Giulio Andreotti

Giulio Andreotti
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

14 stycznia 1919
Rzym

Data i miejsce śmierci

6 maja 2013
Rzym

Premier Włoch
Okres

od 22 lipca 1989
do 28 czerwca 1992

Przynależność polityczna

Chrześcijańska Demokracja

Poprzednik

Ciriaco De Mita

Następca

Giuliano Amato

Premier Włoch
Okres

od 29 lipca 1976
do 4 sierpnia 1979

Przynależność polityczna

Chrześcijańska Demokracja

Poprzednik

Aldo Moro

Następca

Francesco Cossiga

Premier Włoch
Okres

od 17 lutego 1972
do 7 lipca 1973

Przynależność polityczna

Chrześcijańska Demokracja

Poprzednik

Emilio Colombo

Następca

Mariano Rumor

podpis
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Izabeli Katolickiej (Hiszpania) Krzyż Wielki Orderu Sokoła (Islandia) Krzyż Wielki Orderu Chrystusa Krzyż Wielki Orderu św. Jakuba od Miecza (Portugalia) Kawaler Orderu Grobu Świętego Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji w Posłuszeństwie Krzyż Wielki Orderu Infanta Henryka (Portugalia) Wielka Wstęga Świętego Konstantyńskiego Orderu Wojskowego Świętego Jerzego Złoty Order Olimpijski

Giulio Andreotti (ur. 14 stycznia 1919 w Rzymie[1], zm. 6 maja 2013 tamże[2]) – włoski polityk i publicysta. Działacz i jeden z długoletnich liderów Chrześcijańskiej Demokracji (DC). Od 1945 do 2013 parlamentarzysta, w tym od 1991 senator dożywotni. Trzykrotny premier stojący na czele siedmiu gabinetów, wielokrotny minister w różnych resortach. Od końca lat 40. do początku lat 90. należał do najważniejszych włoskich polityków[3]. Określany mianem najbardziej kontrowersyjnego[4] i najpotężniejszego[5] włoskiego polityka tego okresu.

Życiorys

Spotkanie grupy G7 w 1978. Od lewej: Giulio Andreotti, Takeo Fukuda, Jimmy Carter, Helmut Schmidt i Valéry Giscard d’Estaing

Urodził się w rodzinie nauczyciela[6]. Gdy miał 2 lata, zmarł jego ojciec. Rodzina utrzymywała się z otrzymywanej przez matkę renty[4]. Ukończył szkołę średnią Liceo „Torquato Tasso”[5], a następnie studia prawnicze na Uniwersytecie La Sapienza w Rzymie[6]. Dołączył do młodzieżowej katolickiej organizacji FUCI, której funkcjonowania nie zakazał reżim faszystowski. Był redaktorem jej czasopisma „Azione Fucina”, a od 1942 do 1945 przewodniczył tej organizacji[5][7]. Publikował też w podziemnym katolickim periodyku „Il Popolo”. W trakcie jednej z wizyt w bibliotece, gdy poszukiwał materiałów dotyczących papieskiej floty, poznał Alcide De Gasperiego, zatrudnionego tam działacza chadeckiego prześladowanego przez faszystów. Stał się jego bliskim współpracownikiem, w 1942 jako jego sekretarz wziął udział w powołaniu Chrześcijańskiej Demokracji[5][7][8]. Do ugrupowania tego należał przez cały okres jego funkcjonowania.

W 1945 został członkiem Consulta Nazionale, prowizorycznego parlamentu pochodzącego z mianowania. W 1946 został wybrany do konstytuanty. W 1948 uzyskał mandat posła do Izby Deputowanych. Z powodzeniem ubiegał się o reelekcję do niższej izby włoskiego parlamentu w kolejnych wyborach w 1953, 1958, 1963, 1968, 1972, 1976, 1979, 1983 i 1987, zasiadając w niej do 1991 jako deputowany I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX i X kadencji[1].

W maju 1947 otrzymał pierwsze stanowisko rządowe. Alcide De Gasperi powierzył mu funkcję podsekretarza stanu przy prezydium rządu (sekretarza gabinetu), którą pełnił di stycznia 1954[1]. W okresie tym zajął m.in. reorganizacją włoskiego przemysłu filmowego[6]. Od połowy lat 50. do połowy lat 70. wchodził w skład większości kolejnych gabinetów jako minister. Wyrobił sobie opinię sprawnego uczestnika zakulisowych gier na włoskiej scenie politycznej[5][6]. Kierował resortami spraw wewnętrznych (1954), finansów (1955–1958), skarbu (1958–1959), obrony (1959–1966, 1974), przemysłu (1966–1968) i budżetu (1974–1976)[1]. Był w międzyczasie przewodniczącym komitetu organizacyjnego Letnich Igrzysk Olimpijskich w 1960 w Rzymie[9].

Na czele rządu po raz pierwszy stał od lutego 1972 do lipca 1973, gdy kierował dwoma gabinetami – I monopartyjnym, a II (od czerwca 1973) tworzonym przez koalicję DC, socjaldemokratów (PSDI) i liberałów (PLI)[8]. W 1972 jako pierwszy premier od ponad dekady złożył oficjalną wizytę w Związku Radzieckim[7]. Powrócił na urząd premiera w lipcu 1976, sprawując go do sierpnia 1979[1]. Jego III gabinet funkcjonował wówczas do marca 1978, opierał się na Chrześcijańskiej Demokracji[8]. Zastąpił go IV rząd, który również pozostawał monopartyjny, jednakże w ramach wynegocjowanego tzw. historycznego kompromisu posiadał w parlamencie poparcie komunistów (PCI)[4][8]. V gabinet działał od marca do sierpnia 1979, poza chadekami wchodzili w jego skład przedstawiciele PSDI i republikanów (PRI)[8]. W międzyczasie w marcu 1978 doszło do porwania byłego premiera Alda Moro, do czego przyznała się lewicowa terrorystyczna organizacja Czerwone Brygady. Giulio Andreotti wykluczył prowadzenie jakichkolwiek negocjacji. W maju 1978 ciało zamordowanego Alda Moro odnaleziono w porzuconym samochodzie w Rzymie[2][10].

W latach 1979–1983 polityk pozostawał poza rządem, w chadecji przeważył wówczas nurt odrzucający porozumienie z komunistami i dążący do współpracy z socjalistami (PSI). Gdy jednak lider Włoskiej Partii Socjalistycznej Bettino Craxi objął w sierpniu 1983 stanowisko premiera, Giulio Andreotti dołączył do jego gabinetu jako minister spraw zagranicznych[4]. Funkcję tę pełnił do lipca 1989 w pięciu kolejnych rządach[1]. W międzyczasie brał udział w rozwiązaniu kryzysu związanego z uprowadzeniem przez palestyńskich terrorystów statku pasażerskiego MS „Achille Lauro”[11]. W lipcu 1989 po raz trzeci został premierem w ramach koalicji DC, PSI, PSDI, PLI i PRI tworzącej jego VI rząd. W kwietniu 1991 utworzył swój VII i ostatni gabinet, w którym z dotychczasowych ugrupowań nie znaleźli się przedstawiciele republikanów[8].

Załamanie się jego kariery politycznej na początku lat 90. wiązało się z ujawnieniem szeregu afer korupcyjnych (tzw. Tangentopoli)[12]. Skutkowało to upadkiem większości ugrupowań na włoskiej scenie politycznej. W czerwcu 1992 Giulio Andreotti zakończył pełnienie funkcji premiera[1], na czele nowego rządu stanął wówczas Giuliano Amato. Rok wcześniej prezydent Francesco Cossiga za zasługi społeczne i literackie nadał mu godność dożywotniego senatora[13]. Polityk przeszedł wówczas z Izby Deputowanych do Senatu. W wyższej izbie włoskiego parlamentu zasiadał do czasu swojej śmierci w 2013 w okresie X, XI, XII, XIII, XIV, XV, XVI i XVII kadencji[14]. Mimo toczących się postępowań karnych brał aktywny udział w życiu politycznym. Po rozwiązaniu w połowie lat 90. Chrześcijańskiej Demokracji dołączył do powstałej na jej bazie Włoskiej Partii Ludowej[8]. W 2001 zaangażował się w organizację nowego ugrupowania pod nazwą Europejska Demokracja[15], która zakończyła działalność po nieudanych wyborach parlamentarnych. W 2006 był kandydatem centroprawicy Silvia Berlusconiego na przewodniczącego Senatu, w głosowaniu pokonał go wówczas wspierany przez centrolewicę jego były minister Franco Marini[16].

Postępowania karne

W okresie jego kariery politycznej śledczy ponad 25 razy występowali bezskutecznie o uchylenie jego immunitetu[4]. Wątpliwości wzbudzały jego relacje z sycylijską mafią. Polityk w szczególności zaprzeczał, że zabity w 1992 chadecki działacz Salvatore Lima był jego łącznikiem z tym środowiskiem[6]. W pierwszej połowie lat 90. wszczęto wobec niego postępowania karne, stawiając mu ponad 20 zarzutów. Były premier nie został skazany za żaden z nich[3]. Proces dotyczący zarzutów o kontakty z mafią zakończył się ostatecznie w 2004. Stwierdzono, że nie można mu udowodnić współpracy po 1980, a wcześniejsze działania uległy przedawnieniu[6][7].

Był również oskarżony o zlecenie zabójstwa dziennikarza Mina Pecorellego[4], który został zamordowany w 1979. W 1999 polityk został uniewinniony, jednak na skutek apelacji w 2002 uznano go za winnego i skazano na karę 24 lat pozbawienia wolności. Giulio Andreotti odwołał się od tego orzeczenia do Sądu Kasacyjnego, który w 2003 prawomocnie uniewinnił go od popełnienia tego czynu[4][7].

Życie prywatne

Od 1945 do czasu swojej śmierci był mężem Livii Danese. Miał dwóch synów (Lamberta i Stefana) oraz dwie córki (Marilenę i Serenę)[17]. Wyróżniony doktoratami honoris causa m.in. przez Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (1984)[18], Uniwersytet Warszawski (1989)[19], Uniwersytet Nowojorski (1990)[20] i Uniwersytet Jagielloński (1992)[21].

Zajmował się również działalnością publicystyczną. Był autorem licznych publikacji, m.in. Ore 13: il ministro deve morire (1976), A ogni morte di Papa. I papi che ho conosciuto (1980), Diari 1976–1979. Gli anni della solidarietà, Visti da vicino (3 tomy, 1982–1985), Onorevole, stia zitto (1987), Sotto il segno di Pio IX (2000)[8]. Na język polski przetłumaczono jego książkę Un gesuita in Cina, 1552–1610. Matteo Ricci dall’Italia a Pechino[22].

Został bohaterem filmu fabularnego Boski z 2008 w reżyserii Paola Sorrentino, w którym w postać Giulia Andreottiego wcielił się Toni Servillo[23]. Był określany różnymi przydomkami – Bettino Craxi nadał mu miano „Belzebù[24]. Charakteryzowało go w wypowiedziach publicznych sardoniczne poczucie humoru[7].

Stanowiska rządowe

Giulio Andreotti i Aldo Moro
Stanowisko[1]Okres urzędowaniaPremier (rząd)
Podsekretarz stanu przy prezydium rządumaj 1947 – maj 1948Alcide De Gasperi (IV)
Podsekretarz stanu przy prezydium rządumaj 1948 – styczeń 1950Alcide De Gasperi (V)
Podsekretarz stanu przy prezydium rządustyczeń 1950 – lipiec 1951Alcide De Gasperi (VI)
Podsekretarz stanu przy prezydium rządulipiec 1951 – lipiec 1953Alcide De Gasperi (VII)
Podsekretarz stanu przy prezydium rządulipiec 1953 – sierpień 1953Alcide De Gasperi (VIII)
Podsekretarz stanu przy prezydium rządusierpień 1953 – styczeń 1954Giuseppe Pella
Minister spraw wewnętrznychstyczeń 1954 – luty 1954Amintore Fanfani (I)
Minister finansówlipiec 1955 – maj 1957Antonio Segni (I)
Minister finansówmaj 1957 – lipiec 1958Adone Zoli
Minister skarbulipiec 1958 – luty 1959Amintore Fanfani (II)
Minister obronyluty 1959 – marzec 1960Antonio Segni (II)
Minister obronymarzec 1960 – lipiec 1960Fernando Tambroni
Minister obronylipiec 1960 – luty 1962Amintore Fanfani (III)
Minister obronyluty 1962 – czerwiec 1963Amintore Fanfani (IV)
Minister obronyczerwiec 1963 – grudzień 1963Giovanni Leone (I)
Minister obronygrudzień 1963 – lipiec 1964Aldo Moro (I)
Minister obronylipiec 1964 – luty 1966Aldo Moro (II)
Minister przemysłu, handlu i rzemiosłaluty 1966 – czerwiec 1968Aldo Moro (III)
Minister przemysłu, handlu i rzemiosłaczerwiec 1968 – grudzień 1968Giovanni Leone (II)
Premier
Minister zasobów państwowych (p.o.)
luty 1972 – czerwiec 1972
maj 1972 – czerwiec 1972
Giulio Andreotti (I)
Premierczerwiec 1972 – lipiec 1973Giulio Andreotti (II)
Minister obronymarzec 1974 – listopad 1974Mariano Rumor (V)
Minister budżetu i planowania gospodarczegolistopad 1974 – luty 1976Aldo Moro (IV)
Minister budżetu i planowania gospodarczegoluty 1976 – lipiec 1976Aldo Moro (IV)
Premierlipiec 1976 – marzec 1978Giulio Andreotti (III)
Premier
Minister spraw wewnętrznych (p.o.)
marzec 1978 – marzec 1979
maj 1978 – czerwiec 1978
Giulio Andreotti (IV)
Premier
Minister kultury (p.o.)
Minister budżetu i planowania gospodarczego (p.o.)
marzec 1979 – sierpień 1979
lipiec 1979 – sierpień 1979
lipiec 1979 – sierpień 1979
Giulio Andreotti (V)
Minister spraw zagranicznychsierpień 1983 – sierpień 1986Bettino Craxi (I)
Minister spraw zagranicznychsierpień 1986 – kwiecień 1987Bettino Craxi (II)
Minister spraw zagranicznychkwiecień 1987 – lipiec 1987Amintore Fanfani (VI)
Minister spraw zagranicznychlipiec 1987 – kwiecień 1988Giovanni Goria
Minister spraw zagranicznychkwiecień 1988 – lipiec 1989Ciriaco De Mita
Premier
Minister zasobów państwowych (p.o.)
lipiec 1989 – kwiecień 1991
grudzień 1990 – kwiecień 1991
Giulio Andreotti (VI)
Premier
Minister zasobów państwowych (p.o.)
Minister kultury (p.o.)
kwiecień 1991 – czerwiec 1992
kwiecień 1991 – czerwiec 1992
kwiecień 1991 – czerwiec 1992
Giulio Andreotti (VII)

Przypisy

  1. a b c d e f g h Giulio Andreotti. camera.it. [dostęp 2017-09-05]. (wł.).
  2. a b Emily Langer: Giulio Andreotti, seven-time Italian prime minister, dies at 94. washingtonpost.com, 6 maja 2013. [dostęp 2013-10-05]. (ang.).
  3. a b Lech Kurpiewski: Boski potwór. Kim był Giulio Andreotti (sylwetka). newsweek.pl, 6 maja 2013. [dostęp 2017-09-05].
  4. a b c d e f g Donald Sassoon: Giulio Andreotti: tenacious Italian prime minister. guardian.co.uk, 6 maja 2013. [dostęp 2013-05-06]. (ang.).
  5. a b c d e Damazy Górski, Igor Kościelniak, Piotr Kowalczuk: Włoski arcymistrz zakulisowych gier. rp.pl, 14 stycznia 2009. [dostęp 2017-09-05].
  6. a b c d e f Tom Kington: Giulio Andreotti dies at 94; seven-time Italian prime minister. latimes.com, 7 maja 2013. [dostęp 2013-10-05]. (ang.).
  7. a b c d e f Giulio Andreotti. telegraph.co.uk, 6 maja 2013. [dostęp 2013-05-06]. (ang.).
  8. a b c d e f g h Giulio Andreotti. treccani.it. [dostęp 2017-09-05]. (wł.).
  9. David Willey: Giulio Andreotti: Pre-Berlusconi titan. bbc.com, 6 maja 2013. [dostęp 2017-09-05]. (ang.).
  10. John Tagliabue: Giulio Andreotti, Premier of Italy 7 Times, Dies at 94. nytimes.com, 6 maja 2013. [dostęp 2013-05-06]. (ang.).
  11. Giovanni Graziani: Achille Lauro: 30 anni fa la nave in mano a terroristi. ansa.it, 6 października 2015. [dostęp 2017-09-05]. (wł.).
  12. Matteo Tonelli: Giulio Andreotti e 60 anni di storia italiana: statista, grande vecchio, Belzebù. la Repubblica.it, 6 maja 2013. [dostęp 2013-05-06]. (wł.).
  13. Francesco Cossiga (le nomine). quirinale.it. [dostęp 2017-09-05]. (wł.).
  14. Giulio Andreotti na stronie Senatu XVII kadencji. [dostęp 2017-09-05]. (wł.).
  15. Maria Latella: Andreotti e Zecchino vicini al grande strappo. corriere.it, 2 lutego 2001. [dostęp 2017-09-05]. (wł.).
  16. Senato, Franco Marini eletto presidente. la Repubblica.it, 29 kwietnia 2006. [dostęp 2017-09-05]. (wł.).
  17. Morta a Roma la vedova di Andreotti. lastampa.it, 29 lipca 2015. [dostęp 2017-09-05]. (wł.).
  18. Doktorzy honoris causa. umk.pl. [dostęp 2017-09-05].
  19. Doktoraty honoris causa w latach 1974–1993. uw.edu.pl. [dostęp 2018-11-30].
  20. Susan Heller Anderson: Chronicle. nytimes.com, 9 marca 1990. [dostęp 2017-09-05]. (ang.).
  21. Doktorzy honoris causa. uj.edu.pl. [dostęp 2017-09-05].
  22. Giulio Andreotti: Jezuita w Chinach: Matteo Ricci z Italii do Pekinu. Eugeniusz Kabatc (tłum.). Kraków: Wydawnictwo WAM, 2004. ISBN 83-7318-128-8.
  23. Konrad J. Zarębski. Kino włoskie: Kamery na polityków!. „Kino”. nr 9, s. 26–27, 2009. [dostęp 2017-09-05]. 
  24. Giampaolo Pansa: C’ ERAVAMO TANTO ODIATI. la Repubblica.it, 24 października 1984. [dostęp 2017-09-05]. (wł.).

Media użyte na tej stronie

ESP Isabella Catholic Order GC.svg
Autor: Heralder (Crown by Miguillen), Licencja: CC BY-SA 3.0
Ribbon bar of the Order of Isabella the Catholic, Grand Cross
ISL Icelandic Order of the Falcon - Grand Cross BAR.png
Baretka Krzyża Wielkiego Orderu Sokoła Islandzkiego
PRT Order of Saint James of the Sword - Grand Cross BAR.svg
Autor: KarlHeintz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka Krzyża Wielkiego Orderu Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)
PRT Order of Prince Henry - Grand Cross BAR.svg
Autor: KarlHeintz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka Krzyża Wielkiego Orderu Infanta Henryka (Portugalia)
Gold.Olimpicorder1.png
Gold chain of Olimpic order
Council of the EU and European Council.svg
This is a logo for European Council and the Council of the European Union. The logo is inspired by the lantern-shaped structure at the heart of the Europa building, the headquarters of both institutions.
Giulio Andreotti.jpg
Giulio Andreotti
Justicia - Konstantinischer St. Georgs-Orden.png
Autor: Wissenschaftler-Uni, Licencja: CC BY-SA 4.0
Justicia - Konstantinischer St. Georgs-Orden
Amintore Fanfani 1983-04-14.jpg
Autor: Rob Croes for Anefo, Licencja: CC BY-SA 3.0 nl
Amintore Fanfani
  • 14 april 1983
Moro Andreotti.jpg
Aldo Moro e Giulio Andreotti
OESSG Cavaliere BAR.jpg
Autor: Delehaye, Licencja: CC BY-SA 3.0
OESSG Ordine Equestre del Santo Sepolcro di Gerusalemme - Nastrino di Cavaliere
G7 leaders 1978.jpg
Giulio Andreotti (Italy), Takeo Fukuda (福田 赳夫) (Japan), Jimmy Carter (USA), Helmut Schmidt (West Germany) and Valéry Giscard d'Estaing (France) at the G7 Economic Summit in Bonn, Germany, 16 July 1978. Absent from the picture: James Callaghan (United Kingdom), Pierre Elliott Trudeau (Canada).
SMOM-gs.svg
Autor: Arturolorioli, Licencja: CC BY-SA 3.0
Order of Malta ribbon (Knight Grand Cross in Obedience)
Bettino Craxi 2.jpg
Bettino Craxi during 1980s.
Giovanni Goria.jpg
Giovanni Goria
Fernando Tambroni 2.jpg
Fernando Tambroni
Adone Zoli.jpg
(c) senato.it, CC BY 3.0 it
Fotografia del Senatore e Presidente del Consiglio dei Ministri Adone Zoli
Aldo Moro.jpg
(c) dati.camera.it, CC BY 4.0
Italian Prime Minister Aldo Moro (c.1963-1968, definitely not later than 1972)
Presidente Leone.jpg

Giovanni Leone decimo e dodicesimo presidente del consiglio italiano e sesto Presidente della Repubblica
Giulio Andreotti, ca 1979.jpg
(c) dati.camera.it, CC BY 4.0
Italian Prime Minister Giulio Andreotti