektóre elementy parku odnowiono w 1999 roku^[8]. W 2011 roku rezydencję wraz z parkiem wystawiono na sprzedaż z ceną wywoławczą 3,6 miliarda rubli białoruskich. Ostatecznie 12 lutego 2013 roku firma „Łada Garant” (ros. Лада Гарант) kupiła nieruchomość za 1,8 miliarda rubli białoruskich (równowartość około 200 tysięcy USD^[9]). Nowy właściciel zapowiedział remont nieruchomości na potrzeby kompleksu hotelowego^[10].

Dwór i park

Dwór wzniesiono na wysokich suterenach, na planie prostokąta. Jest to jedenastoosiowy, parterowy, a w trójosiowej części środkowej piętrowy, budynek, którego część centralna zwieńczona jest z obu stron półkoliście zamkniętymi frontonami, o cechach barokowych. Przed tą częścią, od strony zajazdu, stoi głęboki portyk z czterema parami kolumn podtrzymujących obszerny taras-balkon. Portyk służył jako podjazd dla zaprzęgów. Po stronie ogrodowej odpowiednikiem tego portyku jest otwarty taras, ogrodzony, podobnie jak od frontu, balustradą tralkową ze schodkami do ogrodu po obu stronach. W XIX wieku lewą elewację domu przedłużono o dodatkowe trójosiowe skrzydło.

Dom jest przykryty niskim dwuspadowym dachem ze ściankami szczytowymi.

Jedenastohektarowy park otacza dom ze wszystkich stron. Obejmuje trzy sadzawki: jedną dużą i dwie mniejsze. Przed domem rozciągał się obszerny gazon (obecnie nie istnieje^[10]). W parku rosło 27 gatunków drzew i krzewów, w tym jesiony, wierzba biała, wierzba złocista, kasztan koński, orzech szary i modrzew europejski^[11][12]. Obecnie park jest zdziczały.

W parku stoi gorzelnia z 1901 roku, dwie piętrowe, murowane oficyny (w tym jedna otynkowana), zabudowania gopodarcze i liczne mostki nad parkowymi kanałkami^[11][12].

Całość jest historyczno kulturalnym zabytkiem Białorusi o numerze ewidencyjnym 112Г000482^[13].

Majątek w Sawejkach jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego^[3].

Przypisy