Bitwa pod Prużaną

Bitwa pod Prużaną

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	19 września 1920
Miejsce	okolice Prużany
Przyczyna	polska ofensywa jesienna
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Władysław Tarwid Marceli Cerklewicz Julian Janowski
Siły
32 pułk piechoty 59 pułk piechoty 17 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych

Adam Przybylski
Wojna Polska 1918 ― 1921^[1]

Bitwa pod Prużaną – walki polskich 32 pułku piechoty ppłk. Władysława Tarwida i 59 pułku piechoty kpt. Marcelego Cerklewicza z sowiecką 17 Dywizja Strzelców w czasie ofensywy jesiennej wojsk polskich w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

Realizując w drugiej połowie sierpnia 1920 operację warszawską, wojska polskie powstrzymały armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego^[2]. 1 Armia gen. Franciszka Latinika zatrzymała sowieckie natarcie na przedmościu warszawskim^[3][4], 5 Armia gen. Władysława Sikorskiego podjęła działania ofensywne nad Wkrą^[5], a ostateczny cios sowieckim armiom zadał marszałek Józef Piłsudski, wyprowadzając uderzenie znad Wieprza^[6]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie^[7].

Po wielkiej bitwie nad Wisłą północny odcinek frontu polsko-sowieckiego zatrzymał się na zachód od linii Niemen – Szczara. Na froncie panował względny spokój, a obie strony reorganizowały swoje oddziały. Wojska Frontu Zachodniego odtworzyły ciągłą linię frontu już 27 sierpnia. Obsadziły one rubież Dąbrówka – Odelsk – Krynki – Grodno – Grodek – Kamieniec Litewski^[8]. Stąd Tuchaczewski zamierzał przeprowadzić koncentryczne natarcie na Białystok i Brześć, by dalej ruszyć na Lublin. Uderzenie pomocnicze na południu miała wykonać między innymi 1 Armia Konna Siemiona Budionnego^[9]. Reorganizując siły, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zlikwidowało dowództwa frontów i rozformowało 1. i 5. Armię. Na froncie przeciwsowieckim rozwinięte zostały 2., 3., 4. i 6. Armia^[10].

10 września, na odprawie w Brześciu ścisłych dowództw 2 i 4 Armii, marsz. Józef Piłsudski nakreślił zarys planu nowej bitwy z wojskami Frontu Zachodniego. Rozpoczęły się prace sztabowe nad planem bitwy niemeńskiej. Pomyślana ona była jako pewna kontynuacja operacji warszawskiej, przy założeniu, że jej celem będzie ostateczne rozgromienie wojsk rosyjskiego Frontu Zachodniego^[10].

Walki pod Prużaną

Celem poprawy położenia taktycznego, wieczorem 18 września dowódcy 32 pułku piechoty i 59 pułku piechoty wielkopolskiej otrzymali zadanie zdobycia Prużany^[11].

32 pułk piechoty miał uderzyć na miasto od zachodu, a 59 pułk piechoty wykonać miał obejście i uderzyć z północnego wschodu. Nocą, z 18 na 19 września, z Szereszowa na Prużanę pomaszerowały w kolejności II/32 pp kpt. Mikołaja Byczkowskiego i I/32 pp kpt. Juliana Mamczyńskiego. Szpicę stanowiła 8 kompania ppor. Latawca. Całością sił dowodził mjr Julian Janowski. Pierwsza do walki weszła 8 kompania. Rozbiła ona w ataku na bagnety silną placówkę wroga, a potem razem z 6 kompanią szturmem wzięła Starowolę i przełamała obronę nieprzyjaciela pod Zosimowiczami. Wtedy na czoło wysunął się I batalion. 2 kompania por. Brzozowskiego uderzyła na sowieckie stanowiska obronne za wioską^[12]. Wtedy wyszedł kontratak piechoty sowieckiej z 17 Dywizji Strzelców, wzmocnionej dwoma samochodami pancernymi. Został on załamany, a czerwonoarmiści wrócili do Prużany^[11]. W odparciu kontrataku wyróżnili się kpr. Józef Nabolski, obrzucając samochód pancerny granatami, i sierż. Wincenty Peszyński, ubezpieczający prawe skrzydło^[12].

Rano od północy podeszły do Prużany II i III batalion 59 pułku piechoty. Po nawiązaniu łączności oba pułki polskie uderzyły koncentrycznie na miasto. Natarcie polskie wywołało panikę w szeregach przeciwnika i masową ucieczkę czerwonoarmistów. Po krótkiej walce opanowano Prużanę^[13].

Bilans walk

W czasie walk o Prużanę oddziały polskie wzięły do niewoli 1445 jeńców i zdobyły sześć ckm-ów^[11]. W 32 pułku piechoty zostali ranni: dowódca 3 kompanii ppor. Radwański i ppor. lekarz dr. Fejwel^[14].
Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 20 września 1920 donosił^[15]:

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.}
• Stanisław Harasymow: Zarys historii wojennej 32-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Tadeusz Kutrzeba: Bitwa nad Niemnem (wrzesień-październik 1920 roku). Warszawa: Wojskowy Instytut Wydawniczy. Napoleon V (reprint), 1926. ISBN 978-83-7889-669-2.
• Franciszek Nowicki: Zarys historii wojennej 59-go pułku Piechoty Wielkopolskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918–1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
• Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
• Lech Wyszczelski: Operacja Niemeńska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-43-6.
• Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 – wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1930.