Stanisław Masłowski

Stanisław Masłowski
Ilustracja
Stanisław Masłowski z wizytą u rodziny Guttakowskich w Zalesiu Dolnym[a] – zdjęcie z 1925 roku
Imię i nazwisko

Stanisław Stefan Zygmunt Ludgard Masłowski

Data i miejsce urodzenia

3 grudnia 1853
Włodawa

Data i miejsce śmierci

31 maja 1926
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

realizm

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Kopia aktu urodzenia i chrztu Stanisława Masłowskiego (z 8 maja 1854 roku, z ksiąg metrykalnych Parafii Św. Ludwika we Włodawie)
Grób Stanisława Masłowskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, kwat.11-1-7/8, listopad 2012

Stanisław Stefan Zygmunt Masłowski (ur. 3 grudnia 1853 we Włodawie, zm. 31 maja 1926 w Warszawie) – polski malarz realistyczny, autor pejzaży akwarelowych.

Życiorys

Stanisław Masłowski urodził się 3 grudnia 1853 we Włodawie nad Bugiem i tamże został ochrzczony 8 maja 1854[1]. Metryka jego chrztu jest przechowywana w archiwum Parafii św. Ludwika OO. Paulinów we Włodawie. Umarł 31 maja 1926 w Warszawie[2][3].

Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej, herbu Samson, wywodzącej się z ziemi wieluńskiej[4]. Masłowscy używali przydomku „Watta” i pisali się „z Rudy” (Z. Gloger w swej „Geografii historycznej ziem dawnej Polski” podaje za Długoszem, że pierwszą stolicą ziemi wieluńskiej była Ruda, zanim wybrano dogodniej położony Wieluń)[5]. Masłowski był synem Rajmunda (1825–1897) i Walerii Józefy Katarzyny z Danilewiczów (1827[6]–1869), bratem Bolesława, chemika (1851–1928), Zdzisława, Mieczysława, budowniczego (zm. 1928) i Władysława, również budowniczego[7]. Dziadek Masłowskiego ze strony matki, Wincenty Danilewicz[8] (ur. 1787 w Mińsku Lit., herbu Ostoja) brał udział – jako szwoleżer – w kampanii napoleońskiej, za co został odznaczony francuskim orderem Legii Honorowej[9][10]. Ojciec Masłowskiego był prawnikiem, kilkakrotnie awansował zmieniając wraz z rodziną miejsce zamieszkania[11].

Miejsce urodzenia późniejszego artysty – Włodawa była jedną z wielu miejscowości, w których jego ojciec znajdował zatrudnienie. Z Włodawy rodzina Masłowskich przeniosła się w roku 1856 do Garwolina, gdzie Rajmund Masłowski pełnił funkcję pisarza sądu pokoju. W latach 1858–1865 Masłowski mieszkał w Chęcinach[12]. Warto dodać, że Rajmund Masłowski w powstaniu styczniowym był naczelnikiem okręgu chęcińskiego. W związku z tym w połowie 1864 roku został aresztowany, a następnie około 6 miesięcy spędził w więzieniu w Kielcach.

W 1865 Masłowski zamieszkał w Kaliszu, gdzie jego ojciec objął stanowisko patrona (tzn. obrońcy) przy tamtejszym Trybunale Cywilnym. W Kaliszu uczęszczał do Męskiego Gimnazjum Klasycznego, gdzie jego pierwszym nauczycielem rysunku był artysta malarz Stanisław Barcikowski, absolwent Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. W tym okresie Masłowski dużo rysował z natury, m.in. w latach 1865–1871 w Bronowie koło Poddębic u Marii i Jarosława Konopnickich, przyjaciół ojca, którzy ochrzcili przyszłego artystę imieniem „Stasikoszczok”[13] (zob.: opowiadanie Marii Konopnickiej: Jak się dzieci w Bronowie z Rozalią bawiły[14]), a następnie w Jędrzejowie u dziadka Wincentego Danilewicza. Kopiował też z czasopism obrazy Juliusza Kossaka.

Od 1871 Masłowski mieszkał w Warszawie, do której jego ojciec został przeniesiony służbowo. Jego studia w Warszawskiej Klasie Rysunkowej trwały zapewne w latach 1871–1875. „W szkole tej korzystałem – stwierdza artysta w nocie autobiograficznej – z rad pp. Gersona i A. Kamińskiego”. W roku 1875 za rysunki szkolne otrzymał srebrny medal z Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. W tym okresie brał czynny udział w życiu sławnej pracowni wynajętej przez grupę artystów-malarzy: J. Chełmońskiego, S. Witkiewicza, Antoniego Adama Piotrowskiego i innych w Hotelu Europejskim w Warszawie. Szczery sentyment dla kolegów z „Europy” pozostał Masłowskiemu do końca życia.[15]

Wiele wzruszeń malarskich dała Masłowskiemu w młodych latach Ukraina. Po raz pierwszy jeździł tam w towarzystwie literata Edwarda Chłopickiego (1875). Drugą podróż odbył w roku 1876 (z którego to wyjazdu zachowało się kilka listów Masłowskiego do artysty-malarza Władysława Leszczyńskiego). Następne wyprawy miały miejsce co najmniej w latach 1878, 1886.[16]

W latach 1884–1887 Masłowski wszedł w nową fazę twórczości i w nowe środowisko sztuki. W tym czasie nawiązał bliskie stosunki koleżeńskie z grupą malarzy i pisarzy związaną z „Wędrowcem”, z Aleksandrem Gierymskim i Antonim Sygietyńskim, z młodymi: Józefem Pankiewiczem i Władysławem Podkowińskim. W roku 1886 pół roku spędził Masłowski w Monachium, gdzie – jak pisze – „pracował u siebie”[17].

Wschód Księżyca, ol./pł, 1884 (Muzeum Narodowe w Krakowie – Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach)[18]

W twórczości Masłowskiego lata 1890–1907 nazwano okresem burzy i fermentu. Jego początkowy etap cechuje przejście przez impresjonizm i odejście odeń w poszukiwaniu własnej formy.

W roku 1897 Masłowski został członkiem krakowskiego ugrupowania artystów pod nazwą „Sztuka”, utworzonego głównie z inicjatywy Jana Stanisławskiego, gdzie z warszawskich plastyków weszli także Józef Pankiewicz i Konstanty Laszczka. W roku 1899 wystawił Masłowski w salonie Krywulta grupę kilkunastu akwarel; tego roku i w roku 1902 wziął udział w ekspozycjach wiedeńskiej Secesji. W roku 1900 odbył podróż do Włoch i Paryża. W roku 1900 na Wystawie powszechnej w Paryżu medalem został odznaczony jego obraz „Rynek w Kazimierzu”. W roku 1901 demonstrował drobne akwarele w redakcji „Chimery”. Zbiorowa wystawa w roku 1902 w „Zachęcie” kończy drugi etap poszukiwań Masłowskiego.[19]

Niespokojny okres lat 1902–1907 zaznacza się pierwszym wyjazdem artysty w roku 1903 do Woli Rafałowskiej między Mińskiem Mazowieckim a Siedlcami, gdzie miał niebawem znaleźć syntezę swojego pejzażu polskiego. W roku następnym rozpoczął serię wypraw do Włoch. Rok 1904 – to Rzym, Florencja, Fiesole, lecz także Troki pod Wilnem. Wystawa specjalna w „Zachęcie” (1904) zademonstrowała 58 akwarel Masłowskiego.[20]

Duma Jaremy, ol./pł., 1879

W latach 1905–1907 Masłowski pracował w swej warszawskiej pracowni (przy Mokotowskiej[21]) i eksperymentował.[22]

Lata 1907–1926 to okres rozkwitu i schyłku twórczości Masłowskiego. Plener w Nowosiółce na Wołyniu w roku 1908 dał 18 akwarel wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP). W latach 1909 i 1910 miał Masłowski tamże wystawę indywidualną, a następnie wystawiał tam corocznie do roku 1914 pejzaże z Włoch, Tunisu i polskie z Woli Rafałowskiej. W roku 1913 urządził Masłowski niewielką wystawę akwarel w „Galerie Léon Marseille” w Paryżu.[23]

W czerwcu 1914 otrzymał Masłowski zaproszenie na objęcie profesury w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, której nie przyjął[24]. Wybuch I wojny światowej zastał go w kraju. W kwietniu 1916 TZSP urządziło wielką zbiorową wystawę Masłowskiego. W grudniu tego roku otrzymał nagrodę jubileuszową „Zachęty”. Koniec wojny w 1918 roku, przyniósł wielkie moralne odprężenie. Masłowski namalował wtedy obraz „Beliniacy”.[25]

W roku 1921 Masłowski został wybrany na członka Société Nationale des Beaux-Arts w Paryżu[26]. W 1922 roku odbył kolejną podróż do Włoch. W 1925 roku odbyła się wystawa jubileuszowa prac Masłowskiego w TZSP. W roku następnym „Zachęta” wydała jako premię reprodukcję jego obrazu „Duma Jaremy” z roku 1879. W tymże roku Masłowski został odznaczony Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta.

W ostatnim roku życia, chory na serce, niewiele pracował. Umarł 31 maja 1926 w Warszawie. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w grobie rodziny matki[27] (kwatera 11-1-7, zob. także tablice informacyjne za wejściem przez bramę Św.Honoraty, w kategorii „Plastycy”).

Wiosna 1905 (patrol Kozaków w Alejach Ujazdowskich w Warszawie), ol./pł, obraz z 1906 (Muzeum Narodowe w Warszawie)[b]Linki zewn.: Wiosna 1905 – wiersz Jacka Kaczmarskiego [1](dostęp: 2017-11-22), ponadto: https://www.youtube.com/watch?v=WozUE6r8X0I i https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1840/wiosna%201905.pdf?sequence=1 (dostęp: 2017-11-22)

Wolne chwile Masłowski spędzał na ulubionych lekturach zarówno literatury staropolskiej, jak i np. francuskiej lub włoskiej. Ulubiona jego lektura – to pisma Montaingne’a – „Próby” (Essais), książka znaleziona przy łóżku po śmierci[28][29][30]. Swoistym plonem jego lektur był opracowany przed I wojną światową (zapewne po raz pierwszy) – przekład na język polski dzieła G.Vasariego – „Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów”[31].

Był żonaty (od 20 lutego 1897) z Anielą Ponikowską (1864–1940)[c] – siostrą Cezarego Ponikowskiego (1853–1944), adwokata, pierwszego po odzyskaniu niepodległości, wielokrotnego prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej. Miał z nią w 1901 roku syna Macieja (1901–1976), historyka sztuki[11].

Twórczość

Jak wspomniano wyżej, uzdolnienia plastyczne Masłowskiego wystąpiły już w młodym wieku. Świadczy o nich srebrny medal, który za rysunki szkolne w 1875 roku otrzymał z Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. „Masłowski – wspomina Henryk Piątkowski – bardzo jeszcze młodym będąc chłopcem, jako uczeń warszawskiej Szkoły Rysunkowej zaznaczył wybitny swój talent w pierwszych porywach twórczych” i dodaje, że uczył się głównie nie w szkole, lecz w otoczeniu przyrody polskiej, którą odczuwał i wypowiadał z mistrzostwem”. Spostrzeżenia te uzupełnia i potwierdza relacja koleżeńska Miłosza Kotarbińskiego, w której czytamy o „bardzo wyróżniającym się już w szkole, a nie docenionym dotąd Stanisławie Masłowskim. Ten był już z natury urodzonym impresjonistą. Studia z odlewów gipsowych rzeźby klasycznej prowadził czysto wrażeniowo, w czym mu wyrozumiałe kierownictwo zupełnie nie przeszkadzało. Barwnością i żywością studiów krajobrazowych z natury wyprzedził najzagorzalszych później impresjonistów”[32].

Rok 1875 przyniósł w życiu Masłowskiego pierwsze wystawione w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) obrazy: „Owczarek” i „Kozacy”, pierwsze ilustracje zamieszczone w „Kłosach”, pierwszy wyjazd na Ukrainę.

Lasek, akwarela z lat 1880–1890 namalowana w Pieczyskach u kolegi artysty Czesława Tanskiego[d]

Ukraiński wątek ogarnął Masłowskiego w młodości z wielką siłą, niósł on obok junackiej tężyzny także lirykę zadumy. Taką właśnie drugą Ukrainę, niepodobną do szlacheckiej, rycerskiej, myśliwskiej Ukrainy Juliusza Kossaka, Józefa Brandta i Józefa Chełmońskiego, zobaczył Masłowski i zaczął inscenizować w kompozycjach pracowni. Z obrazów o tematyce ukraińskiej wyliczyć można: „Odbicie branki” (wystawiony 1878), „Pożegnanie Kozaka” (ilustracja, 1878), „Duma Jaremy” (1879), „Chłopcy w stepie” (ilustracja, 1879), „Noc” (wystawiony 1880), „Tabun” (1880), „Odpoczynek Czumaka” (1880), „Wesele” (1881), „Odpoczynek” (1882), wreszcie „Taniec Kozaków” (1883), który jest jakby zamknięciem i syntezą całości. Na tym nie wyczerpuje się jednak tematyka i topografia obrazów powstałych w pracowni Masłowskiego we wczesnym okresie jego twórczości. Trafia się i wieś mazowiecka („Na pastwisku”, 1880), a nawet melodramat („Niedola”, 1881), ale główny akcent jego ówczesnej twórczości to Ukraina. Malarstwo pracowni Masłowskiego w tym okresie nie da się sprowadzić do wspólnego mianownika; jego realizm ma wówczas kilka wydań – bliżej romantycznych sentymentów albo bliżej prawdy natury. Ogólnie mówiąc, droga Masłowskiego idzie od linearyzmu do dekoracyjności, od waloru do koloru, a potem od oleju do akwareli, w sumie od pracowni do pleneru.

Portret żony artysty[33], akwarela, 1897 (własn. rodziny artysty)

Najciekawszym rezultatem ukraińskich i innych wypraw Masłowskiego były zgoła prekursorskie studia i szkice z natury – akwarele, ołówki, oleje. Niektóre z nich to: „Trójka bałagulska” (Muzeum Narodowe w Krakowie), „Studium konia” (tamże), „Zima” (tamże), „Cyganka” (1877, dawniej w zbiorach B. Wydżgi), „Studium jamnika”, „Szczeniaki” (własność rodziny artysty), „Studium psa”, „Głowy byków” (Muzeum Narodowe w Warszawie), „Oset” (z roku 1876–1878, reprodukowany jako winieta w secesyjnym „Sfinksie” w latach 1909 i 1912). Ich funkcja poznawcza szybko przekształcała się i rozszerzała. Jedne z najciekawszych studiów powstały w czasie parodniowego pobytu w cygańskim obozie za praską rogatką. A jednak pierwszą sławę, a nawet sukces finansowy przyniosły mu nie pionierskie „szkicyki”, ale „Duma Jaremy” i „Taniec Kozaków” (reprodukowany w zeszycie 11 „Albumu malarzy polskich”, Warszawa 1885).

Rynek w Kazimierzu, akwarela, 1899 (Muzeum Narodowe w Warszawie)

W latach 1884–1887 Masłowski – jak już wspomniano – wszedł w nową fazę twórczości i w nowe środowisko sztuki nawiązując bliskie stosunki koleżeńskie z grupą malarzy i pisarzy związaną z „Wędrowcem”, z A. Gierymskim i A. Sygietyńskim, z młodymi J. Pankiewiczem i W. Podkowińskim. Okres ten już w 1884 roku zaowocował dużą olejną kompozycją wykonaną w pracowni, którą jest pejzaż zatytułowany „Wschód księżyca” (Muzeum Narodowe w Krakowie – Oddział w Sukiennicach). W malarstwie Masłowskiego wysunął się teraz na czoło problem światła w nocy i w dzień – obok koloru problem waloru. Malarstwo Masłowskiego uległo w tym okresie głębokim przemianom. Świadczą o tym także: „Wschód słońca” (1886), dalej „Zachód słońca” (1887), „Targ na Mariensztacie” (ok. 1887), „Południe” (ok. 1888).

Pejzaż jesienny z Rybiniszek, akwarela, 1902 (Muzeum Narodowe w Warszawie)

,

Obrazy te torują Masłowskiemu drogę do impresjonizmu. Gerson w krytyce z roku 1888 notuje: „p. Masłowski nadesłał na wystawę rzadkiej piękności i siły akwarelę „Chatę mazowiecką”[34]. Widzi w niej Gerson jasność, soczystość, silę barw, plastyczność. W tym czasie zjawia się w twórczości Masłowskiego nowy temat – miasto Warszawa. Szczególnie interesująco wypadły liczne notaty zza Żelaznej Bramy. Z omawianego okresu pochodzi liczny poczet studiów akwarelowych z Mazowsza, stawiających Masłowskiego w rzędzie „pierwszych polskich plenerzystów i impresjonistów” (S. Rutkowski[35]).

Koń z Kapitolu (Wejście na Kapitol – Campidoglio w Rzymie), akwarela, 1904, (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Jak wyżej wspomniano, lata 1890–1907 – to w twórczości Masłowskiego „okres burzy i fermentu”. Jego początkowa faza – to przejście przez impresjonizm, a następnie odejście odeń w poszukiwaniu własnej, odrębnej formy. Pierwszą próbą nowego kierunku był ponoć obraz „Pocztylion” (1890), a następnie „Targ na Grzybowie” (1892), „Ostatnie promienie”, „Przed poborem” (1892). Następne lata przynoszą wiele coraz to nowych prób i eksperymentów wahających się między impresjonizmem a neoromantyzmem. W roku 1893 wystawia Masłowski między innymi „Stare Miasto” i „Poranek”, a w roku 1894 „Mickiewicza i Marylę” oraz „Porwanie”; w roku 1895 „Wiosnę”; w roku 1896 „Sprawę o granicę” i „Bociany”. Wszystko to są duże olejne kompozycje. Zdaje się, że najdalej posuniętą próbą w kierunku dywizjonistycznej, plamkowej formy był obraz zatytułowany „Poranek”. Rok 1896 przynosi zsyntetyzowanie poprzednich wysiłków, czego wyrazem są dwie wielkie kompozycje: „Sprawa o granicę”[36] i „Bociany”. Wielką zbiorową wystawą w Salonie Krywulta w Warszawie w r. 1896 zamknął Masłowski swój najbardziej niespokojny etap nowego okresu malarstwa.

Fontanna w ogrodach Palazzo Colonna, Rzym, akwarela z 1904 roku (Muzeum Narodowe w Warszawie)

W 1899 roku eksponował Masłowski w salonie sztuki Krywulta kilkanaście akwarel. W tym samym roku i w 1902 uczestniczył w ekspozycjach wiedeńskiej Secesji. W roku 1900 podróżował do Włoch i Paryża. W 1901 roku w redakcji „Chimery” zaprezentował zespół drobnych akwarel. A oto czołowe prace Masłowskiego z tych lat. Z roku 1898 pochodzą „Chart”, „Portret dziewczynki”, „Giewont we mgle”; z roku 1899 – „Rynek w Kazimierzu” i „Kapliczka w Kazimierzu”; z roku 1902 – duża „Cyganka”, pejzaże z Rybiniszek[37], „Wrona”, „Kamienica pod Okrętem”. Warto zwrócić uwagę, że są to wyłącznie akwarele. „Rynek w Kazimierzu” na Wystawie powszechnej w Paryżu (1900) został odznaczony medalem. Zbiorowa wystawa w roku 1902 w „Zachęcie” kończy drugi etap poszukiwań Masłowskiego. Z licznych recenzji zasługuje na przypomnienie zdanie E. Niewiadomskiego: „miejsce Masłowskiego będzie w tym samym szeregu, w którym stanęli artyści skądinąd różnej miary: Kossak Juliusz, Matejko, Grottger, Chełmoński, Piechowski. Jest to artysta narodowy na wskroś. Narodowymi są motywy jego prac i ich pojęcia, narodowym temperament, życie tryskające z obrazów, siła barw […]”[e].

Staw w Radziejowicach, akwarela, 1907

W 1903 roku Masłowski próbował swych sił w malarstwie dekoracyjnym malując plafon sali balowej i chóru kaplicy w pałacu w Supraślu.

Droga polna (Łubin), akwarela z 1909 roku (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Wystawa specjalna w „Zachęcie” (1904) zademonstrowała 58 akwarel Masłowskiego. W latach 1905–1907 Masłowski pracował w warszawskiej pracowni (przy Mokotowskiej) eksperymentując. Robił ilustracje do „Pana Tadeusza” (specjalne wydanie w roku 1905 dla prenumeratorów łódzkiego wydawnictwa „Rozwój”)[38][39], a także kolejne kompozycje figuralne, jak pełen rytmu i ekspresji obraz „Pijani chłopi” (1906, Muzeum Narodowe w Warszawie), scena z Rewolucji 1905 roku „Patrol Kozaków”, znany też jako „Wiosna 1905”[40][41][42][43][44] lub „Świt 1906” (1906, Muzeum Sztuki w Łodzi), obraz „Pierwsze żyto” (1907) i rzadka w twórczości Masłowskiego próba symbolizmu „Świątynia sztuki” (1907, zaginiony).

Ule, akwarela z Woli Rafałowskiej, 1924 (Muzeum Śląskie w Katowicach)

Jesienią 1907 powstały pejzaże z Radziejowic łączące graficzną czytelność kreski z malarskością plamy, jak np. „Staw w Radziejowicach” (1907). Plener w Nowosiółce na Wołyniu w roku 1908 dał 18 akwarel wystawionych w TZSP. Jak już wspomniano, w latach 1909 i 1910 odbyły się w TZSP wystawy indywidualne Masłowskiego[45]. Z tego okresu (1909) pochodzi między innymi akwarela „Maki”. W następnych latach, do roku 1914 wystawiał on w TZSP pejzaże z Włoch, Tunisu i polskie z Woli Rafałowskiej, m.in. „Podwórze w Villi d’Este”, „Zatoka Neapolitańska”, „Krowy”, „Białe maki”, „Chojar”, „Motyw z Taorminy”, „Beduinka”, „Wejście do pałacu beja”, „Kawiarnia arabska” i inne. Wszystkie one prezentowały niezwykłe bogactwo koloru i dekoracyjności, rzadką świeżość i bezpośredniość wizji. Przykładami akwareli z tego okresu są obrazy „Maki” i „Malwy w ogródku” (1911). Zdarzały się także w tym czasie oleje pracowniane.

Wkrótce powrócił do malarstwa pejzażowego. Twórczość tego ostatniego okresu była nierówna. Do wybitniejszych utworów tego czasu należą akwarele z podróży do Włoch w roku 1922[46] i niektóre pejzaże z Woli Rafałowskiej, jak na przykład kilka z roku 1924: „Ule” (Muzeum Śląskie w Katowicach), „Gryka”[47][48], czy „Łubin” (Muzeum Narodowe w Warszawie)[49]

Galeria

Uwagi

  1. ↑ Domek przy ul. Granicznej 5 w Zalesiu Dolnym (osada „Borówka”), należał do Guttakowskich – kuzynów żony artysty Anieli. Zakupiony został w 1924 roku przez Jadwigę Chrząszczewską dla jej siostrzenicy Ireny z Gineyków Guttakowskiej (siostry artysty-malarza Romana Gineyki), zob. linki zewn.: https://www.zalesie-dolne.pl/drewniany-domek-przy-ul-granicznej-5/ i https://zalesie.b-cdn.net/wp-content/uploads/2019/11/Graniczna_5-zima-scaled.jpg [data dostępu: 2022-07-29]).
  2. ↑ Obraz ten związany z wydarzeniami Rewolucji 1905 roku, w różnym czasie występował pod różnymi tytułami: początkowo jako „Patrol Kozaków”, później, kiedy policja szykanująca obraz zabroniła używania tego tytułu, występował jako „Świt 1906”, lub „Wiosna 1905”. Bliższe wyjaśnienie zawiera fragment listu Stanisława Masłowskiego do Fryderyka Dolmana w Londynie (przekł. pol.): „Ten obraz posiadający przedtem tytuł «Patrol Kozaków», nazywa się obecnie «Świt 1906», policja bowiem zażądała skasowania poprzedniego tytułu” – zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Ossolineum, Wrocław 1957, s. 145.
  3. ↑ Ślub artysty z Anielą z Ponikowskich odbył się w kościele pw. Św. Aleksandra przy Pl.Trzech Krzyży w Warszawie. Aniela z Ponikowskich Masłowska (1864–1940 – grób – „Stare Powązki” w Warszawie, kwat. 26-1-1) była córką Krystyny z Choynackich/Chojnackich Ponikowskiej (1827–1869 grób – „Stare Powązki” w Warszawie, kwat. 30) i Juliusza (1820–1873), siostrą Cezarego (1853–1944), ciotką Marii Ponikowskiej (1894–1969), Krystyny z Ponikowskich (zm. 1954) zamężnej za Stanisławem Wierzbickim, Janiny z Ponikowskich zamężnej za Januszem Zdzienickim (adwokatem osiadłym w Lublinie) i Wacława Ponikowskiego (1884–1944). Po swej wspomnianej wyżej matce Krystynie z Choynackich/Chojnackich Ponikowskiej (wg inskrypcji na nagrobku: 13 marca 1827 – 4 lipca 1869) była wnuczką Teresy z Umińskich Choynackiej/Chojnackiej (1796–1868 – groby – „Stare Powązki” w Warszawie, kwat. 30) i Andrzeja Choynackiego/Chojnackiego, siostrzenicą Barbary z Choynackich/Chojnackich Chrząszczewskiej (4 grudnia 1830 – 31 sierpnia 1873), a także przybraną siostrą Bronisławy Girdwoyń (z urodzenia Lobzin, 3 października 1853) zamężnej za Kazimierzem Girdwoyniem. W tym miejscu warto przytoczyć uwagi syna Stanisława Masłowskiego – Macieja (opublikowane w pracy: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 126–127 – przypis 20): >>Ślub artysty z Anielą Ponikowską (1864–1940) miał miejsce w Warszawie 20 lutego 1897 roku. Żona wniosła mu w posagu piękny charakter i kulturę. Życie jej nie było łatwe. Wcześnie straciła rodziców. Oddana do rosyjskiego gimnazjum przeszła apuchtinowską szkołę zdobywając jako 16-letnia maturzystka 12 piątek na „atiestatie” i – co bardziej cenne – „nagrodę za koleżeństwo”, którą tajemnie ofiarowała jej klasa w formie „Marii” Malczewskiego z odpowiednim nadrukiem i zbiorową dedykacją. Zaraz po skończeniu szkoły zabrała się do pracy zarobkowej, przez pierwsze dwa lata jako nauczycielka na wsi, potem w Warszawie. Tutaj rozpoczyna studia muzyczne u Śliwińskiego (ojca) i A.Michałowskiego. W rezultacie osiąga wysoki poziom wykonawczy i możność utrzymania się z prywatnych lekcji. Zachowała się opinia Sygietyńskiego (nieskłonnego do przesady), gdzie stwierdza, że „p. Aniela z Ponikowskich Masłowska jest wyborną i doświadczoną nauczycielką gry fortepianowej”. Proponował jej w swoim czasie objęcie klasy przygotowawczej w konserwatorium. Obok muzyki interesuje się żywo literaturą i krytyką. Mało znałem kobiet jej epoki równie oczytanych i obytych zarówno w dziedzinie literatury polskiej, jak francuskiej, niemieckiej, skandynawskiej, rosyjskiej, specjalnie zaś francuskiej krytyki artystycznej. W jej podręcznej bibliotece, panieńskiej jeszcze, można było spotkać prace Goncourtów, Baudelaire’a, Sainte-Bouve’a, Hello, de Vogue, Wyzewy itp. Kierunek i gatunek tej lektury wiązał się niewątpliwie ze środowiskiem, w jakim się obracała. Środowisko to było bardzo różnorodne i ciekawe. Znała całą Polskę intelektualną swoich czasów poczynając od lewego skrzydła w osobie komunistki Marii Koszutskiej (tow. Wery) i „najstarszej” socjalistki Paszkowskiej (Gertrudki) kończąc na prawym. koncentrującym się w domu jej ciotecznego brata Jana Wiktora Popławskiego (Dmowski, J. K. Potocki, Antoni Potocki, Z. Wasilewski, Jabłonowski). Była w okresie paru lat uczestniczką zebrań u Niedźwiedzkich, gdzie do stałych gości należeli Dygasiński, Prus, Sienkiewicz, filozof Mahrburg, chemik Milicer, zwany Janem Złotoustym, matematyk Gosiewski, Ochorowicz. Przyjaźniła się z rodziną Jana Kleczyńskiego, gdzie zbierał się co miesiąc muzyczny świat Warszawy. W Krakowie u fizyka Augusta Witkowskiego, żonatego z jej kuzynką, spotykała młodopolską naukę i sztukę. Znała świetnie stare Zakopane z Tetmajerami, Żeleńskimi, Witkiewiczem, Chałubińskim, Sabałą. Bywała na zebraniach u Dicksteinów, Krausharów, Lewentalów, Brzezińskich, Grabowskich, które gromadziły warszawską elitę intelektualną. Z domu rodziców, od dziecka znała Eugeniusza i Józefa Pankiewiczów i Romana Statkowskiego. Komediopisarz Józef Franciszek Bliziński był jej wujem, Wacława Berenta uczyła polskiego jako młodego chłopca. Obok muzyki, lektury i życia towarzyskiego pochłaniała ją w młodości praca oświatowa wśród warszawskiego proletariatu. Patrzyła z bliska na koleje losu tylu wybitnych ludzi w Polsce, że nie można odżałować, iż nie utrwaliła swoich wspomnień.<< Do przytoczonych wyżej uwag można dodać, że wspomniane tam jej związki ze środowiskiem muzycznym pogłębiały i rozszerzały się dzięki pokrewieństwu z Eugenią Umińską (poprzez matkę Anieli Krystynę z Chojnackich Ponikowską (1827–1869) i babkę Teresę z Umińskich Chojnacką (1796–1868) – zob.nagrobek na Starych Powązkach w Warszawie (kwatera 30), zdjęcie z 2018 roku i widok płyty poziomej na tym samym nagrobku, zdjęcie z 2018 roku.
  4. ↑ Akwarela malowana w pobliżu wsi Pieczyska w okolicach Grójca w okresie, kiedy artysta bywał tam często z wizytą u swego kolegi Czesława Tańskiego – zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Ossolineum, Wrocław 1957, s. 112, a także: Halina Cękalska-Zborowska: Wieś w malarstwie i rysunku naszych artystów, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1969, s. 272. Tutaj zamieszczono kopię reprodukcji z albumu „Sztuka Polska – malarstwo w reprodukcjach kolorowych”, H.Altenberg, Lwów [1904] (oryginał wówczas należał do Bohdana Wydżgi). Tamże we wstępie do tej reprodukcji (s. 49) pisał Feliks Jasieński: […] >>patrzę na odbitkę „lasku” Masłowskiego, naszego, po naszemu przetrzebionego lasku, z taką przedziwną finezyą i prawdą, przez wielki indywidualny talent oddanego lasku, który wraz z innymi klejnocikami, krył się długo w skromnym, brudnym, maleńkim notatniku artysty, w jego „Mandze”. Bo się zachwycam mistrzowskiem oddaniem charakteru tej mikroskopijnej, cichej gruszy „co na miedzy siedzi”, za laskiem na lewo<<[…]
  5. ↑ Zatrzymując się przy ocenach malarstwa Masłowskiego warto przytoczyć pochlebną opinię znanego francuskiego krytyka artystycznego Waldemara George z pierwszej ćwierci XX stulecia, którą odnotował działający w tym czasie polski malarz i krytyk W. Mitarski w swym sprawozdaniu: Z wystaw warszawskich – salony prywatne („Tygodnik Illustrowany”, 1922, s. 820–821). Oto fragment jego relacji z odwiedzin Waldemara George w krakowskim Muzeum Narodowym: „[…] Moje przypuszczenia z czasu tamtej wystawy w Paryżu potwierdził mi niejaki p. Waldemar George, który w lecie bieżącego roku bawił w Krakowie. Jest to jeden z krytyków paryskich, którego artykuły drukowane są w wielu nowszych francuskich miesięcznikach literacko-artystycznych. Po obejrzeniu zbiorów w krakowskim Muzeum Narodowym zaopiniował, że jedyne prace, jakie mu się podobały bez zastrzeżeń, szczerze, jako głęboko oryginalne, były to obrazy Michałowskiego i 2 akwarele St. Masłowskiego (ze zbioru St. Jasieńskiego [? – może „literówka”? – może autorowi chodziło o Feliksa Jasieńskiego?]). O Masłowskim nie słyszał nigdy i musiałem go informować. Fakt, że krytyk ten znany mi ze swych sympatii do skrajnie lewicowych ideologii w plastyce, znający się doskonale na tym, co wartościowe, zwrócił właśnie uwagę na dwie skromne akwarele St. Masłowskiego, nad których walorami plastycznymi zresztą z zainteresowaniem się rozwodził, utwierdził mnie w mojej dawnej słabości i sympatiach do pewnej kategorii prac tego srtysty i upewnił, że się nie mylę uważając je za par excellence polskie, w esencjonalnym znaczeniu wyrazu. […]”.
  6. ↑ O obrazie „Moczary” pisze syn artysty Maciej Masłowski: >>Wynikiem (…) nieustannej łączności z naturą był w tych latach osiemdziesiątych cały szereg niewielkich, ale pionierskich – jak mi się wydaje – krajobrazów. Zaliczyłbym do nich „Lasek” i „Moczary” z kolekcji krakowskiego Muzeum Narodowego, a także „Pociąg” i „Łubin z wiatrakiem” ze zbiorów prywatnych. Są to przykłady bardzo wczesnego pleneru, przykłady przejścia ponad zimnym światłocieniem i suchą fotograficznością wprost do plamy i koloru.<< (zob.: Maciej Masłowski: Wstęp do albumu „Stanisław Masłowski – akwarele 12 reprodukcji barwnych”, Warszawa 1956, wyd. „Sztuka”, s. 9), a następnie:>>Akwarela „Moczary”, z dawnej kolekcji Feliksa Jasieńskiego, obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie (14x45) sygnowana ołówkiem: „S. Masłowski, 94”. M.N.K.150164. Sygnatura późniejsza, stawiana w chwili nabycia akwareli przez Jasieńskiego. Akwarela była reprodukowana barwnie w „Sztukach Pięknych” i Feliksa Kopery „Dziejach malarstwa w Polsce”, Kraków 1926.<<(zob.: Maciej Masłowski [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, Zakł. Narod. im. Ossolińskich, w serii „Źródła do Dziejów Sztuki Polskiej” pod red. A.Ryszkiewicza, t.VII, s. 112, przypis 26).
  7. ↑ Data powstania (1884) i data na sygnaturze (1890) różnią się – zob.: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław, 1957, ed. Ossolineum.
  8. ↑ Rysunek tuszem na papierze, 25,5 × 14,6 cm.
  9. ↑ Wym.: 65,5 × 97,0 cm (w świetle ram) – w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.

Przypisy

  1. ↑ Księgi metrykalne Parafia św. Ludwika we Włodawie oo. paulinów we Włodawie.
  2. ↑ Polski słownik biograficzny, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975 (wyd. Polska Akademia Nauk – Zakład Narodowy im. Ossolińskich), t. XX/1? s. 129 – hasło: „Stanisław Masłowski”.
  3. ↑ Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, s. 232.
  4. ↑ Zob.: drzewo genealogiczne rodziny Masłowskich: http://maciejmazur.cba.pl/mazurowie/-_drzewa_gen_2.html (dostęp: 2021-10-10), a także: http://maciejmazur.cba.pl/goreccy/genealogia.html, i http://maciejmazur.cba.pl/d/2/index.html [dostęp 2017-08-19].
  5. ↑ Zob.: Piotr Jankiewicz, Marek Piotrowski: Podziały administracyjne i urzędnicy (XIII-XVIII w.). Przynależność administracyjna Wielunia (do XVI wieku) – Z Rudy do Wielunia – http://www.historiawielunia.uni.lodz.pl/urzedy.html [dostęp 2012-11-14], ponadto szerzej: Ród Samson: http://maciejmazur.cba.pl/goreccy/genealogia.html, a także: http://maciejmazur.cba.pl/d/2/index.html i http://maciejmazur.cba.pl/mazurowie/-_rod_samsonow.html (dostęp: 2014-02-17).
  6. ↑ Według odpisu jej metryki urodzenia i chrztu wystawionego 25 lutego 1842 w parafii Św. Krzyża w Warszawie, przechowywanego w archiwum rodziny Masłowskich – Waleria, Józefa, Katarzyna z Danilewiczów, a data jej urodzenia: 26 czerwca 1827. Zm. w 1869.
  7. ↑ Mieczysław Masłowski – budowniczy (zm. 1928), ok. 30 lat spędził w służbie holenderskiej na Jawie na obszarze Holenderskich Indii Wschodnich, by uniknąć służby w zaborczej armii carskiej. Dosłużywszy się emerytury osiadł z rodziną w Krakowie. Natomiast Władysław, specjalista w zakresie budownictwa browarów był żonaty z Rosjanką i – jak podaje jego bratanek Maciej Masłowski – znalazł się w konflikcie ze swym ojcem Rajmundem, aktywnym uczestnikiem Powstania styczniowego, co wywołało zerwanie więzów rodzinnych. Następnie emigrował z Polski i w latach 1880 znalazł się na terytorium Stanów Zjednoczonych. Zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, s. 237.
  8. ↑ Szerzej o rodzinie Danilewiczów – zob. (w jęz. angielskim): http://www.ostoya.org/wiki/index.php?title=History_of_Danielewicz_family także: https://en.wikipedia.org/wiki/Danielewicz jak również: https://en.wikipedia.org/wiki/Wincenty_Danilewicz (gdzie jest podobizna matki artysty Walerii i jej ojca Wincentego).
  9. ↑ Łoza S.: Legia honorowa w Polsce 1803–1923, Zamość 1923, wyd. Zygmunt Pomarański i Spółka (reprint Warszawa 1986, Wyd. WAiF), s. 38, poz. 284.
  10. ↑ R.Bielecki: Szwoleżerowie gwardii, seria: „Słynne Pułki Polskie”, wyd. „Neriton”, Warszawa 1996, s. 240 (poz. 2259).
  11. ↑ a b Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały…, op.cit.
  12. ↑ Polski słownik biograficzny, op.cit., s. 129.
  13. ↑ Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały…, op.cit.,s.24.
  14. ↑ Maria Konopnicka: Jak się dzieci w Bronowie z Rozalią bawiły w Wikiźródłach.
  15. ↑ Polski słownik biograficzny, op.cit., s. 129.
  16. ↑ Polski słownik biograficzny, ibid.
  17. ↑ Autor „Materiałów do życiorysu i twórczości” artysty pisał: >>Owszem, wyjeżdżał do Monachium. Zresztą wyjazd ten był prawdziwą musztardą po obiedzie. Opowiadał mi, że prawie nic tam nie malował, a delektował się świetnym piwem. „W Monachium przebywałem pół roku (w 1886) – pisze – gdzie pracowałem u siebie”<< – zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały…, op.cit., s. 109.
  18. ↑ Na temat obrazu „Wschód księżyca” w książce: „Wieś w malarstwie i rysunku naszych artystów” (Warszawa 1969, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, s. 271) – Halina Cękalska-Zborowska zamieściła następujące uwagi: „W pracowni także rodził się pierwszy >>czysty<< bez postaci ludzkich ogromny pejzaż Masłowskiego, nazywany >>Wschodem księżyca<<, >>Nocą<<, >>Groblą<< lub >>Krajobrazem przy świetle księżyca<<, wystawiony w Zachęcie po raz pierwszy pod tytułem >>Wieczór<<. Recenzent >>Kłosów<< napisał o nim w 1884 r., że jest to jeden z >>najpiękniejszych<< obrazów tej ekspozycji. Istotnie jest to bardzo interesujący obraz. Masłowski rozwiązywał tu problem przyćmionego światła, problem subtelnej gradacji waloru, lśnienia światła na wodzie modelującego delikatnie topole na grobli dzielącej płaszczyznę wody. Woda, niebo, drzewa ze splotem konarów i gałęzi, prawie zupełnie bez liści, złączone w całość, są przedmiotem obiektywizowanej obserwacji artysty. Praca nad obrazem trwała długo, poprzedzona studiami.". Syn artysty w swym opracowaniu: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Ossolineum, Wrocław 1957, s. 53–54 – podał następujące informacje o obrazie "Wschód księżyca": ">>Wschód księżyca<< (olej.pł 144 × 220) sygnowany: >>S. Masłowski, Warsz. 84<<, znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, MNK 10903. Wystawiony był w Zachęcie (1884) jako >>Wieczór<< ; w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (1886) jako >>Wieczór<<; na pierwszej Wielkiej Wyst. Sztuki Polskiej w Krakowie w 1887 jako >>Wschód księżyca<< (własność L.Michałowskiego, nr kat. 151; na Wystawie Sztuki Polskiej we Lwowie (1894) wystawiony był jako >>Krajobraz przy świetle księżyca<< (za ten obraz otrzymał malarz list pochwalny). W 1900 r. został zakupiony do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Wzmianki o nim zamieściły m.in. >>Kłosy<<, 1884, t. 34, s. 263 ("Do najpiękniejszych obrazów należy także >>Noc<< p. Masłowskiego") i >>Tygodnik Ilustrowany<<, 1885, półr. I, s. 86, gdzie Wojciech Gerson w artykule zatytułowanym >>Z dziedziny sztuk pięknych<< pisze: >>Pełen poetyczności jest krajobraz Masłowskiego nocny [...]<< Reprodukcję zamieścił m.in. >>Tygodnik Ilustrowany<<, 1902, półr.I, s. 405; >>Świat<<, Warszawa, 1907, nr 29, s. 5 i na oddzielnej karcie znajduje się w wyd. Muzeum Narodowego w Krakowie. Henryk Piątkowski w krótkim życiorysie artysty zamieszczonym w Katalogu zbiorów T.Z.S.P. w Warszawie, Warszawa 1924, nazywa obraz omawiany >>Groblą boruszkowiecką<<."[...] W dalszym ciągu – na stronie 104 cytowanej pracy – Syn artysty o chronologii i genezie powstania obrazu "Wschód księżyca" pisał (1957): [...]"Widać jasno, że obraz był wynikiem długotrwałych studiów. Potwierdza to przypuszczenie relacja samego autora: >>Co do powstania obrazu – pisze w swej notatce autobiograficznej z 1902 roku – jest to jeden z najpierwszych, ściślej mówiąc jest czwartym z rzędu. Namalowałem to płótno (tj. skończyłem i wystawiłem) w roku 1885, było jednak rozpoczęte wcześniej na jakie lat pięć<<. Oczywiście, jak zawsze u ojca matematyka zawodzi. Obraz ani nie był czwartym z rzędu, ani nie skończony w r. 1885, można wątpić nawet w ścisłość owych 5 lat, ale malarz dobrze pamiętał, że pracował nad nim długo, zanim go skończył. [...] Ze studiów do >>Wschodu<< nie zachowała się ani jedna notata światła, tylko dwa rysunki pni potężnych topoli podmalowane akwarelą, wierne jak dokument. Obraz jest bez sentymentalizmu, a jednak ten świetlny eksperyment malarski nie był robiony bez sentymentu. Ciekawa i nieoczekiwana jest jego geneza literacka, wywodził ją sam autor z >>Beniowskiego<< 'Księżyc wstąpił krwawy i oczerwieniać zaczął staw Ladawy’ (J. Słowacki: Beniowski, Pieśń I, ww. 383-384). Tak oto były przerzucane mosty między romantyzmem wielkiej poezji polskiej a realizmem malarskim następnej epoki.[...]”.
  19. ↑ Polski słownik biograficzny, op.cit., s. 130.
  20. ↑ Polski słownik biograficzny, ibid.
  21. ↑ Pracowania Masłowskiego mieściła się wówczas pod adresem: Mokotowska 49 m. 18, natomiast jego adres zamieszkania – Nowogrodzka 21 m. 8 (są to adresy podane na zachowanym w archiwum rodzinnym bilecie wizytowym St. Masłowskiego), poprzednio (do 1904) – zamieszkiwał przy ul. Kruczej 46 m. 12, a później (od 1917) – pod adresem Chmielna 60 m. 7 – zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały…, s. 208 (przypis 146), s. 212, s. 325 (przypis 2).
  22. ↑ Polski słownik biograficzny, ibid.
  23. ↑ Polski słownik biograficzny, op.cit. ss. 130-131.
  24. ↑ Stanisław Masłowski – Materiały…, s. 228–229; https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Stanislaw_Maslowski_invitation_to_the_post_of_professor,_Warsaw_Academy_of_Fine_Arts,_15_June_1914.jpg.
  25. ↑ Polski słownik biograficzny, op.cit. s.131.
  26. ↑ Zob. link w języku angielskim: https://en.wikipedia.org/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_Nationale_des_Beaux-Arts.
  27. ↑ Polski słownik biograficzny, ibid.
  28. ↑ Zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, s. 232.
  29. ↑ Pod koniec życia Masłowski wraz ze swą żoną Anielą i synem Maciejem zamieszkiwał pod adresem: Warszawa, Chmielna 60 m. 7 – zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały…, s. 208, przypis 246 (ten odcinek ulicy Chmielnej został doszczętnie zniszczony przez niemieckiego okupanta na przełomie lat 1944 i 1945).
  30. ↑ Posłuchajmy o mieszkaniu rodziny Masłowskich przy ulicy Chmielnej 60 m.7 w Warszawie wierszowanego wspomnienia syna artysty Macieja w wykonaniu własnym (nagranie w Podkowie Leśnej ok. 1970 roku) – https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Maciej_Maslowski_recites_his_poem_At_Home,_recording_ca_1970.wav.
  31. ↑ Zob. Giorgio Vasari: Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, Warszawa 1989, PIW, s. XXXVI – gdzie K.Estreicher – (autor wstępu i objaśnień) pisze: „Odczuwano u nas potrzebę tłumaczenia dzieła Vasariego. Przed I wojną światową tłumaczył ‘Żywoty’ S. Masłowski, po nim w okresie mięðzywojennym J. Morawiński. Rękopisy tych przekładów zachowały się.”.
  32. ↑ Podobny pogląd na malarstwo Masłowskiego podzielała Irena Piotrowska pisząc o jego „szlachetnych widokach pejzażowych z pogranicza realizmu i impresjonizmu” („To the same generation as Fałat and Wyczółkowski belongs for instance the water colorist Stanisław Masłowski (1853–1926) – represented at the Polish Museum in Chicago – whose noble landscape views mark the borderline of the Realism and Impressionism.”) – Irena Piotrowska: The Art of Poland, New York, 1947, wyd. Philosophical Library, s. 89 (Rozdział XIII – „Polskie malarstwo pejzażowe”).
  33. ↑ Aniela z Ponikowskich Masłowska (1864–1940) była córką Krystyny z Choynackich (1828–1869) i Juliusza (1820–1873) i siostrą Cezarego (1853–1944).
  34. ↑ Gerson W.: Wystawa TZSP, Tygodnik Illustrowany 1888, t. 1, s. 410.
  35. ↑ Rutkowski S.: Stanisław Masłowski (1853–1926), Sztuki Piękne 1926, nr 10–11.
  36. ↑ Jankowski J.: Wstęp do reprodukcji obrazu Masłowskiego Spór o granicę, Album sztuki polskiej i obcej, Warszawa 1907–1910 (wyd. S. Orgelbrand).
  37. ↑ Trzebiński M.: Pamiętnik malarza, Wrocław 1958.
  38. ↑ Mickiewicz A.: Pan Tadeusz, Łódź [1906], nakł. i druk. „Rozwoju” – 6 reprodukowanych ilustracji Masłowskiego do „Pana Tadeusza”.
  39. ↑ Komza M.: Mickiewicz ilustrowany, Wrocław 1987 (wyd. „Ossolineum”), s. 264.
  40. ↑ H. Piątkowski: Kronika malarska. Obrazy S. Masłowskiego w salonie Kulikowskiego, „Tygodnik Illustrowany”, 1907, półr. I, s. 331–332.
  41. ↑ Syn artysty podaje, że obraz „Świt 1906”, określany także jako „Wiosna 1905” (lub „1906”), malował Masłowski wiosną i latem 1906 roku w swej pracowni przy Mokotowskiej 49 m. 18 i że wykonał jego dwie repliki. Początkowa wersja pochodząca ze zbiorów Bohdana Wydżgi znalazła się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.
  42. ↑ W. Wankie: Z wystaw warszawskich, Świat 1907, półrocze I, s. 15.
  43. ↑ Repr. w: „Tygodnik Illustrowany”, 1907, półrocze I, s. 295; Album sztuki polskiej i obcej, wyd. Świat (repr. barwna); 5 wieków malarstwa polskiego, Warszawa 1952,tabl.142.
  44. ↑ Zob.: nawiązujący do tego obrazu wiersz Jacka Kaczmarskiego Wiosna 1905 (według obrazu S. Masłowskiego) [dostęp 2012-11-14], zob. także: https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1840/wiosna%201905.pdf?sequence=1.
  45. ↑ Piątkowski H.: Wystawa Stanisława Masłowskiego, Tygodnik Illustrowany 1910, t. 2, s. 969.
  46. ↑ Zob.: „Willa Gouillan w Taorminie”, 1922, akwarela/gwasz/papier, wym. 98 × 67 cm, sygn. z prawej u dołu: „VILLA GOUILLAN S. MASŁOWSKI. TAORMINA 1922” – http://www.galeria-attis.pl/_upload/galeria/d/201802080226436ca1c3987d1359a3c9c432e4f581e342.jpg [dostęp 2018-05-25].
  47. ↑ Polski słownik biograficzny, op.cit. s.131.
  48. ↑ Tego rodzaju motyw pejzażowy powtarza się w twórczości artysty kilkakrotnie w latach 1920–1924. W 2020 roku (20 października) ukazał się komunikat Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodow[ego o szczęśliwym powrocie do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie (po 74 latach) – dwukrotnie zrabowanego (najpierw podczas okupacji niemieckiej, a następnie w latach reżimu komunistycznego w 1946 roku) – obrazu „Gryka”, powstałego w 1924 roku (zob.: https://www.gov.pl/web/kultura/dwukrotnie-zrabowany-wrocil-po-74-latach-obraz-stanislawa-maslowskiego-gryka-ponownie-w-zbiorach-mnw, a także: https://www.tvp.info/50418932/gryka-odzyskana-dwukrotnie-rabowany-obraz-wrocil-do-polski-, jak również: https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C740327%2Cakwarela-stanislawa-maslowskiego-gryka-trafila-do-muzeum-narodowego-w [dostęp: 20 października 2020]).
  49. ↑ Zob.: Cękalska-Zborowska H.: Wieś w malarstwie i rysunku naszych artystów, Warszawa 1969, s. 263–285.
  50. ↑ Uwaga: Data powstania (1875) i data na sygnaturze (1894) są różne – zob.: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław, 1957, ed. Ossolineum.
  51. ↑ Obraz był reprodukowany po raz pierwszy w „Albumie malarzy polskich”, wyd. M.Robiczka w Warszawie, 1885, zeszyt 11.
  52. ↑ Syn artysty pisze: >>„Pociąg”, akwarela (10x25) sygnowana „1890, St.Masłowski, Łosijówka […]. Sygnatura stawiana w latach dwudziestych, data niepewna<< – zob.: (zob.: Maciej Masłowski [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, op.cit., s. 112, przypis 27).
  53. ↑ Portret ten był reprodukowany w Tygodniku Illustrowanym, 1899, vol. I, s. 305.
  54. ↑ Data na sygnaturze może pochodzić z roku, w którym artysta umieścił sygnaturę na portrecie, tj. nie z roku powstania pracy, ale z następnego roku. Artysta gościł bowiem „U Rapackich serdecznych przyjaciół żony malarza, w Bogurzynie w Mławskiem”, w roku 1897, co podał autor „Materiałów do życiorysu i twórczości” artysty – zob.: M. Masłowski: „Stanisław Masłowski – Materiały...”, op. cit., s. 47, przypis 31.
  55. ↑ M. Masłowski pisał o tym portrecie w opracowaniu „Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości”, Wrocław 1957, Ossolineum, op. cit. s. 142. Nie podając precyzyjnie daty jego powstania umieszcza go wśród innych prac powstałych w latach 1903–1906.
  56. ↑ Wydanie z okazji 50. rocznicy śmierci poety, Wydawnictwo „Rozwój”, Łódź, 1905, s. 80/81 (ogółem zamieszczono tam ponad 20 ilustracji St.Masłowskiego).

Bibliografia

  • Artists of the World, A Bio-Bibliographical Index A–Z, Vol. 4, Saur, 2000;
  • R.Bielecki: Szwoleżerowie gwardii, seria: „Słynne Pułki Polskie”, wyd. „Neriton”, Warszawa 1996, s. 240 (poz. 2259);
  • Biesiada Literacka 1896, s. 279–282;
  • Broniewski K.: Pogadanka artystyczna, Biblioteka Warszawska 1902, t. 3, s. 376;
  • Centropa, A Journal of Central European Architecture and Related Arts, Vol. 8, Centropa, 2008, p.74;
  • Cękalska-Zborowska H.: Wieś w malarstwie i rysunku naszych artystów, Warszawa 1969, s. 263–285;
  • Dobrowolski T.: Nowoczesne malarstwo polskie, Wrocław 1960, s. 267–275;
  • Dobrowolski T.: Sztuka Młodej Polski, Warszawa 1963 (wyd. PWN);
  • Dobrowolski T.: Sztuka polska, Kraków, 1974, Wydawnictwo Literackie;
  • Gerson W.: Wystawa TZSP, Tygodnik Illustrowany 1888, t. 1, s. 410;
  • Gerson W.: Malarstwo, Tygodnik Illustrowany 1885, t. 1, s. 86;
  • Grajewski L.: Bibliografia ilustracji w czasopismach polskich XIX i pocz. XX w. (do 1918 r.), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972;
  • Jabłczyński F.: S. Masłowski, Tygodnik Illustrowany 1902, t. 1;
  • Jankowski J.: Wstęp do reprodukcji obrazu Masłowskiego Spór o granicę, Album sztuki polskiej i obcej, Warszawa 1907 – 1910 (wyd. S. Orgelbrand);
  • Jaroszyński T.: Słowo wstępne do reprodukcji obrazu Masłowskiego Rynek w Kazimierzu, Album malarstwa polskiego, 1902 (wyd. M. Arct);
  • Jasieński F.: Wstęp do reprodukcji obrazu Masłowskiego Lasek, Album sztuki polskiej, Lwów 1903;
  • Jensen J.Ch.: Polnische Malerei von 1830 bis 1914, Württembergischer Kunstverein, 1978;
  • Karpowicz M., Chrościcki J. A.: Sztuka Warszawy, Warszawa 1986 (PWN);
  • Katalog wystaw zbiorowych Masłowskiego w r. 1896 w Salonie Krywulta i w r. 1925 w „Zachęcie”;
  • Kępiński Z.: Impresjonizm polski, Warszawa 1961 (wyd. „Arkady”);
  • Komza M.: Mickiewicz ilustrowany, Wrocław 1987 (wyd. „Ossolineum”), s. 264;
  • Kopera F.: Dzieje malarstwa w Polsce. Cz. 3, Malarstwo w Polsce 19. i 20. wieku, Kraków 1929;
  • von Kritter U., Zelinsky B.: Slawische Buchillustration im 20. Jahrhundert: Russland, Polen, Tschechien, Slowakei, Literarische Bilderwelten des 20. Jahrhunderts, Vol. 6, Böhlau, 1998, s. 100;
  • Księgi metrykalne Parafii Św. Ludwika OO. Paulinów we Włodawie;
  • Kühn A.: Die polnische Kunst von 1800 bis zur Gegenwart: Mit 150 Abbildungen, Klinkhardt & Biermann, 1930, s. 44;
  • Łoza S.: Legia honorowa w Polsce 1803-1923, Zamość 1923, wyd. Zygmunt Pomarański i Spółka (reprint Warszawa 1986, Wyd. WAiF), s. 38, poz. 284;
  • Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957;
  • Materiały archiwalne rodziny Stanisława Masłowskiego;
  • Mickiewicz A.: Pan Tadeusz, Łódź [1906], nakł. i druk. „Rozwoju” – 6 reprodukowanych ilustracji Masłowskiego do „Pana Tadeusza”;
  • Mitarski W.: Z wystaw warszawskich, salony prywatne, Tygodnik Illustrowany 1922, s. 820–821;
  • Niewiadomski E.: Ze sztuki, Kurier Warszawski 1902;
  • Niewiadomski E.: Malarstwo polskie XIX i XX wieku, Warszawa 1926;
  • Piątkowski H.: Stanisław Masłowski – sylweta artysty, Tygodnik Illustrowany 1909, nr 47;
  • Piątkowski H.: Wystawa Stanisława Masłowskiego, Tygodnik Illustrowany 1910, t. 2, s. 969;
  • Piątkowski H.: Kronika malarska – Obrazy S. Masłowskiego w Salonie Kulikowskiego, Tygodnik Illustrowany 1907, t. 1, s. 331–332;
  • Piotrowska I.: The Art of Poland, New York, 1947, wyd. Philosophical Library;
  • Polnische maler des 19. und 20. jahrhunderts – Ausstellung, Berlin 1949;
  • Polski słownik biograficzny, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975 (wyd. Polska Akad. Nauk – Zakł. Narod. im. Ossolińskich), t.XX/1? s. 129 – hasło: „Stanisław Masłowski”;
  • Rutkowski S.: Stanisław Masłowski (1853-1926), Sztuki Piękne 1926, nr 10-11;
  • Ryszkiewicz A.: Malarstwo polskie – romantyzm, historyzm, realizm, Warszawa 1989 (wyd. „Auriga”);
  • Sienkiewicz J., Derwojed J.: Rysunek polski – od Oświecenia do Młodej Polski, Warszawa 1970 (wyd. „Arkady”);
  • Skimborowicz H., Gerson W.: Album widoków i pamiątek, Warszawa 1877;
  • Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966), Malarze, rzeźbiarze, graficy, praca zbiorowa, Instytut Sztuki PAN, t. V (Le-M), Wyd. Krąg, Warszawa 1993;
  • Stanisław Masłowski – Akwarele 12 reprodukcji barwnych (teka ze wstępem M.Masłowskiego), Warszawa 1956 (wyd. „Sztuka”);
  • Starzyński J.: Pięć wieków malarstwa polskiego, Warszawa 1952 (wyd. PIW);
  • Struve H.: Przegląd artystyczny, Kłosy, 1881, t. 31, s. 118;
  • The Studio, An Illustrated Magazine of Fine and Applied Art, Studio Trust, 1927, Vol. 94, p.292;
  • Teatr, Muzyka, Sztuki plastyczne, Tygodnik Illustrowany 1904, t. 2, s. 826;
  • Trzebiński M.: Pamiętnik malarza, Wrocław 1958;
  • Wankie W.: Nasi artyści, Świat, 1907, II, s. 3;
  • Wiercińska J.: Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1860–1914, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969;
  • Wiercińska J.: Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968;
  • Wolff J.: Kształt piękna, Warszawa 1973;
  • Wystawa TZSP w Warszawie, Tygodnik Illustrowany 1876, t. 2, nr 51, s. 394–395

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Stanisław Masłowski (1853-1926) Buckwheat Field Landscape Gryka watercolour, 1920.jpg
Autor: Jedrzej1224, Licencja: CC BY-SA 4.0
Watercolour painting "Gryka" (Buckwheat Field Landscape) was created in 1920. Now its a property of Muzeum Okręgowe w Rzeszowie (Regional Museum in Rzeszów), Poland. The copy was created by Grzegorz Stec, Pracownia Fotograficzna Muzeum Okręgowego w Rzeszowie (Photo Laboratory of Regional Museum in Rzeszów)
Stanisław Masłowski (1853-1926) Maria Ponikowska as a child, watercolour portrait of 1898.jpg
Autor: Jedrzej1224, Licencja: CC BY-SA 4.0
It's my own faithful copy of a reproduction of Stanisław Masłowski (1853-1926) - Maria Ponikowska watercolor portrait from "Tygodnik Ilustrowany" Magazine, 1899, vol. I, p.305.
Stanislaw Maslowski grave, Old Powazki Cemetery, sect. 11-1-7-8, november 2012.jpg
Autor: Jedrzej1224, Licencja: CC BY-SA 4.0
This file is a photography of Stanisław Masłowski artist(1853-1926) grave at The Old Powązki Cemetery in Warsaw, Poland
Stanisław Masłowski (1853-1926) Gypsy Woman Cyganka, watercolour akwarela 3.jpg
Autor: Jedrzej1224, Licencja: CC BY-SA 4.0
Watercolor painting "Cyganka" (Gypsy Woman) was created probably in 1877. The original painting was probably destroyed during world war II and now doesn't exist. The copy originates from Maslowski family archives.
Stanisław Masłowski (1853-1926) Lasek Grove Landscape, ca 1880-1890.jpg
Autor: Jedrzej1224, Licencja: CC BY-SA 4.0
Landscape watercolour painting with grove in horizon. It's difficult to establish precise date of creation, however it's evident, that it was painted between 1880 and 1890 near Pieczyska village (Poland) - where artist frequently visited his friend Czesław Tański. The picture is a copy from publication " Sztuka Polska - Malarstwo w reprodukcjach kolorowych", ed. H.Altenberg, Lwów, 2nd ed. [1904].
Stanisław Masłowski (1853-1926), Pond in Radziejowice, 1907, water-colour on paper, 39x42,5.jpg
Stanislaw Maslowski (1853-1926), Pond in Radziejowice, 1907, water-colour on paper, 39x42,5 cm
Stanisław Masłowski (1853-1926) Landscape with a goods train.jpg
Landscape with a goods train, watercolour, 1890, signature: "1890. St. Masłowski Łosijówka", 9,8 x 24,8 cm
Stanisław Masłowski (1853-1926), Poppies, 1911, water-colour on paper.jpg
Stanislaw Maslowski (1853-1926), Poppies, 1911, water-color on paper
Stanisław Masłowski (1853-1926) Marsh landscape, watercolour, ca 1880.jpg
Autor: Jedrzej1224, Licencja: CC BY-SA 4.0
Marsh landscape, watercolour, gouache, pencil, paper, ca 1880 or later (signature 1894), dim. 14,5 x 45,6 cm; collection of National Museum in Warsaw (Polish: "Muzeum Narodowe w Warszawie").
Stanisław Masłowski (1853-1926) certificate of birth and baptism, 1854.jpg
Autor: Jedrzej1224, Licencja: CC BY-SA 4.0
A photo reproduction of item No 24 from Birth and Baptism Register in St Ludwik Parish in Wlodawa, page 249, Poland
Stanisław Masłowski (1853-1926) Beehives, watercolour, 1924.jpeg
Stanisław Masłowski (1853-1926) Beehives, watercolour, 1924

Dimensions 66 x 98 cm Current location Silesian Museum in Katowice Native name Muzeum Śląskie w Katowicach Location Katocie Established 1829 Website http://www.muzeumslaskie.pl/ Inscriptions "STANISŁAW MASŁOWSKI WOLA 1924"

Source/Photographer Silesian Museum in Katowice
Stanisław Masłowski (1853-1926) Koncert Wojskiego Mickiewicz Pan Tadeusz.JPG
Autor: Jedrzej1224, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stanisław Masłowski illustration to Adam Mickiewicz poem "Pan Tadeusz"
Stanisław Masłowski (1853-1926), Portrait of Artist's Wife, drypoint, ca 1905, 11.5x7.7 cm.jpg
Autor: Stanisław Masłowski (1853-1926), Licencja: FAL
technique: drypoint, dimensions: 11.5x7.7 cm
Stanislaw Maslowski (1853-1926) Ukrainian Girl (ca 1878).jpg
Autor: Jedrzej1224, Licencja: CC BY-SA 4.0
It's my own faithful copy of the reproduction of Stanisław Masłowski (1853-1926) - "Ukrainian Girl" - watercolor painting. Date of painting: ca 1878.
Stanisław Masłowski (1853-1926) Horses at the Crib.jpg
Artist Creator: Stanisław_Masłowski (1853-1926)

Title Horses at the Crib Date ca 1880 Dimentions 26 x 33,7

drawing, pencil on paper
Stanislaw Maslowski (1853-1926), Portrait of Artist's Wife, 1897, water-colour on paper, 25x34 cm.JPG
Stanislaw Maslowski (1853-1926), Artist's Wife Portrait, 1897, water-colour on paper, 25x34 cm
Stanisław Masłowski (1853-1926) Ukrainian Winter Landscape, 1876-1878, watercolour,10,5 x29,3 cm.jpg
Autor: Stanisław Masłowski (1853-1926), Licencja: FAL
Ukrainian Winter Landscape, watercolour, 10,5x29,3 cm
Stanislaw Maslowski (1853-1926), Witosek - Village Administrator, drawing on paper, 1880.jpg
Autor: Jedrzej1224, Licencja: CC BY-SA 4.0
It's my own faithful copy of the reproduction of Stanisław Masłowski (1853-1926) picture "Witosek - Village Administrator", drawing on paper, date of drawing 1880.
Stanisław Masłowski (1853-1926) Andruszowka Ukrainian Landscape.jpg
Andruszówka_Ukrainian Landscape, watercolour, 1880, 21,5 x 29 cm
Stanislaw Maslowski (1853-1926), Cossacks Dance, 1883.jpg
It's my own copy of reproduction of Stanisław Masłowski painting entitled: Cossacks Dance, oil on canvas, 1883
Stanisław Masłowski (1853-1926), The Horse statue in the entrance to Capitoline Hill, Rome,1904,watercolour, 32x43.5 cm.jpeg
Stanisław Masłowski (1853-1926), The Horse statue in the entrance to Capitoline Hill, Rome,1904, watercolour painting, 32x43.5 cm