Bitwa pod Horodyszczem

Bitwa pod Horodyszczem
— Wojna polsko-bolszewicka —
Czas	3 lipca 1919
Miejsce	pod Horodyszczem
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Jan Giedroyć
Siły
Flotylla Pińska pluton 4/34 pp 64 pułk strzelców Flotylla Dnieprzańska
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[1]

Bitwa pod Horodyszczem – walki polskiej Flotylli Pińskiej z pododdziałami sowieckiej 8 Dywizji Strzelców i okrętem Flotylli Dnieprzańskiej toczone w pierwszym roku wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza

W pierwszych miesiącach 1919 roku na wschodnich krańcach odradzającej się Rzeczypospolitej stacjonowały jeszcze wojska niemieckie Ober-Ostu. Ich ewakuacja powodowała, że opuszczane przez nie tereny od wschodu zajmowała Armia Czerwona. Jednocześnie od zachodu podchodziły oddziały Wojska Polskiego^[2]. W lutym 1919 jednostki polskie weszły w kontakt bojowy z oddziałami Armii Czerwonej. Rozpoczęła się nigdy niewypowiedziana wojna polsko-bolszewicka^[3].

Na początku kwietnia na litewsko-białoruskim obszarze działań wojennych oddziały polskie stały na linii Jasiołda - Kanał Ogińskiego, podchodząc na północ od Niemna do linii kolejowej Baranowicze - Lida i do rzeki Dzitwy. W tym czasie oddziały |Armii Czerwonej utworzyły cztery zgrupowania. Jedno z nich zgrupowane było na Polesiu w rejonie Łunińca^[4].

Od wiosny 1919 roku wojska grupy gen. Listowskiego trzykrotnie próbowały zdobyć ten ważny węzeł kolejowy, broniony przez 8 Dywizję Strzelców i mniejsze oddziały Armii Czerwonej^[5].

Walczące wojska

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
dowództwo Grupy Poleskiej	gen. Antoni Listowski	Front Litewsko-Białoruski
Czwarty bój o Łuniniec - lipiec 1919
⇒ Grupa ppłk. Grabowskiego	ppłk Władysław Grabowski	9 Dywizja Piechoty
→ pluton 4 kompanii 34 pp	chor. Baj	gr. ppłk. Grabowskiego
→ motorówka uzbrojona nr 3	por. Jan Giedroyć	Flotylla Pińska
→ motorówka uzbrojona nr 4	ppor. Karol Taube
→ motorówka uzbrojona nr 6	sierż. Romuald Kossowski
Armia Czerwona
8 Dywizja Strzelców		16 Armia
→ 64 pułk strzelców		22 Brygada Strzelców
→ jednostki Flotylli Dnieprzańskiej

Walki pod Horodyszczem

Podczas lipcowego natarcia wojsk polskich na Łuniniec, do grupy ppłk. Władysława Grabowskiego przydzielono trzy uzbrojone motorówki Flotylli Pińskiej.

Jan Bartlewicz, Doświadczenia flotylli pińskiej z wojny polsko-sowieckiej^[6]

Grupa ta miała odwrócić uwagę dowództwa sowieckiego od marszu na Łuniniec głównego zgrupowania uderzeniowego gen. Antoniego Listowskiego^[7]. 2 lipca 1919 roku grupa ppłk. Grabowskiego rozpoczęła natarcie wzdłuż linii kolejowej z Pińska na Horodyszcze – Parachońsk – Łuniniec. Położone na półwyspie między Jasiołdą i jeziorem Horodyskim Horodyszcze obsadzała kompania sowieckiego 64 pułku strzelców. Sowieci do organizacji obrony wykorzystali umocnione drutem kolczastym okopy z czasów I wojny światowej, rozciągające się wzdłuż bagnistego brzegu Jasiołdy. Ukształtowanie terenu sprzyjało obrońcom. Od strony jeziora teren był urwisty i trudny do sforsowania^[7].

3 lipca spod wsi Wysokie wyruszyły trzy polskie motorówki. Największa z nich zabrała na pokład pluton 4/34 pułku piechoty pod dowództwem chorążego Baja^[8]. Na czele płynęła najmniejsza motorówka nr 6, uzbrojona w karabin maszynowy, dowodzona przez sierżanta Romualda Kossowskiego. Zadaniem jej było rozpoznanie pozycji nieprzyjaciela, w tym stanowisk karabinów maszynowych. Za nią, w odległości około 100 metrów, podążała motorówka nr 4, uzbrojona w dwa karabiny maszynowe, pod dowództwem podporucznika Karola Taube. Właśnie na tej łodzi znajdował się desant. Szyk zamykała łódź motorowa nr 3 uzbrojona w jedno działko kal. 37 mm i jeden karabin maszynowy. Stanowiła ona osłonę artyleryjską, a dowodzenie nad nią sprawował porucznik marynarki Jan Giedroyć^[9].

Pod Horodyszczem motorówki rozdzieliły się: dwie podpłynęły do wioski od strony Jasiołdy, a jedna z desantem od strony jeziora. Desantujący się z łodzi motorowej pluton 34 pp uderzył na zaskoczoną kompanię strzelców 64 ps i rozproszył ją. Polacy zdobyli most na Jasiołdzie oraz dworzec kolejowy Zajezierze^[10][11]. Przybyły ze spóźnioną pomocą opancerzony kuter sowieckiej Flotylli Dnieprzańskiej został ostrzelany i zmuszony do odwrotu^[7].

Dowódca Grupy Poleskiej w rozkazie pochwalnym tak napisał^[10]:

Bilans walk

Niewielka potyczka pod Horodyszczem przeszła do historii wojny polsko-sowieckiej jako pierwsza akcja bojowa Flotylli Pińskiej. W czasie walk Polacy wzięli do niewoli kilkudziesięciu jeńców, w tym dowódcę kompanii i zdobyli kilka ckm-ów^[7]. Na pamiątkę tych wydarzeń 3 lipca ogłoszono Świętem Flotylli Rzecznej^[12].

Przypisy

Bibliografia

• Jan Bartlewicz. Doświadczenia flotylli pińskiej z wojny polsko-sowieckiej. „Bellona”. 33, s. 295-311, 1929. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy. 
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Karol Taube, Olgierd Żukowski: Zarys historii wojennej flotyll rzecznych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Jerzy Wroczyński: Zarys historji wojennej 34-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.